Αποτελούσε αντικείμενο συζητήσεων στους κόλπους του ΟΟΣΑ από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, προέκυψε τελικά ως αποτέλεσμα σχοινοτενών διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε 140 χώρες, χαιρετίστηκε ως ιστορικό βήμα προς τη φορολογική δικαιοσύνη και γέννησε προσδοκίες για ροές δισεκατομμυρίων στα ταμεία των κυβερνήσεων. Εχει, ωστόσο, παγιδευτεί στα γρανάζια της πολιτικής και ειδικότερα της αμερικανικής πολιτικής και κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά.
Ο λόγος για τη διεθνή συμφωνία που επετεύχθη ανάμεσα στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ πριν από τρία χρόνια, την άνοιξη του 2021, και αφορά τη θέσπιση ελάχιστου εταιρικού φόρου ύψους 15% στα ιλιγγιώδη κέρδη των πολυεθνικών και των τεχνολογικών κολοσσών: στα κέρδη δηλαδή όσων επιχειρήσεων κατορθώνουν παραδοσιακά να ελαχιστοποιούν έως και να μηδενίζουν ενίοτε τη φορολογική τους επιβάρυνση εκμεταλλευόμενες τις αποκλίσεις ανάμεσα στις φορολογικές νομοθεσίες διαφόρων χωρών.
Η εφαρμογή της συμφωνίας που θα επιβάλει στους τεχνολογικούς κολοσσούς και τις πολυεθνικές να φορολογούνται με συντελεστή 15% επί των κερδών τους στη χώρα στην οποία δραστηριοποιούνται έχει «κολλήσει» στις ΗΠΑ καθώς προσκρούει στις αντιρρήσεις των Ρεπουμπλικανών. Σημειωτέον ότι και στο παρελθόν οι σχετικές συνομιλίες είχαν περιέλθει σε αδιέξοδο εξαιτίας αντιρρήσεων του τότε προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που επέμενε να εξαιρεθούν από τον ελάχιστο φόρο οι τεχνολογικοί κολοσσοί των ΗΠΑ. Ηταν, όμως, η πανδημία που λειτούργησε ως καταλύτης και η αλλαγή πολιτικού σκηνικού στην υπερδύναμη που οδήγησε στον σχηματισμό διεθνούς μετώπου υπέρ μιας τέτοιας συμφωνίας, με την κυβέρνηση Μπάιντεν να αναλαμβάνει την πρωτοβουλία για την προώθησή της.
Εν προκειμένω το πρόβλημα είναι ότι στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα η υπογραφή των διεθνών φορολογικών συνθηκών απαιτεί πλειοψηφία 2/3 στη Γερουσία, δηλαδή 67 ψήφους, αλλά οι Δημοκρατικοί του προέδρου Μπάιντεν διαθέτουν μόνον 51 έδρες και δεν μπορούν να παρακάμψουν τις αντιρρήσεις των Ρεπουμπλικανών. Και αν δεν επικυρώσουν τη συμφωνία οι ΗΠΑ, δεν θα υπάρχει η απαιτούμενη φορολογική βάση για την εφαρμογή της. Στο μεταξύ, σε περίπτωση επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ είναι βέβαιον πως θα σημάνει το τέλος της διαδικασίας και η συμφωνία θα ανήκει στο παρελθόν.
Το θέμα θα συζητηθεί εκ νέου στη σύνοδο του G20 αυτήν την εβδομάδα στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.
Εξάλλου, πέραν των αντιρρήσεων που προβάλλουν οι Ρεπουμπλικανοί, η εφαρμογή της συμφωνίας προσκρούει και στις προσπάθειες των αναπτυσσόμενων χωρών να μεταφέρουν το θέμα από τον ΟΟΣΑ στα Ηνωμένα Εθνη όπου εκτιμούν πως θα έχουν περισσότερο λόγο και επιρροή. Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες είχαν ευθύς εξαρχής τηρήσει ιδιαιτέρως επιφυλακτική στάση προς τη θέσπιση ελάχιστου φόρου 15% καθώς εξέφραζαν φόβους πως θα χάσουν τους ξένους επενδυτές αν ακυρώσουν το δέλεαρ της χαμηλής φορολογίας που τους προσφέρουν.
Οι δύο αυτοί παράγοντες σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που προκύπτουν στην ολοκλήρωση του κειμένου της συμφωνίας έχουν σχεδόν «παγώσει» τη διαδικασία και κινδυνεύει να χαθεί η προθεσμία του Ιουνίου για την υπογραφή της συμφωνίας. Αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο νέου αδιεξόδου, αξιωματούχοι της Ε.Ε. καταβάλλουν προσπάθειες να αναθερμάνουν το κλίμα υπέρ της συμφωνίας φέρνοντάς το στη σύνοδο του G20 αυτήν την εβδομάδα στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.
Το σχέδιο κοινού ανακοινωθέντος που διέρρευσε στους Financial Times απευθύνει έκκληση για «έγκαιρη ολοκλήρωση της συμφωνίας σε πολυμερή βάση ώστε να υπογραφεί στα μέσα Ιουνίου». Οπως σχολιάζει, όμως, η βρετανική εφημερίδα, το κείμενο δεν αναφέρεται σε «άμεση εφαρμογή» της συμφωνίας όπως έχει ζητήσει η Ε.Ε. και η Γαλλία. Το περιεχόμενο του κειμένου τελεί, πάντως, υπό διαπραγμάτευση και είναι πιθανόν να αλλάξει.
Σημειωτέον ότι στο πλαίσιο των προσπαθειών για σύναψη της σχετικής συμφωνίας, οι περισσότερες από τις χώρες που συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση συμφώνησαν τότε, το 2021, να «παγώσουν» τους λεγόμενους «ψηφιακούς φόρους» που είχαν επιβάλει μονομερώς σε πολυεθνικές και αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς. Ως εκ τούτου αποτελεί κακό οιωνό και ένδειξη ότι εξανεμίζονται οι ελπίδες για εφαρμογή της ιστορικής συμφωνίας η απόφαση που έλαβε πέρυσι ο Καναδάς να προχωρήσει μονομερώς στην επιβολή φόρου στις ψηφιακές υπηρεσίες.