Οι παγκόσμιες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές προοπτικές βελτιώθηκαν το τελευταίο εξάμηνο, δεδομένου ότι ο πληθωρισμός αποκλιμακώθηκε, οι χρηματοδοτικές συνθήκες χαλάρωσαν και οι κίνδυνοι για το μέλλον της οικονομίας είναι ισορροπημένοι. Ωστόσο, πολλές χώρες συνεχίζουν να παλεύουν με τα υψηλά ελλείμματα και το χρέος σε περιβάλλον υψηλών πραγματικών επιτοκίων και με αποδυναμωμένες μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης. Στην τελευταία έκθεση δημοσιονομικής παρακολούθησης, το ΔΝΤ καλεί τις κυβερνήσεις να αποφύγουν τις ολισθήσεις και να επικεντρωθούν περισσότερο στη δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας και στη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Η δημοσιονομική πολιτική κατέστη περισσότερο επεκτατική πέρυσι, αφότου την προηγούμενη διετία είχε εμφανίσει ταχεία βελτίωση σε επίπεδο χρέους και ελλειμμάτων. Μόνον το 50% από τις οικονομίες του κόσμου εφάρμοσε συνετή δημοσιονομική πολιτική το 2023 έναντι του 70% το 2022. Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας, οι δημόσιες δαπάνες, εξαιρουμένων των τόκων, παρέμειναν περίπου 3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ πάνω από τις προπανδημικές προβλέψεις για τις προηγμένες οικονομίες, εξαιρουμένων των Ηνωμένων Πολιτειών, και 2 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από αυτές στις αναδυόμενες οικονομίες, εξαιρουμένης της Κίνας.
Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος ανήλθε στο 93% του ΑΕΠ το 2023 και παρέμεινε 9 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το προπανδημικό επίπεδο. Η αύξηση προήλθε από τις ΗΠΑ και την Κίνα, των οποίων το χρέος διογκώθηκε πάνω από 2 και 6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, αντιστοίχως. Επιπλέον, η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα δυνητικά θα επηρέαζε την παγκόσμια ανάπτυξη και το εμπόριο, θέτοντας δημοσιονομικές προκλήσεις σε χώρες με ισχυρούς εμπορικούς και επενδυτικούς δεσμούς. Οι υψηλές και ασταθείς αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων θα οδηγούσαν σε αυστηρότερους όρους χρηματοδότησης στον υπόλοιπο κόσμο. Το 2024 ένας αριθμός χωρών-ρεκόρ, όπου κατοικεί περισσότερο από το 50% του συνολικού πληθυσμού, διεξάγει εθνικές εκλογές.
Η ιστορία δείχνει ότι οι κυβερνήσεις τείνουν να ξοδεύουν περισσότερα και να φορολογούν λιγότερο κατά τη διάρκεια των εκλογικών ετών. Τα ελλείμματα σε τέτοιες περιόδους τείνουν να υπερβαίνουν τις προβλέψεις κατά 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ σε σύγκριση με τις άλλες χρονιές. Αν και προβλέπουμε μια μέτρια δημοσιονομική πειθαρχία σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, θα είναι ανεπαρκής για τη σταθεροποίηση του δημόσιου χρέους σε πολλές χώρες. Βάσει της ερευνητικής μας δουλειάς και σύμφωνα με τις τρέχουσες πολιτικές, τα πρωτογενή ελλείμματα, από τα οποία εξαιρούνται οι τόκοι, θα διατηρηθούν πάνω από τα επίπεδα σταθεροποίησης του χρέους το 2029 στο περίπου ένα τρίτο των προηγμένων και αναδυόμενων οικονομιών και σχεδόν στο ένα τέταρτο των αναπτυσσόμενων χωρών χαμηλού εισοδήματος.
Η απαιτούμενη μέση μείωση των πρωτογενών ελλειμμάτων είναι ιδιαίτερα μεγάλη για τις αναδυόμενες αγορές με αυξανόμενους δείκτες δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ, κατά τις προβλέψεις μας. Το χρέος το υπολογίζουμε σε 2,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Οι πιέσεις από την πλευρά των δαπανών για την αντιμετώπιση διαρθρωτικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων των δημογραφικών και της πράσινης μετάβασης, γίνονται πιο έντονες. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να καταργήσουν αμέσως την κληρονομιά της εποχής της κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών επιδοτήσεων, και να συνεχίσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να περιορίσουν τις αυξανόμενες δαπάνες, προστατεύοντας παράλληλα τους πιο ευάλωτους.
Τέλος, οι προηγμένες οικονομίες με γηράσκοντα πληθυσμό οφείλουν να ελέγξουν τις πιέσεις των δαπανών για την υγεία και τις συντάξεις μέσω μεταρρυθμίσεων για τους δικαιούχους στήριξης και άλλων μέτρων.
* Oι κ.κ. Ιρα Νταμπλά Νόρις, Βιτόρ Γκασπάρ, Μάρκος Ποπλάβσκι-Ριμπέιρο και Ζίε Γου είναι επιστημονικά στελέχη και συνεργάτες του ΔΝΤ.