Ο Στάθης Καλύβας επιχειρεί να αναδείξει την πραγματική διάσταση της καινοτομίας στην Ελλάδα. Εκτιμά ότι η λέξη τείνει να χάσει τη δυναμική της λόγω της εκτεταμένης χρήσης για λογής περιεχόμενα και έτσι κομίζει μια νέα: Ρηξικέλευθος.
Τον ρωτάω γιατί επέλεξε αυτή τη λέξη για την εκδήλωση –το προσεχές Σάββατο (27/1)– στο Μέγαρο Μουσικής, όπου συνοδεία κονσέρτου του Λιστ θα επιδιώξει να ανοίξει νέους δρόμους στην αντίληψη της έννοιας. «Η κέλευθος είναι ο δρόμος. Δηλαδή είναι ένας διαφορετικός δρόμος, άρα επιλέγουμε έναν δρόμο διαφορετικό, μια αλλαγή πορείας».
Η βασική ιδέα (της αλλαγής πορείας) είναι να δουν καινούργια πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Πάνω σε αυτή τη βάση, ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης θα συνομιλήσει με την οινολόγο και οινοποιό Χλόη Χατζηβαρύτη και τον αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη. Ζητούμενο: Η καινοτομία.
«Αυτό που επίσης ήθελα, είναι να δω πώς λειτουργεί, ποια είναι τα κοινά στοιχεία σε διαφορετικά πεδία της δημιουργικής διαδικασίας. Και τα πεδία που αποφάσισα να επικεντρωθώ είναι η επιχειρηματικότητα, που τη χρησιμοποιούμε αλλά με πολύ ευρύτερο πλαίσιο, η επιστήμη, με ευρύτερο πλαίσιο από την ψηφιακή τεχνολογία, και βέβαια η τέχνη, που βασίζεται πάρα πολύ στη δημιουργία. Και να δω πώς άνθρωποι που δραστηριοποιούνται στη σημερινή Ελλάδα, σε αυτά τα πεδία, λειτουργούν δημιουργικά», λέει.
Και προσθέτει: «Στόχος είναι να δοθεί και ένα είδος καλού παραδείγματος και έμπνευσης, ότι στην Ελλάδα του σήμερα –με όλα τα προβλήματα– υπάρχει δημιουργικότητα, την οποία δεν τη βλέπουμε. Καινοτομία, η οποία πολλές φορές εκφράζεται με τρόπους που μας ξαφνιάζουν, αν τους μάθουμε».
Εξηγεί ότι με αυτόν τον γνώμονα επέλεξε μία σειρά ανθρώπους –που δεν γνώριζε από πριν– για τις τρεις συζητήσεις, που θα γίνουν τμηματικά: Μία τώρα, μία τον Μάιο και η τελευταία το φθινόπωρο. «Δεν ήθελα να φέρω πολύ γνωστούς ανθρώπους, αλλά να είναι γνωστοί στο μικρό πεδίο που δραστηριοποιούνται. Και έφτιαξα τρία ζευγάρια από δύο διαφορετικά πεδία. Στο πρώτο έχουμε τέχνη και επιχειρηματικότητα για να δούμε πώς και ποια είναι τα κοινά τους στοιχεία, ποιες είναι οι διαφορές και πώς όλα αυτά λειτουργούν στην Ελλάδα του σήμερα».
«Η χώρα παράγει δυστυχισμένους ανθρώπους»
Ο Στάθης Καλύβας είναι ένας επίμονα αισιόδοξος άνθρωπος. Δεν τείνει μόνο να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο, σε καλεί να σκεφτείς εκτός πλαισίου, να σπάσεις το κέλυφος.
Αναρωτιέμαι ποιος είναι ο λόγος για τη διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης και τι θέλει να πετύχει. Μου απαντάει: Τρία πράγματα.
- Το πρώτο: Να δώσω καινούργιο νόημα σε αυτή τη λέξη. Πιστεύω ότι η δημιουργικότητα και η δημιουργία σε μια κοινωνία είναι από τα πιο σημαντικά στοιχεία.
- Το δεύτερο: Να δώσω ένα παράδειγμα, ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους: έμπνευση. Οτι υπάρχουν άνθρωποι που είναι σαν και εμάς, που κάνουν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. (Και αφού τονίζει ότι το σχολείο λειτουργεί με εργαλειακό τρόπο και –πολλές φορές– η οικογένεια σπρώχνει τα παιδιά σε επαγγελματικές επιλογές, που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις δεξιότητές τους, μόνο γιατί θεωρεί ότι έτσι τα εξασφαλίζει οικονομικά, υπογραμμίζει ότι «η χώρα παράγει δυστυχισμένους ανθρώπους. Και παράγει μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τις δεξιότητές τους με τον καλύτερο τρόπο, γιατί δεν τις γνωρίζουν. Διότι ποτέ δεν τους άφησαν να κατευθυνθούν προς αυτές».)
- Το τρίτο: «Να δείξω ότι στην Ελλάδα του σήμερα υπάρχει πολύ μεγαλύτερη δημιουργικότητα από αυτή που νομίζουμε, πολύ μεγαλύτερη καινοτομία».
«Οι δυσκολίες σε κάνουν καλύτερο»
Χωράει η καινοτομία στην Ελλάδα έτσι όπως είναι διαμορφωμένη; Με τη γραφειοκρατία, με θύλακες του Δημοσίου να παραμένουν δυσλειτουργικοί;
«Ναι. Και θα το δείξουμε αυτό. Δηλαδή, ανάμεσα στους καλεσμένους μου, είναι άνθρωποι που είναι πανεπιστημιακοί στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, που παρά τα διάφορα προβλήματα κάνουν πολύ ενδιαφέροντα δημιουργικά πράγματα. Είναι επιχειρηματίες, που παρά τα αντικίνητρα λειτουργούν με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο και είναι και καλλιτέχνες, που με όλα τα προβλήματα που έχει η Ελλάδα, νομίζω παράγει έναν πάρα πολύ ενδιαφέροντα σύγχρονο πολιτισμό. Οπότε θα τα δούμε όλα αυτά. Και ένα από τα πράγματα που προέκυψε από την προετοιμασία αυτής της εκδήλωσης είναι ότι πολλές φορές τα μειονεκτήματα της Ελλάδας, αυτά τα εμπόδια που περιγράφουν, θα τους βοηθήσουν θετικά. Μπορούν να ενισχύσουν τη ροπή προς την καινοτομία».
Αρα υπάρχει κάποιο –ας πούμε– κλειδί της καινοτομίας; Πώς σπάμε το απόστημα για να καινοτομήσουμε;
Η απλή απάντηση είναι ότι καμιά φορά το να υπάρχουν δυσκολίες σε κάνει καλύτερο. Οτι καμιά φορά η ευκολία μπορεί να είναι ο εχθρός της καινοτομίας. Γιατί η δυσκολία σε αναγκάζει να γίνεις ευέλικτος. Να σκεφτείς και πρωτότυπα, δημιουργικά. Δηλαδή όταν είσαι σε ένα σύστημα που λειτουργεί με κανόνες, οι οποίοι είναι γνωστοί σε όλους, δεν σκέφτεσαι δημιουργικά, δεν είσαι ευέλικτος. Και στην πρώτη δυσκολία, παραλύεις. Σε ένα σύστημα που σου δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή βάση αναγκάζεσαι να γίνεις πάρα πολύ δημιουργικός.
Θα κάνω τον συνήγορο του διαβόλου: Ως Ελληνες δεν θα έπρεπε εμείς να είμαστε ο πιο καινοτόμος λαός; Οι κανόνες εδώ δεν τηρούνται κατά γράμμα. Υπάρχουν περιπτώσεις που αναγκαζόμαστε να γίνουμε ευέλικτοι σε βαθμό παρεξήγησης.
Δεν έχεις ταξιδεύσει στις Φιλιππίνες… Για τα παγκόσμια δεδομένα δεν είμαστε πίσω. Είμαστε δηλαδή σε ένα σημείο που ναι μεν υπάρχουν εμπόδια και προβλήματα, αλλά, απ’ την άλλη, υπάρχουν και λειτουργούν οι βασικοί θεσμοί. Είμαστε χαμηλά στην υψηλή κατηγορία.
Αλλά εμείς τι επιδιώκουμε; Να ανέβουμε στην κατηγορία, καθότι είμαστε μα και νιώθουμε Ευρωπαίοι. Δεν είναι λίγο άδικο να συγκριθούμε με χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας;
Οπωσδήποτε μπορούμε να επιτύχουμε πολύ καλύτερα πράγματα και είναι αυτό που θέλω να διαδώσω: οι νέοι άνθρωποι να είναι πολύ πιο ανοιχτοί προς τις πραγματικές τους δυνατότητες και τις δυνατότητες της δημιουργικής ζωής. Δηλαδή να θεωρήσουν ότι το να επιλέξεις δημιουργικές επιλογές, οι οποίες έχουν μεγάλο ρίσκο, οι οποίες ξεφεύγουν από την πεπατημένη, ανοίγουν καινούργιους δρόμους. Οτι αυτό το πράγμα, ιδιαίτερα όταν είσαι νέος, είναι μια πάρα πολύ σημαντική επιλογή. Αντίθετα από αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου οι νέοι ωθούνται προς μια επιλογή ασφαλείας. Είναι τεράστιο λάθος όταν είσαι νέος να προσπαθείς να μεγιστοποιήσεις την ασφάλεια.
Οταν λέμε ασφάλεια, εννοούμε να πάρει ένα πτυχίο και να βρει μια δουλειά;
Μια δουλειά σίγουρη, που δεν του αρέσει απαραίτητα, αλλά που είναι αυτή που στην οποία θα βρει για να μην προσπαθήσει να το ψάξει περισσότερο. Να μην προσπαθήσει να δώσει χρόνο στον εαυτό του και ούτω καθεξής. Αυτό νομίζω είναι τεράστιο μειονέκτημα για τη χώρα και βέβαια τεράστιο μειονέκτημα για τους ίδιους τους ανθρώπους. Ενα από τα πράγματα που θα προκύψει από αυτές τις συζητήσεις είναι ότι οι άνθρωποι που επέλεξα είναι πολύ ευχαριστημένοι με τη ζωή τους. Οταν κάνεις κάτι δημιουργικό σε ευχαριστεί. Σου δημιουργεί μια ισορροπημένη ζωή.
Δεν δρας σε κενό αέρος, δρας σε συγκεκριμένο πλαίσιο που μπορεί και να σου κόβει τα φτερά. Κάνω συνέχεια τον συνήγορο του διαβόλου για να βλέπουμε και τη σκληρή πραγματικότητα.
Ναι, απ’ την άλλη όμως αυτό που μάθαμε περνώντας από την κρίση είναι η ανθεκτικότητα. Πόσο σημαντικό πράγμα είναι η ανθεκτικότητα. Και η ανθεκτικότητα σημαίνει ότι όταν σου κοπούν τα φτερά, σηκώνεσαι και προσπαθείς να τα ξαναβγάλεις, να φτιάξεις καινούργια.
Αν σας ζητούσα τώρα να απευθύνετε μια πρόσκληση στον κόσμο για να έρθει στο Μέγαρο Μουσικής, ποιους θα προτιμούσατε να έρθουν και τι θα τους λέγατε;
Θα προτιμούσα νέους, αλλά ξέρω ότι οι νέοι δεν πηγαίνουν σε τέτοιες εκδηλώσεις. Οπότε θα κάνουμε και podcast, θα το βιντεογραφήσουμε, θα προσπαθήσουμε να το προωθήσουμε με τρόπο που είναι πιο κοντά στον τρόπο με τον οποίο οι νέοι καταναλώνουν την πληροφορία σήμερα. Αλλά θα καλούσα αυτούς που θέλουν να περάσουν 1,5 ώρα, που θα είναι πολύ ευχάριστη και απρόσμενη. Δηλαδή θα ακούσουν πράγματα και θα δουν ανθρώπους που δεν τους ξέρουν, που κάνουν πράγματα τα οποία θα τους ξαφνιάσουν ενδεχομένως.
Τι είναι αυτή η προσπάθεια Στάθη Καλύβα;
Είναι μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα της καινοτομίας. Δηλαδή, η καινοτομία με τον τρόπο που προσεγγίζεται συνήθως έχει δύο χαρακτηριστικά. Το πρώτο, το οποίο δεν φταίει ο όρος αυτός καθ’ εαυτόν, αλλά η χρήση του, είναι ότι χρησιμοποιείται τόσο πολύ και για τόσο πολλά πράγματα που έχει καταντήσει κάπως «μαϊντανός», δεν έχει και πολύ περιεχόμενο. Δηλαδή, άμα δεις κείμενα εταιρικά, κείμενα δημόσιας πολιτικής, κάθε δεύτερη λέξη αναφέρει καινοτομία και καινοτόμος. Οπότε, όταν μια λέξη χρησιμοποιείται πάρα πολύ χάνει την ουσία της. Η δεύτερη είναι ότι άμα σκεφτείς τα συμφραζόμενά της, συνήθως αναφέρεται στην τεχνολογική καινοτομία. Λοιπόν, αυτό που έλεγα είναι ότι υπάρχει μια σχεδόν ταυτοσημία με το θέμα της τεχνολογίας και μάλιστα την ψηφιακή τεχνολογία, οτιδήποτε έχει να κάνει με startups, με όλα αυτά τα πράγματα. Και συγχρόνως, μια στενή διασύνδεση με την έννοια της οικονομικής επιτυχίας. Καινοτόμο είναι αυτό που παράγει κέρδος. Οικονομικό κέρδος. Στην πραγματικότητα όμως, η λέξη είναι πολύ ευρύτερη. Και γι’ αυτό διάλεξα ως ένα συνώνυμο, αλλά που μας ανοίγει άλλες προοπτικές, τη λέξη «ρηξικέλευθο». Τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα, αλλά είναι αρχαία ελληνική λέξη που προέρχεται από δύο συστατικά στοιχεία: τη «ρήξη» και την «κέλευθο». Η κέλευθος είναι ο δρόμος. Δηλαδή είναι ένας διαφορετικός δρόμος, άρα επιλέγουμε έναν δρόμο διαφορετικό, δηλαδή αλλάζουμε πορεία.
Ρηξικέλευθο: Η καινοτομία στην επιστήμη, την τέχνη και το επιχειρείν, Σάββατο 27 Ιανουαρίου στις 19:30 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος.
- Εισιτήριο 12 ευρώ και ελεύθερη είσοδος για παιδιά έως 12 ετών