Κοιτώντας τα βασικά στοιχεία σχετικά με την πορεία της ελληνικής οικονομίας, υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι να νιώθει κανείς αισιοδοξία. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ρυθμός ανάπτυξης στη χώρα μας θα είναι τετραπλάσιος αυτού της Ευρωζώνης το 2023 και σχεδόν τριπλάσιος το 2024. Η ανεργία πέφτει σταθερά, η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ μειώνεται με ρυθμούς-ρεκόρ, ενώ είδαμε τη χώρα μας να ανακτά την επενδυτική βαθμίδα.
Τα στοιχεία αυτά αποτελούν χειροπιαστή απόδειξη ότι η ελληνική οικονομία έχει καταφέρει να γυρίσει σελίδα έπειτα από πολύ κόπο. Πρόκειται, προφανώς, για ένα σημαντικό επίτευγμα. Οφείλουμε όμως να μη μας αρκεί.
Ο απώτερος στόχος δεν είναι απλώς μια οικονομία που θα συγκλίνει με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά μια οικονομία που θα προσφέρει ευρύ φάσμα ευκαιριών, ποιοτικές θέσεις εργασίας και ουσιαστικές προοπτικές για νέους ανθρώπους που θέλουν να δημιουργήσουν κάτι δικό τους.
Μια οικονομία με αυτά τα χαρακτηριστικά εξ ορισμού δεν μπορεί να περιορίζεται στη μικρή ελληνική αγορά. Για να είναι βιώσιμο ένα τέτοιο οικονομικό μοντέλο πρέπει να έχει το βλέμμα προς τα έξω. Για αυτό όροι όπως η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας δεν αποτελούν αυτοσκοπό, αλλά το μέσο για τη διαμόρφωση μιας οικονομίας με διαφορετικό προσανατολισμό.
Η σημασία των παραδοσιακά εξωστρεφών κλάδων της οικονομίας, όπως ο τουρισμός και το real estate, είναι δεδομένη και ευρέως καταγεγραμμένη. Υπάρχει όμως ένα όριο στο πόσο μπορούμε να βασιστούμε σε αυτούς χωρίς να διαταράξουμε οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ισορροπίες.
Η αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας προϋποθέτει να γίνουμε εξωστρεφείς σε περισσότερους κλάδους. Και ο μόνος τρόπος να το επιτύχουμε είναι επενδύοντας στην καινοτομία.
Αυτό δεν είναι, φυσικά, κάτι που διατυπώνεται πρώτη φορά. Παραδοσιακά, όμως, η καινοτομία στη χώρα μας έτεινε να αντιμετωπίζεται στην πράξη ως κάτι αποκομμένο από τη «βαριά» οικονομική δραστηριότητα. Οικονομικά μοντέλα που βασίζονταν στην καινοτομία προσεγγίζονταν ως κάτι μακρινό από όσους πίστευαν ότι «η Ελλάδα δεν είναι για τέτοια». Αυτή η ηττοπαθής προσέγγιση αποδεικνύεται, όμως, λανθασμένη.
Ο χώρος της τεχνολογίας έχει αναδείξει τα τελευταία χρόνια ελληνικές startups που αποτελούν πλέον αναγνωρίσιμα ονόματα με σημαντική παρουσία διεθνώς. Και δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις. Μέσα σε περίπου πέντε χρόνια, η αποτίμηση του ελληνικού startup οικοσυστήματος εκτινάχθηκε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, από τα 500 εκατ. ευρώ στα 10 δισ. ευρώ.
Παρότι πρόκειται για εντυπωσιακή πρόοδο, βρισκόμαστε ακόμα στα πρώτα βήματα. Δεν υπάρχει η μία μαγική μεταρρύθμιση που θα μας κάνει να παρακάμψουμε στάδια αυτής της εξελικτικής διαδικασίας. Υπάρχουν όμως μια σειρά από παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν τις ελληνικές καινοτόμες επιχειρήσεις να μεγαλώσουν και να γίνουν ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο.
Τέτοιου είδους παρεμβάσεις σχεδιάζει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, χτίζοντας πάνω στη σημαντική πρόοδο των τελευταίων ετών. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων για επενδύσεις στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, καθώς και για την εκμετάλλευση προϊόντων που προκύπτουν από την απόκτηση νέων πατεντών. Σκοπός είναι τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου να μπορούν πιο εύκολα να βγουν από τα τείχη της ακαδημαϊκής κοινότητας και να μετουσιωθούν σε διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα.
Παράλληλα, ένα βασικό κομμάτι αυτής της προσπάθειας περιλαμβάνει τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης με όρους που ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της καινοτόμου επιχειρηματικής δραστηριότητας, κάτι που ο παραδοσιακός τραπεζικός τομέας συχνά αδυνατεί να προσφέρει. Αυτό δεν αφορά μόνο στα πρώτα στάδια της ζωής των επιχειρήσεων, αλλά και στο στάδιο της ωρίμανσής τους.
Δεν είναι επιτυχία μια πρώιμη εξαγορά ελληνικής startup από εταιρεία του εξωτερικού, με μεταφορά των δραστηριοτήτων της σε άλλη χώρα. Επιτυχία είναι αυτή η startup να βρει ανοιχτές οδούς μεγέθυνσης μένοντας στην Ελλάδα, δημιουργώντας υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας και πυροδοτώντας αλυσιδωτές θετικές αντιδράσεις στην οικονομία. Διότι η καινοτομία δρα ως καταλύτης ανάπτυξης οριζόντια, αναβαθμίζοντας και παραδοσιακούς κλάδους όπως η γεωργία.
Ο Γιόζεφ Σουμπέτερ όριζε την καινοτομία ως το «να κάνεις είτε καινούργια πράγματα είτε παλιά πράγματα με καινούργιο τρόπο». Αυτή η φράση θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για μια οικονομία που, έχοντας σταθεί πλέον δυνατά στα πόδια της, έχει νέο στόχο να ανοίξει τα φτερά της.
*Ο κ. Γιώργος Χριστόπουλος είναι ο γενικός γραμματέας Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικής.