Είναι δύσκολοι καιροί για την Ευρώπη. Η Γηραιά Ηπειρος μόλις και μετά βίας γλίτωσε την ύφεση στο τέλος του περασμένου έτους, την ώρα που η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε ταχύτερα από το αναμενόμενο. Παράλληλα «χάνει» από τις ΗΠΑ στην τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και από την Κίνα στα ηλεκτρικά οχήματα. Υπάρχει ένας τομέας, όμως, στον οποίο εξακολουθεί να ηγείται παγκοσμίως: οι ρυθμίσεις.
Εχοντας θέσει το πλαίσιο για τη ρύθμιση των συγχωνεύσεων, των εκπομπών άνθρακα, του απορρήτου των δεδομένων και του ανταγωνισμού στο ηλεκτρονικό εμπόριο, η Ε.Ε. στρέφεται τώρα στην τεχνητή νοημοσύνη. Τον Δεκέμβριο παρουσίασε ένα σαρωτικό νομοσχέδιο που απαγορεύει ορισμένους τύπους ΑΙ, ρυθμίζει αυστηρά άλλους και επιβάλλει πρόστιμα στους παραβάτες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενδέχεται να διερευνήσει τη σχέση της Microsoft με την OpenAI ως δυνητικά επιζήμια για τον ανταγωνισμό. Ποτέ πριν το στερεότυπο «Η Αμερική καινοτομεί, η Κίνα αναπαράγει, η Ευρώπη ρυθμίζει» δεν είχε αποτυπώσει τόσο εύστοχα το συγκριτικό πλεονέκτημα κάθε περιοχής.
Οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών βέβαια δεν είναι κατά της ελεύθερης αγοράς. Αντιθέτως: εξακολουθούν να πιστεύουν στο ελεύθερο εμπόριο, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ ή την Κίνα. Μεγάλο μέρος της νομοθεσίας τους αποσκοπεί στην προστασία των καταναλωτών και του ανταγωνισμού από τις παρεμβάσεις των εθνικών κυβερνήσεων. Ωστόσο υπάρχει μια θεωρία αμοιβαίας αντιστάθμισης μεταξύ της προστασίας των καταναλωτών και του κινήτρου κέρδους που οδηγεί τις επενδύσεις και την καινοτομία, και η Ε.Ε. μπορεί να την ερμηνεύει λάθος.
Για παράδειγμα, για να διατηρηθεί ο ανταγωνισμός οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές αντιστάθηκαν σε συγχωνεύσεις που αφήνουν μόνο λίγες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ανά αγορά. Ως αποτέλεσμα, η Ευρώπη έχει τώρα 43 ομίλους που λειτουργούν με 102 παρόχους κινητής τηλεφωνίας και εξυπηρετούν έναν πληθυσμό 474 εκατ., ενώ οι ΗΠΑ έχουν τρία μεγάλα δίκτυα που εξυπηρετούν πληθυσμό 335 εκατ., σύμφωνα με τον σύμβουλο τηλεπικοινωνιών Τζον Στραντ. Ως αποτέλεσμα, οι Ευρωπαίοι πελάτες κινητής τηλεφωνίας πληρώνουν μόνο το περίπου 1/3 από τους Αμερικανούς. Αλλά αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον οι Ευρωπαίοι πάροχοι επενδύουν μόνο τα μισά ανά πελάτη και τα δίκτυά τους είναι αναλόγως χειρότερα, εξηγεί ο Στραντ: «Το να λαμβάνεις σήμα 5G στη Γερμανία είναι σαν να βρίσκεις έναν υποστηρικτή του Μπάιντεν σε συγκέντρωση του Τραμπ», λέει γλαφυρά.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να επανεξετάσει την ισορροπία μεταξύ ρύθμισης και καινοτομίας εάν θέλει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της.
Αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στον τεχνολογικό τομέα της Ευρώπης. Οι πωλήσεις του σουηδικού κατασκευαστή τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού Ericsson στην Ευρώπη υποφέρουν εν μέρει επειδή πολλοί πάροχοι είναι πολύ μικροί και ασύμφοροι για να αναβαθμιστούν στα πιο πρόσφατα δίκτυα 5G. Φυσικά, η οικονομία της Ευρώπης υπολειτουργεί για πολλούς άλλους λόγους, από τα δημογραφικά στοιχεία μέχρι το ενεργειακό κόστος – δεν ευθύνεται μόνο το αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο. Και οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ δεν είναι ακριβώς αδιάφορες. Ωστόσο τείνουν να ενεργούν βάσει αποδείξεων, ενώ η Ευρώπη ενεργεί με βάση την απλή πιθανότητα. Αυτή η αρχή προφύλαξης μπορεί να πνίξει την καινοτομία στο λίκνο της.
Από το 2018 ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων της Ευρώπης (GDPR) επέβαλε αυστηρές ρυθμίσεις για τη συλλογή και χρήση προσωπικών δεδομένων από ιστοτόπους, με πρόστιμα έως και 4% των παγκόσμιων πωλήσεων. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ διαπίστωσε ότι αυτό στέρησε από την Ευρώπη επιχειρηματικά κεφαλαία σε σχέση με τις ΗΠΑ τα επόμενα δύο χρόνια.
Η ιστορία ενδέχεται να επαναληφθεί με την τεχνητή νοημοσύνη. Από το 2021 οι συμφωνίες επιχειρηματικών κεφαλαίων που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη έχουν συγκεντρώσει 44 δισ. δολάρια στην Ευρώπη, ποσό παρόμοιο με την Κίνα, αλλά μόλις το 1/4 του ποσού των ΗΠΑ, σύμφωνα με το PitchBook, και το χάσμα αυξάνεται. Πέρυσι, η ευρωπαϊκή βιομηχανία ΑΙ προειδοποίησε ότι η νομοθεσία της για την τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε «να οδηγήσει εξαιρετικά καινοτόμες εταιρείες να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό [και] τους επενδυτές να αποσύρουν κεφάλαια».
Καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα δίνουν περισσότερη έμφαση στον μεταξύ τους τεχνολογικό ανταγωνισμό, η Ευρώπη κινδυνεύει να μείνει ακόμη πιο πίσω. Εάν η Ευρώπη πρόκειται να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ και την Κίνα, θα πρέπει να επανεξετάσει την ισορροπία της μεταξύ ρύθμισης και καινοτομίας. Οπως παρατήρησε ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ το περασμένο φθινόπωρο: «Εάν η Ευρώπη έχει την καλύτερη ρύθμιση, αλλά όχι ευρωπαϊκές εταιρείες, δεν έχουμε κερδίσει πολλά».