H διπλή κρίση, πανδημίας και ενεργειακή, έδωσε αφορμή στις ελληνικές επιχειρήσεις να αυξήσουν σημαντικά τα περιθώρια κέρδους τους. Το φαινόμενο του πληθωρισμού κερδών ή απληστίας, όπως ονομάστηκε, ήταν διεθνές την περίοδο 2021-2022, αλλά προσέλαβε μεγάλες διαστάσεις στην Ελλάδα με τη βοήθεια μιας μικρής αγοράς, όπως η ελληνική, που ευνοεί την έλλειψη επαρκούς ανταγωνισμού.
Ολοι μας, λίγο έως πολύ, είχαμε αντιληφθεί εμπειρικά αυτό το άλμα των κερδών. Ομως, τα στοιχεία που παραθέτει η έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, την οποία θα παρουσιάσει αύριο ο κ. Γιάννης Στουρνάρας, είναι εντυπωσιακά. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ο ρυθμός μεταβολής του δείκτη περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων για το σύνολο της οικονομίας, από σχεδόν μηδενικός που ήταν το 2019 και ελαφρώς αρνητικός την πρώτη χρονιά της πανδημίας, το 2020, έφτασε στο 4% το 2021 και στο 9% το 2022, σημειώνοντας ιστορικό ρεκόρ. Σωρευτικά, δηλαδή, τη συγκεκριμένη διετία το περιθώριο κέρδους των ελληνικών επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 15%.
Δεν είχαν όλοι οι κλάδοι την ίδια συμμετοχή στο πάρτι αυτό των κερδών. Στη διετία, πρωταγωνιστής ήταν ο τομέας των υπηρεσιών, με αύξηση περιθωρίων που πλησίασε το 30%, ενώ στη βιομηχανία ξεπέρασε το 25%. Κατασκευές και τέχνες κινήθηκαν με αυξήσεις περιθωρίων κέρδους της τάξεως του 15% στη διετία.
Αναλυτικότερα, τη μεγαλύτερη αύξηση περιθωρίων κέρδους παρουσίασαν οι εξής κλάδοι:
– Η βιομηχανία με ρυθμό 6,5% το 2021 και 19,5% το 2022.
– Οι υπηρεσίες, δηλαδή εμπόριο, ξενοδοχεία, εστιατόρια, μεταφορές και αποθήκευση, με ρυθμό 11,1% το 2021 και 17% το 2022.
Το 2023 σημειώνεται μια υποχώρηση λόγω της αύξησης των μισθών αλλά και της γενικότερης πτώσης του πληθωρισμού.
– Οι κατασκευές με ρυθμό 3,6% το 2021 και 10,4% το 2022.
– Οι τέχνες και διασκέδαση με ρυθμούς 7,9% το 2021 και 7,2% το 2022.
– Οι χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες με ρυθμούς 2,4% το 2021 και 5,1% το 2022.
Αντιθέτως, στους τομείς της ενημέρωσης και επικοινωνίας, όπως και στις δραστηριότητες που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία, τα περιθώρια κέρδους την κρίσιμη αυτή διετία υποχώρησαν.
Η ανάλυση της κεντρικής τράπεζας αναφέρει, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι η αύξηση των περιθωρίων κέρδους είναι αποτέλεσμα της αύξησης του κόστους παραγωγής, σε συνδυασμό με την υπερβάλλουσα ζήτηση που εκδηλώθηκε μετά το τέλος της πανδημίας. Οι βιομηχανίες επιβαρύνθηκαν από το υψηλό ενεργειακό κόστος, αλλά φρόντισαν να περάσουν την επιβάρυνση με το παραπάνω στις τελικές τιμές, εκμεταλλευόμενες την υψηλή ζήτηση.
Από την άλλη, οι κλάδοι των υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός, εκμεταλλεύθηκαν τον ενθουσιασμό για λίγη διασκέδαση μετά την απομόνωση της πανδημίας. Πράγματι, οι Ελληνες καταναλωτές, με τη βοήθεια των αποταμιεύσεων που συσσώρευσαν στη διάρκεια της πανδημίας και των μέτρων στήριξης της κυβέρνησης, «επέτρεψαν» αυτή την υπέρβαση κερδών. Τα καλά νέα είναι ότι τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν ότι από το 2023 σημειώνεται μια υποχώρηση των περιθωρίων κέρδους. Σε αυτό συνέβαλε και η αύξηση των μισθών, που «ροκάνισε» λίγο αυτά τα περιθώρια, αλλά και η γενικότερη πτώση του πληθωρισμού, καθώς οι τιμές της ενέργειας αλλά και η υπερβάλλουσα ζήτηση υποχωρούν και τα επιτόκια διατηρούνται υψηλά.
Η υπόδειξη της Τράπεζας της Ελλάδος για την αντιμετώπιση φαινομένων όπως αυτό της εκτίναξης των περιθωρίων κέρδους όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, όπως συνέβη τη διετία των κρίσεων, προκύπτει εμμέσως πλην σαφώς από τις κατά καιρούς επισημάνσεις του διοικητή της, τις οποίες αναμένεται να επαναλάβει και αύριο: συνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών, ώστε να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Προτεραιότητα δίνει ο κεντρικός τραπεζίτης στην επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, στην παιδεία, στη γραφειοκρατία, στις υποδομές, στον χωροταξικό σχεδιασμό, στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας, στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Στην πρόσφατη ομιλία του στο London School of Economics, ο ίδιος δεν είχε διστάσει να αναφερθεί στην ύπαρξη ολιγοπωλίων π.χ. στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στις τράπεζες, στην ιδιωτική νοσοκομειακή περίθαλψη. Οι προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος όσον αφορά τα μακροοικονομικά μεγέθη δεν αναμένεται να διαφοροποιηθούν σε σύγκριση με αυτές που διατύπωσε στην ομιλία του αυτή:
– Ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 2,3% φέτος, 2,5% το 2025 και 2,3% το 2026. Η κυβέρνηση προβλέπει ρυθμό 2,9% για φέτος, αλλά αναμένεται να τον αναθεωρήσει και αυτή προς τα κάτω, ενόψει του Προγράμματος Σταθερότητας που θα καταθέσει στην Κομισιόν στα τέλη του μηνός.
– Ο πληθωρισμός προβλέπεται να κλείσει στο 2,8% φέτος, 2,2% το 2025 και 2,1% το 2026.
Ο κ. Στουρνάρας αναμένεται να δώσει, εξάλλου, ιδιαίτερη έμφαση στο θέμα της διατήρησης υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, πάνω από 2% του ΑΕΠ σταθερά τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να διατηρηθεί ένας ικανοποιητικός ρυθμός αποκλιμάκωσης του δημοσίου χρέους.