Ηταν τέλη του 2017 όταν η προηγούμενη κυβέρνηση, συνειδητοποιώντας πως ο ξενοδοχειακός όμιλος συμφερόντων του Παντελή Μαντωνανάκη είχε ήδη κερδίσει στα δικαστήρια απαιτήσεις πάνω από 150 εκατ. ευρώ έναντι της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), αποφάσισε να δράσει για να αποτρέψει τον δημοσιονομικό κίνδυνο. Ομως, φευ, το εγχείρημα δεν περπάτησε για λόγους που θα γίνουν καλύτερα αντιληπτοί παρακάτω. Ετσι σήμερα, δυο χρόνια μετά, η ξενοδοχειακή εταιρεία Αττικός Ηλιος του επιχειρηματία και οι απαιτήσεις της ύψους 620 εκατ. ευρώ από την ΕΤΑΔ φιγουράρουν ως σοβαρό δημοσιονομικό ρίσκο στην έκθεση μεταμνημονιακής εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Enhanced Surveillance Report) που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη.
Και αυτό, καθώς πρόκειται για αποτέλεσμα των οριστικών διαιτητικών αποφάσεων που επιδικάζουν στην «Αττικός Ηλιος», συμφερόντων του ομίλου Μαντωνανάκη, αποζημιώσεις από το Δημόσιο για την υπόθεση του ξενοδοχείου Grand Resort στο Λαγονήσι. Αν και έχει ασκηθεί έφεση κατά των αποφάσεων αυτών, οι πιθανότητες ανατροπής τους εκτιμώνται επιεικώς περιορισμένες, αναφέρουν στην «Κ» νομικές πηγές που δεν σχετίζονται με την υπόθεση, καθώς προέρχονται από διαιτητικές συνθέσεις αυξημένου δικαστικού κύρους και κατόπιν τελεσίδικων αποφάσεων του Αρείου Πάγου υπέρ της «Αττικός Ηλιος» και του επιχειρηματία.
Τι έγινε λοιπόν και από 150 εκατ. έφτασε το Δημόσιο να έχει υποχρεώσεις 620 εκατ. και να ανησυχούν ακόμα και οι δανειστές της χώρας; Ή καλύτερα, από 85 εκατομμύρια σε 620; Διότι 85 εκατομμύρια ήταν το ποσό με το οποίο είχε συμβιβαστεί ο ξενοδόχος το καλοκαίρι του 2018, προκειμένου να κλείσει όλες τις απαιτήσεις του από την ΕΤΑΔ.
Για να γίνει αντιληπτή η ιστορία πρέπει κανείς να γυρίσει είκοσι χρόνια πίσω: Το ξενοδοχειακό συγκρότημα Λαγονησίου ιδιοκτησίας ΕΤΑΔ εκμισθώθηκε έπειτα από διαγωνισμό στην «Αττικός Hλιος» με σύμβαση του 1999, η οποία τροποποιήθηκε στη συνέχεια, μια φορά το 2003 και άλλη μία το 2009. Με αυτές συμφωνήθηκε με το Δημόσιο να δοθεί και η παρακείμενη έκταση προκειμένου να μπορέσει η παραχωρησιούχος να μεταφέρει συντελεστή δόμησης στην κύρια έκταση και να αναπτύξει κατοικίες και επεκτάσεις της μονάδας, όπως προέβλεπε η αρχική σύμβαση, που κατά την ίδια θα καθιστούσαν την επένδυση και μαζί και τον δανεισμό βιώσιμα. Τραπεζικό δανεισμό που σήμερα πλέον έχει καταγγελθεί και μαζί με τις προσαυξήσεις ξεπερνάει τα 350 εκατ. αλλά τον οποίο οι τράπεζες παρά τις τουλάχιστον δύο προσπάθειες εκπλειστηριασμού ξενοδοχείων ή μετοχών εταιρειών συμφερόντων του ομίλου Μαντωνανάκη δεν έχουν καταφέρει να εισπράξουν. Επειδή λοιπόν αυτή η παρακείμενη έκταση δεν παραδόθηκε (μεταξύ άλλων διεκδικείται από τον Δήμο Καλυβίων) και καθώς στη σύμβαση του 2009 αναφερόταν επακριβώς πως θα αποζημιωνόταν η «Αττικός Ηλιος» σε μια τέτοια περίπτωση, η εταιρεία προσέφυγε στη δικαιοσύνη. Υστερα από μια δεκαετία δικών, εφέσεων, παραπομπών στον Αρειο Πάγο και διαιτησιών, έφτασε σήμερα ο Παντελής Μαντωνανάκης να έχει κερδίσει αποζημιώσεις ύψους 625 εκατ. κατά του Δημοσίου.
Ομως στα τέλη του 2017 «ο Μαντωνανάκης και δεν είχε κερδίσει τόσο μεγάλα ποσά και ήταν ιδιαίτατα πιεσμένος από τις τράπεζες», αναφέρουν τραπεζικές πηγές. Τότε η κυβέρνηση ζήτησε από τη διοίκηση της ΕΤΑΔ, τις τράπεζες και την «Αττικός Ηλιος» να επιχειρήσουν να βρουν συμβιβαστική λύση. Οπερ και εγένετο: τον Μάρτιο του 2018 η ΕΤΑΔ προσέλαβε ως νομικό σύμβουλο δικηγορική εταιρεία εγνωσμένου κύρους, ενώ είχε ήδη προσλάβει και μεγάλο γνωστό διεθνή ελεγκτικό οίκο για να αποτιμήσει την ενδεχόμενη έκθεσή της σε αποζημιώσεις για το Λαγονήσι. Οι δύο σύμβουλοι της ΕΤΑΔ εκτίμησαν τη δυνητική υποχρέωση της ΕΤΑΔ απέναντι στην «Αττικός Ηλιος» σε επίπεδα που ξεπερνούσαν τα 350 εκατ. ευρώ, αναφέρουν στην «Κ» πηγές τόσο των συμβούλων αυτών όσο και της ΕΤΑΔ. Κατόπιν προχώρησαν στην εκτέλεση του παραδοτέου τους που ήταν συμβιβασμός με την «Αττικός Ηλιος» και νέα σύμβαση παραχώρησης που θα έβαζε τέλος σε όλες τις προηγούμενες απαιτήσεις του ξενοδόχου. Ο τελευταίος, πιεσμένος από τις τραπεζικές υποχρεώσεις (δεν υπήρχαν ούτε τότε ούτε τώρα οφειλές σε Δημόσιο και Ταμεία), και με τις τράπεζες να ζητούν εφάπαξ καταβολή ποσού της τάξης των 80-90 εκατ. για να ρυθμίσουν το υπόλοιπο του δανείου συμβιβάστηκε στην καταβολή στην «Αττικός Ηλιος» 85 εκατ. ευρώ και στην υπογραφή νέας σύμβασης με την οποία έληγε και το θέμα της παρακείμενης έκτασης: δεν θα την ελάμβανε ποτέ και θα παρέμενε δημόσια.
Αρχές καλοκαιριού του 2018 οι σύμβουλοι ανακοίνωσαν στη διοίκηση της ΕΤΑΔ το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσής τους. Ελαβαν οδηγία να προσκομίσουν επιστολή του επιχειρηματία πως αποδεχόταν τη νέα σύμβαση και τα ποσά, κάτι που πράγματι έγινε εκείνον τον Ιούλιο, αναφέρουν άριστα ενημερωμένες πηγές όλων των πλευρών. Ομως τελικά η νέα σύμβαση και ο συμβιβασμός επί των αποζημιώσεων δεν τέθηκαν ποτέ στην κρίση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΤΑΔ, αναφέρουν οι ίδιες πηγές. Η «Κ» επικοινώνησε με τον κατά το διάστημα εκείνο επικεφαλής της ΕΤΑΔ και έλαβε την απάντηση πως η καταβολή 85 εκατ. από το Δημόσιο για υποθέσεις στις οποίες δεν είχαν ακόμα εξαντληθεί όλα τα ένδικα μέσα δεν ήταν μια απόφαση που μπορούσε να ληφθεί. Αργότερα, σε δημόσιες δηλώσεις του επικαλέστηκε πιέσεις από την κυβέρνηση αιτιολογώντας εμμέσως πλην σαφώς γιατί η ΕΤΑΔ ξεκίνησε μια διαδικασία την οποία ουδέποτε ολοκλήρωσε. Τελικά όταν εξαντλήθηκε όλο, σχεδόν, το νομικό οπλοστάσιο, οι απαιτήσεις της πλευράς Μαντωνανάκη είχαν τετραπλασιασθεί.
Σχεδόν όλο, διότι επί του παρόντος υπάρχει η δυνατότητα αγωγών ακύρωσης των διαιτητικών αποφάσεων που συζητούνται στο εφετείο και έχει ήδη υποβληθεί μία. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες στην αγορά κατά πόσον αυτές οι προσφυγές μπορεί να κερδίσουν πολύ περισσότερα εκτός από χρόνο, αφού οι διαιτητικές αποφάσεις έχουν ληφθεί από διαιτητικές συνθέσεις που είτε έχει διορίσει ο Αρειος Πάγος είτε είναι οι ίδιοι επίτιμοι αρεοπαγίτες ή καθηγητές πανεπιστημίου.
Το σκεπτικό των δικαστικών αποφάσεων
Με το θέμα της μη υιοθέτησης του συμβιβασμού του καλοκαιριού του 2018 έχει ασχοληθεί και μία τουλάχιστον από τις διαιτησίες. Σε απόφαση που εξεδόθη στα τέλη του 2019 (28/2019), το διαιτητικό δικαστήριο αποτελούμενο από πρόεδρο επίτιμο αρεοπαγίτη που ορίσθηκε με πράξη του Αρείου Πάγου και μέλη έναν ακόμα επίτιμο αρεοπαγίτη και έναν επίκουρο καθηγητή της Νομικής Σχολής αναφέρεται ότι ενώ οι εταιρείες της πλευράς Μαντωνανάκη «προσήλθαν και μετείχαν στις διαπραγματεύσεις καλόπιστα και με πρόθεση να επιλυθούν τα προβλήματα, που η εναγόμενη ΕΤΑΔ Α.Ε. είχε δημιουργήσει στη διαδικασία ολοκλήρωσης επενδυτικού έργου, περιορίζοντας μάλιστα τις χρηματικές αποζημιωτικές τους αξιώσεις σε 85.000.000 ευρώ προκειμένου να απεμπλακεί και να ολοκληρωθεί τούτο και ενώ αμφότερα τα διάδικα μέρη είχαν καταλήξει στους όρους της συμβιβαστικής επίλυσης των διαφορών τους, για την οποία συντάχθηκε (…) το από 13- 7-2018 σχετικό σχέδιο τροποποίησης των συμβάσεων, το οποίο αποδέχθηκαν οι ενάγουσες και αναμενόταν η αποδοχή του και από την εναγομένη, η τελευταία (…), ενήργησε κακόπιστα και τον Οκτώβριο 2018 ισχυρίστηκε ότι είχε ζητήσει και νέο νομικό και οικονομικό έλεγχο του σχεδίου της σύμβασης, χωρίς προηγούμενη ειδοποίησή τους και χωρίς παροχή οποιασδήποτε αιτιολογίας για την ανάγκη διεξαγωγής νέων ελέγχων, ως ώφειλε στο πλαίσιο της υποχρέωσης που είχε να συμπεριφέρεται σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη». Σε άλλο σημείο η απόφαση αυτή του διαιτητικού δικαστηρίου αναφέρει πως η ΕΤΑΔ «υπό το πρόσχημα» της συμβιβαστικής επίλυσης των διαφορών ξεκίνησε πολύμηνες διαπραγματεύσεις «με πραγματικό σκοπό να μην επιτευχθεί συμβιβασμός, να χαθεί πολύτιμος χρόνος για τις ενάγουσες που θα μπορούσαν από το θέρος 2017 να είχαν προσφύγει στη Διαιτησία προς αναζήτηση αποζημιώσεων (…) και έτσι να ικανοποιηθούν εγκαίρως οι δανείστριες τράπεζες».