Παρότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν βάλει σε προτεραιότητα το δημογραφικό, δημογράφοι και οικονομολόγοι συμφωνούν πως οι προσπάθειες για αύξηση των γεννήσεων στην Ευρώπη είναι άστοχες και προτείνουν να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους.
Εδώ και μία δεκαετία, ο αριθμός των γεννήσεων στην ήπειρο έχει «κολλήσει» περίπου στo 1,5 παιδί ανά γυναίκα, ενώ ακόμη και σε χώρες όπως η Γαλλία και η Τσεχία, οι οποίες σημείωναν παραδοσιακά σχετικά υψηλά ποσοστά, έχει αρχίσει να καταγράφει πτώση.
Λαμβάνοντας υπόψη τον πολύ «μακρινό» στόχο των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα για τη διατήρηση του πληθυσμού στον ίδιο αριθμό, οι κυβερνήσεις διοχετεύουν ήδη δισ. ευρώ για μέτρα στήριξης των οικογενειών, από επιδόματα και φοροαπαλλαγές μέχρι γονικές άδειες.
Το θέμα είναι βέβαια εν μέρει οικονομικό, όπως σημειώνει το Reuters. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, όπου καταγράφεται το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη με 1,19 παιδί ανά γυναίκα, τίθενται ζητήματα όπως η άνοδος του κόστους στέγασης και η επαγγελματική ανασφάλεια. Ωστόσο, παρατηρούνται παράλληλα τεκτονικές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις προτεραιότητες. Ενδεικτικά, στη Νορβηγία, μια πλούσια χώρα με ισχυρά μέτρα στήριξης για την οικογένεια και με επαγγελματική ασφάλεια, το ποσοστό των γεννήσεων έκανε βουτιά από 2 το 2009 στο 1,41 παιδί το 2022, το χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, αυτό μπορεί να αποδοθεί στην αλλαγή των ρόλων των φύλων, στην υψηλότερη προτεραιότητα που δίνεται στην καριέρα, ακόμη και στην ενίσχυση της αίσθησης της ανασφάλειας από τα social media. Βέβαια, κατέληξε ότι η πτώση εξακολουθεί να προκαλεί προβληματισμούς.
Οι λύσεις
Η εξέλιξη του θέματος θα εξαρτηθεί από τα μέτρα που θα εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις. Ο Ντέιβιντ Μάιλς, οικονομολόγος του Imperial College London, απορρίπτει την προειδοποίηση περί δημογραφικής βόμβας, υποστηρίζοντας ότι ο κόσμος μπορεί να αποφύγει την επιδείνωση των συνθηκών ζωής εάν διατηρηθεί το εισόδημα κατά κεφαλήν. Με άλλα λόγια, προτείνει μεταξύ άλλων να δουλεύουμε περισσότερο και καλύτερα.
Στην Ισπανία, όπου καταγράφεται το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, τίθενται ζητήματα όπως η άνοδος του κόστους στέγασης και η επαγγελματική ανασφάλεια.
«Υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα στη λογική ότι τα 65 έτη έχουν κάτι μαγικό, ως η ηλικία στην οποία η δουλειά σταματάει», δήλωσε ο ίδιος στο Reuters, υποστηρίζοντας ότι το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί και οι χειρωνακτικές δουλειές έχουν περιοριστεί στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να επιτρέπουν την παράταση της εργασίας.
Παρότι υπάρχει μεγάλη αντίδραση στις προτάσεις για την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, από το 2000 η ηλικία στην οποία οι εργαζόμενοι φεύγουν από την αγορά εργασίας σε ανεπτυγμένες οικονομίες αυξάνεται αργά αλλά σταθερά.
Ακόμη μεγαλύτερα μπορεί να είναι τα οφέλη της πρόσβασης περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στην Ευρώπη ανέρχεται περίπου στο 69%, 11% χαμηλότερα από τους άνδρες.
Μια άλλη λύση είναι η «εισαγωγή» εργαζομένων, κάτι για το οποίο έχει κινητοποιηθεί στην Ε.Ε. Ειδικότερα, 10 εκατ. εργαζόμενοι πρόκειται να έρθουν στην ήπειρο για να καλύψουν τα κενά στην αγορά.
Τέλος, η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη, αν και θα έχουν αμφιλεγόμενο αντίκτυπο στην αγορά εργασίας, είναι πιθανό να αυξήσουν την παραγωγικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, ενώ υπάρχει ανάγκη για ενθάρρυνση και στήριξη των νέων οικογενειών, οι κυβερνήσεις οφείλουν να κατανοήσουν και τις καινούργιες προτεραιότητες των νέων, υποστηρίζουν ειδικοί. Η Φινλανδή δημογράφος Aννα Ρότκιρτς υπογράμμισε στο Reuters ότι οι πολιτικοί πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τις κοινωνικές αλλαγές: «Βλέπουμε τις μακροπρόθεσμες τάσεις. Εάν ο κόσμος δεν θέλει να κάνει παιδιά, δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους υποχρεώσεις».