Συνωστισμός, ηχορρύπανση, αλλά προπαντός στεγαστική κρίση είναι οι συνηθέστερες και πλέον γνωστές παρενέργειες του μαζικού τουρισμού, που προσφέρει μεν εισροές συναλλάγματος αλλά πλήττει τους κατοίκους των δημοφιλέστερων προορισμών και συχνά προκαλεί τις συντονισμένες διαμαρτυρίες τους. Και η χειρότερη όλων των παρενεργειών του υπερτουρισμού είναι η στεγαστική κρίση, μετά τη μαζική στροφή των ιδιοκτητών ακινήτων στις βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω Airbnb, που όχι μόνον έχει εκτοξεύσει στα ύψη τα ενοίκια, αλλά προπαντός έχει αποσύρει μεγάλο ποσοστό των κατοικιών από την αγορά ενοικίασης. Από τη Βενετία μέχρι το Αμστερνταμ και το Βερολίνο, το πρόβλημα της έλλειψης προσιτής στέγης ταλαιπωρεί τους κατοίκους και προβληματίζει τις Αρχές.
Ακραία περίπτωση χώρας που επενδύει εις το έπακρον στον τουρισμό αλλά ταυτοχρόνως αντιμετωπίζει τις βαρύτατες συνέπειές του, η μαγική Ισλανδία, μια μικρή χώρα λίγο μεγαλύτερη από την Ιρλανδία, που στη διάρκεια του περασμένου έτους υποδέχθηκε 2,2 εκατ. επισκέπτες, εξαπλάσιους από τους κατοίκους της. Οι δρόμοι του Ρέικιαβικ σφύζουν από ζωή παρά τον βαρύ χειμώνα, ενώ στο ιστορικό κέντρο της πόλης οι τουρίστες φωτογραφίζουν τα απόκοσμα τοπία της.
Η υπερβόρεια χώρα γνωρίζει πρωτοφανή οικονομική δραστηριότητα, με τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία της να κάνουν χρυσές δουλειές, ενώ όσο αυξάνονται οι τουρίστες αυξάνονται και οι θέσεις εργασίας, φέρνοντας ευημερία στη χώρα που μέσα στο 2022 γνώρισε πάνω από 3% αύξηση του πληθυσμού της. Εχει στραφεί στον τουρισμό μετά την παταγώδη κατάρρευση του τραπεζικού της συστήματος το 2008, όταν οι τράπεζές της έχασαν 100 δισ. δολ. και κατέρρευσε το νόμισμά της. Από την επόμενη χρονιά, το άλλοτε ακριβό νησί άρχισε να είναι προσιτό στους επισκέπτες και οι αεροπορικές εταιρείες άρχισαν να προσφέρουν φθηνά εισιτήρια στους ενδιαφερομένους.
Στη διάρκεια του περασμένου έτους, η μικρή χώρα υποδέχθηκε 2,2 εκατ. επισκέπτες, εξαπλάσιους από τους κατοίκους της.
Μεσολάβησαν, άλλωστε, και οι εκρήξεις των ηφαιστείων της χώρας, που θύμιζαν τις φαντασμαγορικές εικόνες από ταινίες του Χόλιγουντ και προσείλκυσαν τουρίστες. Δεδομένης, έτσι, της ευημερίας που της έχει προσφέρει ο τουρισμός, η Ισλανδία φιλοδοξεί να αυξήσει περαιτέρω τις αφίξεις τουριστών φτάνοντάς τες στα 2,5 εκατ. άτομα σε δύο χρόνια. Το τίμημα αυτής της εντυπωσιακής ανάπτυξης καταβάλλουν όμως οι 400.000 κάτοικοί της, οι οποίοι αγωνίζονται να βρουν στέγη καθώς η πλειονότητα των κατοικιών και διαμερισμάτων βρίσκεται στη διάθεση των τουριστών και η διαθεσιμότητα στέγης για τους κατοίκους μειώνεται διαρκώς.
Στην περιοχή της πρωτεύουσας, σχεδόν το 8% των διαμερισμάτων και κατοικιών έχει εγγραφεί στην πλατφόρμα της Airbnb, σύμφωνα με σχετική έρευνα της εταιρείας ερευνών για την αγορά στέγης AirDNA. Από το 2019, εξάλλου, τουλάχιστον τα μισά από τα διαμερίσματα ορισμένων κεντρικών περιοχών προορίζονται πλέον για τουριστική χρήση, ενώ πάνω από τα 2/3 όσων είναι εγγεγραμμένα στην Airbnb στο παρελθόν ήταν προς ενοικίαση στη διάθεση των κατοίκων της χώρας.
Μιλώντας στο Bloomberg, ο Μαρ Μίζα, βοηθός καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας, τονίζει ότι η διάθεση των διαμερισμάτων για βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω Airbnb αποδεικνύεται εξαιρετικά προσοδοφόρα. Προσθέτει, ωστόσο, πως δεν προβλέπεται η κατάλληλη φορολόγηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, ενώ το κράτος δεν έχει δώσει κίνητρα για την κατασκευή κατοικιών που δεν θα σχετίζονται με τον τουρισμό. Στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η κυβέρνηση υποσχέθηκε πέρυσι την ανέγερση 4.000 διαμερισμάτων ετησίως για την επόμενη πενταετία. Εκτιμάται, όμως, πως χρειάζονται 5.000 διαμερίσματα ετησίως ενώ μέχρι στιγμής ο απολογισμός είναι απογοητευτικός αφού μέσα στον Ιανουάριο αναμένεται να ολοκληρωθούν μόνο 2.800 από το πρώτο έτος του εν λόγω προγράμματος.
Και το χειρότερο είναι πως οι Ισλανδοί είναι παραδοσιακά ιδιοκτήτες της κατοικίας τους. Το 2022, μόλις το 20% του πληθυσμού νοίκιαζε σπίτι σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της χώρας. Οι ενοικιαστές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα πράγματα είναι εύκολα για τους ιδιοκτήτες, τουλάχιστον για όσους εξ αυτών έχουν αγοράσει τις κατοικίες τους με στεγαστικό δάνειο. Στην Ισλανδία, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων είναι τα υψηλότερα στη δυτική Ευρώπη, καθώς φτάνουν στο 9,25%. Το περασμένο έτος, όταν οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο αύξησαν επανειλημμένως τα επιτόκια, ορισμένοι εκ των δανειοληπτών είδαν τις δόσεις του στεγαστικού δανείου τους να διπλασιάζεται.