Το Ταμείο Ανάκαμψης θα ήταν μια εντυπωσιακή επίδειξη οικονομικής ισχύος και κοινής πολιτικής βούλησης από την Ευρωπαϊκή Eνωση, εάν τα κράτη-μέλη κατόρθωναν να λάβουν τα χρήματα. Το πρόγραμμα των 800 δισ. ευρώ ολοκληρώνεται στα τέλη του 2026, αλλά έχει δαπανηθεί λιγότερο από το 1/3 των κεφαλαίων του. Μέχρι στιγμής έχουν καταβληθεί περίπου 225 δισ. ευρώ. Φέτος θα διατεθούν μόνον άλλα 100 δισ., οπότε μένουν λιγότερο από τρία χρόνια για να διοχετευθεί περίπου μισό τρισ. ευρώ. Το διακύβευμα είναι μείζον. Οταν λήξει το σχέδιο, τα μη εκταμιευθέντα χρήματα απλώς θα εξαφανιστούν.
Μέχρι τα τέλη του 2023 και οι 27 χώρες-μέλη είχαν αλλάξει τα σχέδιά τους για τις δράσεις ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στοχεύοντας να εξηγήσουν πώς θα δαπανήσουν συνετά τα κονδύλια. Πάντως, 82% αυτών των σχεδίων παραμένουν ανεκπλήρωτα, η χρηματοδότησή τους εκκρεμεί και πολύτιμος χρόνος χάθηκε, όπως στην περίπτωση της Ιταλίας, που αναθεώρησε τρεις φορές τον προσανατολισμό της.
Αρχικά θα χρηματοδοτούσε νέα στάδια στη Βενετία και τη Φλωρεντία, τώρα στρέφεται στην καθαρή ενέργεια, έχοντας εκπληρώσει μόνο το 34% των απαιτούμενων ενδιάμεσων στόχων. Οι σκληροπυρηνικές περί τα δημοσιονομικά χώρες, όπως η Σουηδία και η Ολλανδία, είναι απίθανο να δώσουν πίστωση χρόνου στα λιγότερο πειθαρχημένα κράτη-μέλη.
Αυτά είναι άσχημα νέα για την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, η οποία περιμένει άλλα 90 δισ. ευρώ από το σύνολο των 190 δισ. ευρώ και πλέον, αλλά και τον Ισπανό ομόλογό της Πέδρο Σάντσεθ. Η χώρα του έλαβε μόλις 22 δισ. ευρώ από τα αιτηθέντα 70 δισ. Επειτα από χρόνια διαμάχης για μεγαλύτερο κοινό προϋπολογισμό, η τραγωδία της πανδημίας έπεισε τελικά τις χώρες-μέλη να αποδεχθούν το ευρωομόλογο. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση τείνει να αναδειχθεί στη μεγαλύτερη εκδότρια πράσινων ομολόγων και νέων κρατικών τίτλων σε ευρώ.
Ωστόσο, δεν μπορεί να συνεχίσει να δανείζεται σε κλίμακα από τις κεφαλαιαγορές, εκτός εάν αποδείξει πως εκμεταλλεύεται με σωφροσύνη τα χρήματα. Πάντως, διακηρύττει πως μέχρι τώρα βοήθησε περισσότερες από 2 εκατ. εταιρείες, βελτίωσε την ενεργειακή απόδοση κατά 28 εκατ. μεγαβατώρες και βοήθησε στην προστασία 9 εκατ. ανθρώπων από πλημμύρες, πυρκαγιές και άλλες κλιματικές καταστροφές. Και καθώς από τη συλλογική μνήμη υποχωρεί η πανδημία και τα ακροδεξιά κόμματα ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις, η υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων για γενναιόδωρα ευρωπαϊκά κονδύλια είναι πιθανό να εξατμιστεί.
