Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (ΕΣΚ) είναι μια εμβληματική πρωτοβουλία του προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφιερωμένη στην υποστήριξη της καινοτομίας για τον μετασχηματισμό των βιομηχανιών και της κοινωνίας. Αξιοποιώντας ένα κεφάλαιο 10 δισ. ευρώ παρέχει χρηματοδότηση, καθοδήγηση, ευκαιρίες δικτύωσης και άλλους πόρους σε startups, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) και ερευνητές με πρωτοποριακές ιδέες. Το ΕΣΚ επιδιώκει να επιταχύνει τη μετάβαση από την έρευνα και ανάπτυξη στην πραγματική εφαρμογή της αγοράς, με αποτέλεσμα να ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη, να δημιουργεί θέσεις εργασίας και να αντιμετωπίζει κοινωνικά προβλήματα μέσω της καινοτομίας.
Η Ελλάδα, με την πλούσια ιστορία στον χώρο της καινοτομίας και μένοντας πιστή στη δέσμευσή της για βιώσιμη ανάπτυξη, οφείλει να διαδραματίσει ολοένα και πιο εξέχοντα ρόλο στο ΕΣΚ, συμμετέχοντας ενεργά στα προγράμματά του και προωθώντας ένα ακμάζον οικοσύστημα καινοτομίας στη χώρα.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΕΣΚ αποτελεί μια σημαντική στρατηγική κίνηση για την ενίσχυση της καινοτομίας και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η στήριξη του για την ελληνική καινοτομία συμβάλλει στην ανάπτυξη υψηλού δυναμικού νεοφυών επιχειρήσεων και ΜΜΕ, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στη διαφοροποίηση της ελληνικής οικονομίας και στη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης. Επιπλέον, η γνώση και η εμπειρία που αποκτώνται από τα έργα του ΕΣΚ ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στις παγκόσμιες αγορές. Το ΕΣΚ προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης για ελληνικές startups και καινοτόμα έργα. Αυτή η οικονομική υποστήριξη μπορεί να είναι καθοριστική για εταιρείες που επιδιώκουν να κλιμακώσουν τις δραστηριότητές τους. Επιπλέον, η συμμετοχή στο ΕΣΚ παρέχει πρόσβαση σε έναν ευρύ κύκλο επενδυτών και δυνητικών εταίρων από όλη την Ευρώπη, γεγονός που δημιουργεί μοναδικές ευκαιρίες για συνεργασία και διασυνοριακή ανάπτυξη.
Τέλος, η συμμετοχή στο ΕΣΚ συμβάλλει στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και στην προώθηση της χώρας ως διεθνούς προορισμού για καινοτόμες επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι ελληνικές εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε νέες αγορές και να ενισχύσουν τη διεθνή προβολή τους.
Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προώθηση της καινοτομίας, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας είναι υψίστης σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα ευρήματα της έρευνας μεταφράζονται σε πραγματικές εφαρμογές. Επιπλέον, η αύξηση της διαθεσιμότητας πρώιμων κεφαλαίων είναι ουσιώδης για την υποστήριξη της ανάπτυξης καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων.
Παρά αυτές τις προκλήσεις, η Ελλάδα είναι καλά τοποθετημένη για να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που παρουσιάζει το ΕΣΚ. Η ισχυρή βάση έρευνας της χώρας, η αυξανόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα και η δέσμευση στην καινοτομία την καθιστούν έναν ελπιδοφόρο προορισμό για επενδυτές. Συνεχίζοντας να επενδύει στο οικοσύστημα καινοτομίας της και οικοδομώντας συνεργασίες με διεθνείς οργανισμούς, η Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω τη φήμη της ως κέντρου πρωτοποριακών τεχνολογιών.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, η Ελλάδα έχει σημαντική παρουσία στο Pathfinder, με 649 συμμετοχές σε προτάσεις από την έναρξη του προγράμματος το 2021, εκ των οποίων οι 132 ως συντονιστής. Από αυτές, 39 συμμετοχές οδήγησαν σε χρηματοδοτούμενα έργα, ενώ σε 5 από αυτά εμφανίζονται νομικές οντότητες ελληνικών συμφερόντων ως συντονιστές έργου.
Ωστόσο, η συμμετοχή της Ελλάδας στο Accelerator παραμένει χαμηλή, με μόνο 44 πλήρεις προτάσεις και μόνο ένα χρηματοδοτημένο έργο. Αυτή η διαφορά μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, όπως η έλλειψη δυναμικότητας των ελληνικών εταιρειών να προχωρήσουν τις τεχνολογίες τους από το στάδιο της απόδειξης αρχής έως την αγορά και η δυσκολία προσέλκυσης επενδυτών.
Για να βελτιωθεί η συμμετοχή της Ελλάδας στο Accelerator είναι σημαντικό να ενισχυθεί η δυνατότητα των ελληνικών εταιρειών να αναπτύσσουν και να υλοποιούν καινοτόμες λύσεις. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της παροχής περαιτέρω χρηματοδότησης, καθοδήγησης και συμβουλευτικής υποστήριξης από δημόσιους φορείς και επενδυτές. Επιπλέον είναι σημαντικό να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει το Accelerator, ώστε οι ελληνικές εταιρείες να μπορούν να αξιολογήσουν καλύτερα την καταλληλότητά τους για το πρόγραμμα και να υποβάλουν πιο ανταγωνιστικές προτάσεις.
Εκτός από την παροχή περαιτέρω χρηματοδότησης και υποστήριξης, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν και τα διαθέσιμα εργαλεία του ΕΣΚ, όπως το Plug-in και το Fast Track. Το Plug-in παρέχει μια «γέφυρα» μεταξύ των προγραμμάτων του ΕΣΚ και των εθνικών ή περιφερειακών προγραμμάτων χρηματοδότησης και στήριξης της καινοτομίας. Το Fast Track, από την άλλη πλευρά, διευκολύνει τις προτάσεις από περασμένα έργα Horizon Europe ή Horizon 2020 να τύχουν ταχύτερης εξέτασης.
Συμπερασματικά, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κομβική καμπή στην πορεία της προς την καινοτομία. Η επιτυχής αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει το ΕΣΚ και η ανάδειξη της Ελλάδας ως πρωταγωνιστή του ευρωπαϊκού και του διεθνούς οικοσυστήματος καινοτομίας απαιτούν την ενίσχυση των απαραίτητων βάσεων.
Για να επιτύχει αυτόν τον στόχο η Ελλάδα πρέπει να επικεντρωθεί στις ακόλουθες προτεραιότητες:
Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίου και βιομηχανίας και προώθηση της επιχειρηματικότητας: Η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίου και βιομηχανίας είναι ζωτικής σημασίας για τη μετατροπή των ερευνητικών ευρημάτων σε πραγματικές εφαρμογές, ενώ η προώθηση της επιχειρηματικότητας, παρέχοντας χρηματοδότηση, συμβουλευτικές υπηρεσίες και δημιουργία δικτύων υποστήριξης για επιχειρηματίες, συμβάλλει στην ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων και ενίσχυσης της καινοτομίας στην ελληνική οικονομία.
Αύξηση της διαθεσιμότητας πρώιμων κεφαλαίων: Η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει τη διαθεσιμότητα πρώιμων κεφαλαίων δημιουργώντας νέους θεσμούς χρηματοδότησης, προσελκύοντας επενδυτές από το εξωτερικό και παρέχοντας φορολογικά κίνητρα για τους επενδυτές σε νεοφυείς επιχειρήσεις.
Αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τις ευκαιρίες του ΕΣΚ: Οι ελληνικές εταιρείες πρέπει να είναι ενημερωμένες σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει το ΕΣΚ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της παροχής πληροφοριών και υποστήριξης στις ελληνικές εταιρείες, της διοργάνωσης εκδηλώσεων και εκπαιδεύσεων, και της συνεργασίας με τα μέσα ενημέρωσης.
Ενίσχυση της συμμετοχής της Ελλάδας στο Accelerator: Η Ελλάδα μπορεί να υποστηρίξει την Accelerator παρέχοντας περαιτέρω κίνητρα και καθοδήγηση στις ελληνικές εταιρείες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, αυξάνοντας παράλληλα την ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόγραμμα, ώστε οι ελληνικές εταιρείες να μπορούν να αξιολογήσουν καλύτερα την καταλληλότητά τους για το πρόγραμμα και να υποβάλουν πιο ανταγωνιστικές προτάσεις. Η υλοποίηση αυτών των μέτρων θα συμβάλει στην ενίσχυση της καινοτομίας στην Ελλάδα και στη διαμόρφωσή της ως πρωτοπόρου δύναμης σε αυτόν τον τομέα τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στις 6 Νοεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα εκδήλωση του ΕΣΚ με στόχο την ενημέρωση των ενδιαφερόμενων φορέων στην Ελλάδα σχετικά με τα προγράμματα και τις ευκαιρίες χρηματοδότησής του. Η εκδήλωση συγκέντρωσε πάνω από 150 συμμετέχοντες από την ελληνική επιχειρηματική κοινότητα, τον ερευνητικό κόσμο, τις δημόσιες αρχές και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Είναι ωστόσο αυτός ο αριθμός ενδεικτικός του οικοσυστήματος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Ελλάδας; Αν όχι, τότε τέτοιες ευκαιρίες δεν πρέπει να μείνουν ανεκμετάλλευτες στο μέλλον.
*Ο κ. Παναγιώτης Σεβδαλής είναι Policy Officer στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Ερευνας και Ανάπτυξης.