Η μείωση των ποσοστών γεννήσεων επιταχύνθηκε διεθνώς το 2023 και η τρέχουσα τάση δείχνει πως o παγκόσμιος πληθυσμός θα μπορούσε να μειωθεί στο μισό μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, επισημαίνει η HSBC. Σε μέσο όρο η πτώση κινήθηκε στο 4,5% το περασμένο έτος, με χώρες όπως η Ιρλανδία (πτώση 10%), η Κορέα (8,5%) και οι Γερμανία, Γαλλία και Ελλάδα (περίπου 6%) να τον ξεπερνούν κατά πολύ. «Αυτό αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα μείωσης του πληθυσμού πολύ νωρίτερα από ό,τι έχει εκτιμηθεί από τον ΟΗΕ, ενώ εντείνει και τους “πονοκεφάλους” πολιτικής για τις κυβερνήσεις», τονίζει η βρετανική τράπεζα.
Ειδικότερα, στις ανεπτυγμένες οικονομίες συνολικά, η πτώση θα μπορούσε να είναι απίστευτα δραματική με βάση και τις ήδη ζοφερές δημογραφικές προοπτικές σε πολλές από αυτές. Η τρέχουσα πορεία των γεννήσεων θα ήταν αρκετή για να μειώσει τον πληθυσμό των ανεπτυγμένων οικονομιών από περίπου 1,3 δισ. σήμερα σε 1,15 δισ. μέχρι το 2050 και 650 εκατ. έως το 2100, εκτιμά η HSBC.
Στις αναδυόμενες αγορές, ενώ η κατάρρευση των ποσοστών γεννήσεων δεν θεωρείται συχνά τόσο μεγάλο πρόβλημα, τα πράγματα έχουν επιδεινωθεί επίσης σημαντικά. Εξετάζοντας τη Σουηδία και τη Γερμανία, δύο από τις μεγαλύτερες οικονομίες που παρέχουν έγκαιρα, μηνιαία δεδομένα σχετικά με τον αριθμό των γεννήσεων, η τάση φαίνεται ξεκάθαρα, σημειώνει η HSBC. Ακόμη και στη Σουηδία, όπου η κατάρρευση των γεννήσεων μειώθηκε το 2023, σημειώθηκε πτώση 5%, ενώ στη Γερμανία η πτώση άγγιξε το 6%.
Αυτό το μοτίβο είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, όπως επισημαίνει η βρετανική τράπεζα. Το 2023 οι γεννήσεις στην Κορέα μειώθηκαν κατά 8,5%, στη Σιγκαπούρη κατά 8% περίπου, στην ηπειρωτική Κίνα κατά 5,6% και σε όλες τις οικονομίες που δίνουν επικαιροποιημένα στοιχεία οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά περίπου 4,5% σε μέσο όρο. Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο με πτώση άνω του 6% στις γεννήσεις το 2023, ενώ ανάλογη πτώση σημειώθηκε σε Αυστρία και Γαλλία. Στην Ιρλανδία καταγράφηκε 10% μείωση στις γεννήσεις, όπως επίσης και στην Τσεχία, οι δύο χώρες με τη χειρότερη επίδοση.
Εκτός από ανησυχητική, η πτώση της τάξεως του 4,5% σε μέσο όρο στις γεννήσεις διεθνώς αποτελεί και επιτάχυνση σε σχέση με το 3% της πτώσης που είχε καταγραφεί ετησίως την περίοδο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Με έναν πολύ απλό υπολογισμό, αυτή η τροχιά θα οδηγήσει σε κορύφωση του παγκόσμιου πληθυσμού το 2039, περισσότερα από 40 χρόνια νωρίτερα από το τρέχον βασικό σενάριο του ΟΗΕ.
Οι αιτίες
Οι αιτίες του «baby bust», όπως ονομάζεται η πτώση των γεννήσεων, είναι πολλαπλές, όπως σημειώνει η HSBC.
Κάποιες από αυτές είναι οικονομικές. Η νεότερη γενιά αδυνατεί να αντέξει οικονομικά ορισμένα από τα βασικά που της επιτρέπουν να κάνουν οικογένεια. Πολλοί νέοι δεν μπορούν να αγοράσουν ή να νοικιάσουν σπίτι για να ξεκινήσουν ή να μεγαλώσουν οικογένειες, ενώ και το ευρύτερο κόστος της ανατροφής μιας οικογένειας είναι υπερβολικά απαγορευτικό.
Κάποιες από αυτές είναι κοινωνικές – οι νεότερες γενιές επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά επειδή δίνουν προτεραιότητα στη σταδιοδρομία ή στα ταξίδια ή λόγω ανησυχιών για τον κόσμο στον οποίο θα μεγάλωναν τα παιδιά. Σε έρευνα του OnePoll, μόνο το 55% των Gen Z και των Μillennials σχεδιάζει να κάνει παιδιά. Το ένα τέταρτο των ατόμων ηλικίας 18-34 ετών απέκλεισε εντελώς το ενδεχόμενο να γίνει γονέας, και ο πιο συνηθισμένος λόγος που αναφέρεται είναι ότι «θέλει χρόνο για τον εαυτό του».
Η τρέχουσα πορεία των γεννήσεων θα ήταν αρκετή για να μειώσει τον πληθυσμό των ανεπτυγμένων οικονομιών από περίπου 1,3 δισ. σήμερα σε 650 εκατ. έως το 2100, εκτιμά η HSBC.
Εκτός από αυτούς τους κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, υπάρχει και ο παράγοντας «υγεία», με θέματα όπως η παχυσαρκία, η ρύπανση και ορισμένες διατροφικές συνήθειες να επηρεάζουν τα επίπεδα γονιμότητας. Για πολλούς, η ιδέα των λιγότερων ανθρώπων είναι καλή είδηση: απομάκρυνση της πίεσης από τους πόρους ή τις δημόσιες υποδομές του πλανήτη.
Ομως, καθώς και οι πληθυσμοί γερνούν ταχέως, αυτές οι μειώσεις στις γεννήσεις θέτουν πολλά και πιεστικά δημοσιονομικά ζητήματα για τις κυβερνήσεις. «Ουσιαστικά ο κόσμος χρειάζεται περισσότερους φορολογουμένους, όχι λιγότερους», όπως επισημαίνει η HSBC. Η δημογραφική αλλαγή, η οποία συμβαίνει τώρα με ταχείς ρυθμούς, φαίνεται πιθανό να επιβάλει νέους περιορισμούς στις επιλογές που κάνουν οι κυβερνήσεις σχετικά με τη φορολογία και τις δαπάνες τα επόμενα χρόνια.