Της Δήμητρας Μανιφάβα
Με πρόστιμα συνολικού ύψους 41,7 εκατ. ευρώ σε πέντε τράπεζες, καθώς και στην Ελληνική Ενωση Τραπεζών, αλλά και με μειώσεις των προμηθειών που επιβάλλουν οι τράπεζες κατά την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ με τη χρήση καρτών που έχουν εκδοθεί από άλλα ιδρύματα, όπως αποκάλυψε η «Καθημερινή» στο χθεσινό της φύλλο, κλείνει η πολύκροτη υπόθεση περί των τραπεζικών χρεώσεων. Οι νέες μειωμένες χρεώσεις θα εφαρμοσθούν από την 1η Ιανουαρίου 2024 και θα πρέπει να διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα για τρία χρόνια, ενώ προβλέπεται η επανεξέτασή τους για δύο επιπλέον έτη, μετά τη λήξη της τριετίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πέντε εμπλεκόμενες τράπεζες (Τράπεζα Πειραιώς, Eurobank, Alpha Bank, Εθνική και Attica Bank), καθώς και η Ελληνική Ενωση Τραπεζών (ΕΕΤ) αποδέχθηκαν τη λεγόμενη διαδικασία διευθέτησης. Η διαδικασία διευθέτησης διαφορών αφορά στις περιπτώσεις που επιχειρήσεις ή ενώσεις επιχειρήσεων παραδέχονται, εκούσια και ανεπιφύλακτα, τη συμμετοχή τους σε απαγορευμένη σύμπραξη, κάτι που σημαίνει ότι δεν προσβάλλουν στη συνέχεια την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, με «αντάλλαγμα» τη μείωση του προβλεπόμενου προστίμου κατά 15%.
Σύμφωνα λοιπόν με όσα ανακοίνωσε χθες η Επιτροπή Ανταγωνισμού, επιβάλλονται τα ακόλουθα πρόστιμα:
• Τράπεζα Πειραιώς: 12.993.482,86 ευρώ.
• Εθνική Τράπεζα: 9.978.799,18 ευρώ.
• Alpha Bank: 9.110.682,91 ευρώ.
• Eurobank: 7.976.790,63 ευρώ.
• Attica Bank: 143.181,65 ευρώ.
• Ελληνική Ενωση Τραπεζών: 1.553.242,87 ευρώ. Το πρόστιμο στην ΕΕΤ επιβλήθηκε κυρίως για τον ρόλο της ως «παράγοντα διευκόλυνσης» (facilitator) των εναρμονισμένων πρακτικών των τραπεζών, καθώς από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι κάποιες από τις συζητήσεις για τα επίμαχα ζητήματα γίνονταν εντός της Ενωσης.
Σε ό,τι αφορά τη μείωση των προμηθειών των τραπεζών για την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ με τη χρήση καρτών που έχουν εκδοθεί από άλλα ιδρύματα, το λεγόμενο direct access fee – DAF, οι τράπεζες υποχρεούνται να το μειώσουν από την 1η Ιανουαρίου 2024 ώστε αυτό να διαμορφωθεί κατ’ ανώτατο όριο ως ακολούθως:
• Τράπεζα Πειραιώς: έως το ύψος των 2 ευρώ από το ισχύον ποσό των 3 ευρώ.
• Εθνική Τράπεζα: έως το ύψος του 1,90 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,60 ευρώ.
• Alpha Bank: έως το ύψος του 1,80 ευρώ από το ισχύον ποσό των 2,50 ευρώ.
• Εurobank: έως το ύψος του 1,80 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,50 ευρώ.
• Attica Bank: έως το ύψος του 1,50 ευρώ από το ισχύον ποσό των 2 ευρώ.
Τέσσερις είναι στην πραγματικότητα οι παραβάσεις που διαπίστωσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού μέσα από την έρευνα που ξεκίνησε θεαματικά τον Νοέμβριο του 2019 με την έφοδο πάνω από 80 ελεγκτών για δύο ημέρες στα κεντρικά γραφεία των τραπεζών και την κατάσχεση σκληρών δίσκων υπολογιστών, σημειώσεων και γενικώς υλικού που θα μπορούσε να θεωρηθεί αποδεικτικό στοιχείο. Οι παραβάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
• Εναρμονισμένη πρακτική μεταξύ των τραπεζών για τη μετάπτωση σε νέο μοντέλο τιμολόγησης για την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ, ήτοι την υιοθέτηση του DAF σε αντικατάσταση των διμερών συμβάσεων που υπήρχαν παλαιότερα, ενώ μεταξύ τριών τραπεζών (Πειραιώς, Εθνική και Eurobank) υπήρξε ανταλλαγή πληροφοριών και για το σκοπούμενο ύψος της προμήθειας DAF. Οπως επισημαίνουν στην «Καθημερινή» νομικοί με μεγάλη εμπειρία στο δίκαιο του ανταγωνισμού, ακόμη και η ανταλλαγή πληροφοριών και όχι η επιβολή ίδιων τιμών για ομοειδείς υπηρεσίες, συνιστά εναρμονισμένη πρακτική καθώς μειώνει την αβεβαιότητα και το κίνητρο ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων. Η εν λόγω παράβαση κρίθηκε και εκ του αποτελέσματος δεδομένου ότι το νέο μοντέλο χρεώσεων ήταν πιο επιβλαβές για τους καταναλωτές.
• Εναρμονισμένη πρακτική με αντικείμενο την εισαγωγή χρεώσεων σε δευτερεύουσες τραπεζικές εργασίες. Και σε αυτή την περίπτωση η παράβαση συνίσταται στην ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς τελικά από τις περίπου 30 χρεώσεις που συζητήθηκαν, υιοθετήθηκαν από τις τράπεζες 2-3. Από την έρευνα προέκυψε, σύμφωνα με πληροφορίες της «Καθημερινής», ότι αυτό ξεκίνησε το 2018 εν είδει «χαρτογράφησης» από την ΕΕΤ, καθώς οι τράπεζες αναζητούσαν διαφοροποίηση των πηγών εσόδων για να καταλήξει σε πέραν των νόμιμων ορίων ανταλλαγή πληροφοριών. Και σε αυτή την περίπτωση η ανταλλαγή πληροφοριών για μελλοντικές προθέσεις εμπορικής πολιτικής θεωρείται ότι μειώνει το κίνητρο για τον ανταγωνισμό.
• Ανταλλαγή πληροφοριών με αντικείμενο τους όρους τιμολόγησης της εταιρείας VIVA για την εκτέλεση μεταφορών πίστωσης μέσω του συστήματος DIAS καθώς και λοιπούς όρους συναλλαγών, από τον Αύγουστο.
• Αρνηση εισδοχής της VIVA ως μέλους της ΕΕΤ και παρεμπόδιση συμμετοχής της στο σύστημα DIAS.
Υπενθυμίζεται ότι πέρα από την αυτεπάγγελτη έρευνα της Ε.Α., υπήρξε και καταγγελία από την πλευρά της Viva στην ανεξάρτητη αρχή.
Συμβιβασμός για να αποφευχθεί πολύμηνη δικαστική διαμάχη
Της Ευγενίας Τζώρτζη
Αποτέλεσμα συμβιβασμού προκειμένου να αποφευχθεί μια πολύμηνη δικαστική αντιδικία αποτελεί, σύμφωνα με τις τράπεζες, η αποδοχή της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την επιβολή προστίμου αλλά και η συναίνεση για μείωση της προμήθειας DAF (Direct Access Fee) που επιβαρύνει την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ άλλης τράπεζας. Αυτό υποστηρίζουν οι τράπεζες, οι οποίες επέμειναν ότι δεν παρέβησαν τους κανόνες ανταγωνισμού με τη μορφή της κατάρτισης συμφωνίας για καθορισμό τιμών, προκρίνοντας έτσι τη διαδικασία διευθέτησης για το σκέλος που αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους.
Οι τράπεζες αιτιολόγησαν την ανταλλαγή πληροφοριών στο πλαίσιο ανάγκης θεσμικού διαλόγου με τη VISA και τη Mastercard με αφορμή την αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης συγκεκριμένων συναλλαγών, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και στο πλαίσιο εποπτικού διαλόγου για χρεώσεις με την ΤτΕ και σε καμία περίπτωση όπως υποστήριξαν δεν υπήρξε συντονισμός για καθορισμό τιμολογίου.
Απόδειξη ότι δεν υπήρξε συμφωνία για το ύψος της προμήθειας DAF μεταξύ τους αποτελεί, όπως σημειώνουν, το μεγάλο εύρος της τιμολόγησης ανά συναλλαγή, που κυμάνθηκε μεταξύ 2 και 3 ευρώ για τις συστημικές τράπεζες, τη στιγμή που άλλος πάροχος μη τραπεζικός χρεώνει προμήθεια ανάληψης μετρητών σε όλους τους καταναλωτές σχεδόν 4 ευρώ, δηλαδή 25%-35% υψηλότερα από τις τράπεζες. Οπως σημειώνουν δηκτικά αρμόδιες πηγές, με αυτή την περίπτωση η Ε.Α. ούτε ασχολήθηκε για συλλογή στοιχείων το 2019, ούτε επέβαλε κάποια μείωση.
Δεν υπήρξε συντονισμός για καθορισμό των τιμών, λένε οι τράπεζες.
Στην επιχειρηματολογία που ανέπτυξαν οι τράπεζες υποστήριξαν ότι η προμήθεια DAF αποτελεί μια παγκόσμια τραπεζική πρακτική και καλύπτει το κόστος της υπηρεσίας, δηλαδή επένδυση σε μηχανήματα ΑΤΜ, ενοίκιο χώρων εκτός τραπεζικού καταστήματος, συστήματα ασφαλείας, κόστος εφοδιασμού με χαρτονομίσματα κ.λπ.). Αφορά, δε, τρίτους, που είναι πελάτες άλλων τραπεζών και κάνουν ευκαιριακή χρήση των ΑΤΜ άλλης τράπεζας. Τα 2/3 αυτών των συναλλαγών αφορούν αλλοδαπούς καταναλωτές, δηλαδή τουρίστες που κάνουν χρήση των ΑΤΜ καθώς έχουν κάρτες ξένων τραπεζών – π.χ. Ολλανδός κάνει ανάληψη με κάρτα ING από ΑΤΜ ελληνικής τράπεζας. Σε αυτή τη βάση, όπως εξηγούν, δεν ελέγχθηκε από την Ε.Α. η επιβολή του, καθώς δεν είναι παράνομη, αλλά η ταυτόχρονη εφαρμογή του από τις τράπεζες το καλοκαίρι του 2018. Επομένως, από το μέτρο που επέβαλε η Ε.Α., δηλαδή τη μείωση της προμήθειας ανάληψης μετρητών, επωφελείται ένας σχετικά μικρός αριθμός Ελλήνων καταναλωτών, συγχρόνως όμως μειώνεται το τουριστικό συνάλλαγμα –με τη μορφή προμήθειας ανάληψης μετρητών– που έρχεται στη χώρα. Η απώλεια συναλλαγματικών εισροών υπολογίζεται σε περίπου 20 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Σύμφωνα μάλιστα με την ίδια επιχειρηματολογία, εκείνη την περίοδο το τραπεζικό σύστημα δραστηριοποιείτο σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, με κόκκινα δάνεια μεγάλου ύψους και ισχυρές πιέσεις από τις εποπτικές αρχές, εντός και εκτός Ελλάδος, να διαφοροποιήσουν τις πηγές εσόδων τους, γιατί τα έσοδα από τόκους, με σχεδόν μηδενικά τότε επιτόκια, έβαιναν μειούμενα. Ενδεικτικό, όπως σημειώνουν, είναι ότι στις τράπεζες της Ευρωζώνης το ποσοστό των εσόδων από προμήθειες είναι διπλάσιο των ελληνικών και συγκεκριμένα 31% έναντι 16%.
Εις επίρρωσιν της επιχειρηματολογίας ότι δεν υπάρχει εναρμονισμένη πρακτική, τραπεζικές πηγές σημειώνουν ότι στο πλαίσιο της έρευνας της Ε.Α. εξετάστηκαν περίπου 50 χρεώσεις προμηθειών, για τις οποίες δεν προέκυψαν στοιχεία για καμία άλλη ώστε να δικαιολογείται η μείωσή τους. Αυτές οι χρεώσεις εντοπίστηκαν σε αλληλογραφία της ΕΕΤ με τις τράπεζες, καθώς η ΕΕΤ συγκέντρωνε στοιχεία ώστε να υπάρξει σχετικός εποπτικός διάλογος με την ΤτΕ. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΕΤ είχε διοργανώσει και ειδική συνάντηση στην οποία συμμετείχαν ανώτατα στελέχη της ΤτΕ και οι διοικήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.