Μεγαλύτερη ελάφρυνση με μεγαλύτερο κόπο σημαίνει για την Ελλάδα το νέο πλαίσιο δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μιλώντας στην «Κ», ο ανώτερος συνεργάτης της ευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης Bruegel, Τσολτ Νταρβάς, τονίζει ότι το ελληνικό Δημόσιο πρακτικά απαλλάσσεται από πρόσθετη δημοσιονομική προσαρμογή περίπου 2% του ΑΕΠ σε ορίζοντα 4 ετών· 0,5% του ΑΕΠ ετησίως.
Τονίζει πάντως ότι από εδώ και στο εξής το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο θα πρέπει να παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο ένας συνδυασμός επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων θα αντεπεξέρχεται στις προδιαγραφές του ευρωπαϊκού εξαμήνου· και άρα θα είναι πιο απαιτητικό. Ο κ. Νταρβάς σημειώνει ότι η νέα πρόβλεψη για τις αμυντικές δαπάνες είναι περιορισμένη και εξηγεί γιατί στην πράξη δεν αφορά την Ελλάδα την επόμενη 2ετία. Τι σημαίνει το έτος 2032 για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.
– Τι σημαίνει για την Ελλάδα το νέο πλαίσιο δημοσιονομικών κανόνων στην Ευρωζώνη; Κατ’ αρχάς, ποια είναι τα καλά νέα;
– Το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο βασίζεται πλέον ρητά σε μια ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους – ένα μαθηματικό μοντέλο που υπολογίζει την πορεία του χρέους από τους ειδικούς παράγοντες που το καθορίζουν για κάθε χώρα. Σε αντίθεση με το προηγούμενο δημοσιονομικό πλαίσιο, όπου η βιωσιμότητα του χρέους ενσωματωνόταν με ad hoc τρόπο. Αυτά είναι καλά νέα για κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Ειδικά για την Ελλάδα, οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες δεν απαιτούν σχεδόν καμία πρόσθετη δημοσιονομική προσαρμογή, ενώ οι παλιοί κανόνες θα απαιτούσαν επιπλέον προσαρμογή περίπου 2% του ΑΕΠ σε 4 χρόνια, δηλαδή 0,5% του ΑΕΠ ετησίως, που είναι σημαντική διαφορά.
– Και ποια είναι τα κακά νέα; Ποιες είναι δηλαδή οι απαιτήσεις που δημιουργούν για την Ελλάδα οι νέοι κανόνες;
– Ολες οι χώρες θα πρέπει να μάθουν πώς να εφαρμόζουν το νέο πλαίσιο. Για παράδειγμα, κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα πρέπει να υποβάλλει ένα ολοκληρωμένο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό διαρθρωτικό σχέδιο, που θα καλύπτει όλες τις πτυχές των δημοσιονομικών και οικονομικών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις θα ανταποκρίνονται στις κύριες προκλήσεις που προσδιορίζονται στο ευρωπαϊκό εξάμηνο. Η προετοιμασία ενός τέτοιου σχεδίου θα είναι απαιτητική.
– Και τι ακριβώς προβλέπουν οι νέοι κανόνες αναφορικά με τις δαπάνες για την άμυνα;
– Η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής πυξίδας για την ασφάλεια και την άμυνα, χαρακτηρίζεται ως κοινή προτεραιότητα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κάθε φορά που το δημοσιονομικό έλλειμμα θα υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα αξιολογεί εάν οι εθνικές δαπάνες για κοινές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνέβαλαν σε αυτήν την υπέρβαση. Εάν ναι, ενδέχεται να μην κινηθεί διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.
Πέρα από αυτήν τη διάταξη, κανένα άλλο σκέλος του νέου δημοσιονομικού πλαισίου δεν στοχεύει στην παροχή κινήτρων για αμυντικές δαπάνες. Η πρόβλεψη της Επιτροπής υποδηλώνει ότι το ελληνικό δημοσιονομικό έλλειμμα θα είναι μικρότερο από 1% του ΑΕΠ το 2024 και το 2025, υπονοώντας ότι η Ελλάδα δεν θα αντιμετωπίσει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος τα επόμενα χρόνια. Επομένως, αυτή η περιορισμένη διάταξη για την άμυνα στην πράξη δεν θα αφορούσε ούτως ή άλλως την Ελλάδα.
– Πόσο ασφαλές είναι το μονοπάτι στο οποίο βρίσκεται το ελληνικό χρέος; Ορισμένοι ανησυχούν ότι από το 2032, οπότε και λήγει το μορατόριουμ της Ευρωζώνης, η Ελλάδα θα μπει ενδεχομένως ξανά σε περιπέτειες. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Το μορατόριουμ για ορισμένες από τις πληρωμές τόκων επίσημων δανείων έως το 2032 βοηθάει στη στήριξη της ταμειακής θέσης του ελληνικού κράτους, αλλά παραμένει υποχρέωση: συσσωρεύεται σε ξεχωριστό λογαριασμό και το συνολικό ποσό των μη καταβληθέντων τόκων θα προστεθεί στο δημόσιο χρέος το 2032. Ετσι, η μόνη αλλαγή που θα φέρει το 2032 είναι να γίνει ορατή αυτή η υποχρέωση τόκων στους αριθμούς του δημόσιου χρέους. Ομως δεν αλλάζει τη δημοσιονομική θέση της χώρας. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να επωφελείται από τα προνομιακά επιτόκια για αρκετά χρόνια. Οι υπολογισμοί μας για τη δυναμική του ελληνικού χρέους υποδηλώνουν συνεχή μείωση του λόγου χρέους/ΑΕΠ μετά το 2032, επομένως δεν ανησυχώ – υποθέτοντας, φυσικά, ότι η τρέχουσα υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική δεν θα αντικατασταθεί με κάποιο ανεύθυνο πρόγραμμα δαπανών.
– Η Ελλάδα πετυχαίνει τους στόχους για τα πρωτογενή πλεονάσματα, ωστόσο περνάει κάτω από τον πήχυ που έχει θέσει στον τομέα των δημόσιων επενδύσεων. Το πρόβλημα προκύπτει από τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις της αυτές καθαυτές ή από το δημοσιονομικό μείγμα που επιλέγει η ελληνική κυβέρνηση;
– Το 2022, οι ελληνικές δημόσιες επενδύσεις ανήλθαν στο 3,6% του ΑΕΠ, που ήταν πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης του 3,2%. Για το 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει τον δείκτη ελληνικών δημοσίων επενδύσεων στο 4,7%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο του 3,5% για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Από αυτήν την άποψη, η Ελλάδα κατατάσσεται καλά σε ό,τι αφορά τις δημόσιες επενδύσεις, κάτι που υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα σημαντικά ποσά που αντλεί μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Η πρόκληση θα είναι να διατηρηθούν οι επενδύσεις σε υψηλό επίπεδο μετά τη λήξη του RRF το 2026.