Οι εξελίξεις στην ελληνική και τη διεθνή αγορά τα τελευταία χρόνια, όπως οι έντονες διακυμάνσεις και η πτωτική πορεία στο χώρο των μετοχών, είχε άμεσες επιπτώσεις στη στάση και τη συμπεριφορά των Ελλήνων επενδυτών. Το κριτήριο των επιλογών με βάση την αναζήτηση της υψηλότερης δυνατής απόδοσης αμβλύνθηκε σταδιακά και σε αρκετές περιπτώσεις έδωσε τη θέση του σε άλλους παράγοντες όπως η ανάγκη προστασίας με τον περιορισμό του επενδυτικού κινδύνου.
Η συσχέτιση της αναμενόμενης απόδοσης με την ανάληψη κινδύνου αφορά, όχι μόνον τις απευθείας επιλογές, αλλά και τα αμοιβαία κεφάλαια, που σήμερα αποτελούν μία από τις βασικότερες επιλογές για τους Ελληνες επενδυτές. Η διεύρυνση της παρουσίας των αμοιβαίων έγινε μάλιστα με ταχύτατους ρυθμούς στην εγχώρια αγορά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το συνολικό ενεργητικό από περίπου 20 δισ. δρχ. στα τέλη του 1989 ξεπέρασε τα 9 τρισ. δρχ. την 31/12/2001.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η περίοδος της τελευταίας τριετίας, όταν χιλιάδες επενδυτές εμπιστεύθηκαν το θεσμό των αμοιβαίων για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των χρημάτων τους. Το πέρασμα στα αμοιβαία συνέπεσε με την πορεία ανάπτυξης και εμβάθυνσης της ελληνικής κεφαλαιαγοράς και χρηματαγοράς, εν μέσω βέβαια έντονων… αναταράξεων. Η διαπίστωση ότι οι «εύκολες λύσεις» ανήκουν πλέον στο παρελθόν, δημιουργεί περισσότερο από κάθε άλλη φορά αυξημένες ανάγκες για επαρκή πληροφόρηση και γνώση από την πλευρά των επενδυτών.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η αξιολόγηση των αμοιβαίων με βάση την απόδοση και τον κίνδυνο που αναλαμβάνει η ΑΕΔΑΚ -και κατά συνέπεια ο μεριδιούχος-, μέσω της άσκησης των επενδυτικών επιλογών.
Οι επιδόσεις και η συμπεριφορά των αμοιβαίων διαφέρουν βέβαια ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Σε κάθε μία όμως από αυτές, οι αποκλίσεις στο ύψος της απόδοσης των αμοιβαίων θα πρέπει να συνδυαστεί με την εκάστοτε επενδυτική φιλοσοφία και στρατηγική. Η συσχέτιση, κατά συνέπεια, απόδοσης και κινδύνου είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους επενδυτές, καθώς με αυτόν τον τρόπο διαθέτουν πιο σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα για το τι είναι αυτό που αγοράζουν.
Για παράδειγμα, η ονοματολογία δεν δίνει από μόνη της σαφή εικόνα της επενδυτικής στρατηγικής που ακολουθούν αρκετά μετοχικά αμοιβαία. Ακόμα όμως και όταν αυτό γίνεται, η κατανομή του χαρτοφυλακίου ορισμένες φορές κινείται σε αντίθετες… κατευθύνσεις. Κατά συνέπεια και πέραν της σχέσης απόδοσης – κινδύνου, ο επαναπροσδιορισμός των κατηγοριών με κριτήρια κλαδικά, γεωγραφικά ή ύψους κεφαλαιοποίησης θα βοηθούσε περαιτέρω το έργο της επιλογής από τους επενδυτές. Στοιχείο που με τη σειρά του, βεβαίως, «σκοντάφτει» στο μικρό βάθος της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς. Ας μην ξεχνάμε, πάντως, τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η κυκλοφορία του ευρώ στις ευρωπαϊκές αγορές.
Η τριετία 1999 – 2001
Η EFG ΑΕΔΑΚ απεικόνισε μέσα από σχετική μελέτη την απόδοση και τον κίνδυνο για τα ομολογιακά, μικτά και μετοχικά αμοιβαία εσωτερικού που δραστηριοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της τριετίας 1999 – 2001. Οι τρεις κατηγορίες που κατά κύριο λόγο επενδύουν στην εγχώρια αγορά διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη γρήγορη «ενηλικίωση» του θεσμού στην Ελλάδα. Τα μετοχικά κέρδισαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών το 1999, η στροφή προς τα επιτόκια ωφέλησε τα ομολογιακά το 2000, που είχαν θετική απήχηση μαζί με τα μικτά και το 2001.
Η απόδοση προκύπτει από τη μεταβολή της καθαρής τιμής το αντίστοιχο χρονικό διάστημα και η διακύμανση που απεικονίζει τον κίνδυνο, ορίζεται ως η μεταβολή της ημερήσιας από τη μέση απόδοση του αμοιβαίου για την κάθε περίοδο. Ο συντελεστής απόδοσης ανά μονάδα κινδύνου στα ομολογιακά είναι ο λόγος ανάμεσα στα δύο μεγέθη. Οσο μεγαλύτερες τιμές έχει αυτός ο δείκτης, τόσο καλύτερα κρίνονται τα αποτελέσματα για δεδομένο βαθμό κινδύνου. Σύμφωνα με την εταιρεία, στα μετοχικά και μικτά δεν γίνεται χρήση του δείκτη απόδοση ανά μονάδα κινδύνου, καθώς οι αρνητικές μεταβολές δεν επιτρέπουν την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων.
Η μέτρηση των δύο μεγεθών δεν μπορεί πάντως να αποτελέσει το μοναδικό κριτήριο για την άσκηση των επενδυτικών επιλογών. Κατ’ αρχάς, το «αύριο» πολύ απλά μπορεί να διαφέρει σημαντικά σε σχέση με τα αποτελέσματα του χθες. Κατά συνέπεια και πέραν των άλλων, η σταθερότητα της διαχειριστικής ομάδας αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Τις κινήσεις των επενδυτών επηρεάζουν επίσης παράγοντες όπως η ανάπτυξη εμπιστοσύνης μέσω της διαπροσωπικής επικοινωνίας, το επίπεδο εξυπηρέτησης, το ύψος των προμηθειών, η ποικιλία των προϊόντων που διατίθενται από την κάθε εταιρεία κ.λπ.
Ο συνδυασμός απόδοσης και κινδύνου μπορεί πάντως να πιστοποιήσει τη συνέπεια στη διαχείριση και τη συνέχεια στην αποτελεσματικότητα, που κάθε υποψήφιος μεριδιούχος οφείλει να αναζητά από την εταιρεία διαχείρισης στην οποία απευθύνεται, επισημαίνει ο κ. Αρης Ξενόφως, διευθύνων σύμβουλος της EFG ΑΕΔΑΚ. Ο κ. Ξενόφως εξηγεί ότι ενέργειες φορέων της αγοράς που κινούνται με άξονα την παιδεία του μέσου επενδυτή και κατ’ επέκταση τη διαμόρφωση ώριμης συμπεριφοράς, μπορούν να λειτουργήσουν προς όφελος του συνόλου. Και τούτο, διότι έτσι θα αποτραπούν βιαστικές και αψυχολόγητες αντιδράσεις από την πλευρά του επενδυτή, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό σε κάθε ώριμη αγορά.
Τα μετοχικά
Η «Οικονομική Καθημερινή» εμφανίζει τα αποτελέσματα για τις τρεις κατηγορίες αμοιβαίων που επενδύουν στην ελληνική αγορά και δραστηριοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας. Τα μετοχικά είχαν σε επίπεδο συνόλου υψηλότερες απώλειες, αλλά μικρότερη διακύμανση σε σχέση με τον γενικό δείκτη το 2001, ενώ υπερείχαν και στα δύο μεγέθη έναντι των δεικτών FTSE -20 και FTSE Mid 40. Η εικόνα αυτή είναι ενδεικτική των περιορισμένων κινήσεων και της προσπάθειας για περιορισμό του κινδύνου το προηγούμενο έτος, για να αντιμετωπιστεί η αβεβαιότητα των αγορών. Να σημειωθεί ότι τα στοιχεία αφορούν 32 αμοιβαία, ενώ στην κατηγορία δραστηριοποιούνται σήμερα 76 αμοιβαία.
Το Alpha Trust Υποδομής ήταν, σύμφωνα με τα στοιχεία της EFG ΑΕΔΑΚ, πρώτο σε απόδοση το 2001 όπως και σε επίπεδο τριετίας, με ταυτόχρονα υψηλή διακύμανση. Τούτο σημαίνει ότι ασκήθηκε αρκετά ενεργητική διαχείριση που, σε συνδυασμό με τις μεταβολές στους κλάδους που επικεντρώνει τις επιλογές του, είχαν τελικά θετικό αντίκτυπο στις αποδόσεις. Το HSBC Αναπτυξιακό εμφανίζει ικανοποιητική εικόνα και στα δύο μεγέθη, το ίδιο και το Eurobank Value Index με μόνη συγκριτικά εξαίρεση γι’ αυτό, το 1999. Το Ασπίς Μετοχών, από την άλλη πλευρά, εμφανίζει διαχρονικά τη μικρότερη διακύμανση και ακολουθεί το Alpha Αναπτυξιακό.
Να επαναλάβουμε ότι τα στοιχεία θα πρέπει να συσχετιστούν με τον επενδυτικό σκοπό του κάθε αμοιβαίου. Ο γενικός δείκτης, για παράδειγμα, δεν τα πήγε και τόσο καλά και στα δύο μεγέθη σε σχέση με τα μετοχικά αμοιβαία. Συνολικά, την τριετία την απόδοσή του (-5,3%) ξεπέρασαν 24 μετοχικά και τα περισσότερα από αυτά πρόσφεραν θετικές μεταβολές. Επίσης 27 μετοχικά είχαν λιγότερο «σκόρπιες» παρατηρήσεις από το γενικό δείκτη.
Μικτά και ομολογιακά
Τα μικτά είχαν σε σχέση με τα μετοχικά χαμηλότερη στο σύνολό τους διακύμανση και στις περισσότερες περιπτώσεις μικρότερες μεταβολές στην άνοδο και την πτώση. Επιβεβαίωσαν έτσι σε γενικό επίπεδο το ρόλο της «ενδιάμεσης» κατηγορίας ανάμεσα στα μετοχικά και τα αμοιβαία διαχείρισης διαθεσίμων και ομολογιακά. Το Eurobank Βράχος είχε την υψηλότερη απόδοση την τελευταία διετία και τη χαμηλότερη διακύμανση για το σύνολο της περιόδου, καθώς η κατανομή του χαρτοφυλακίου στηρίζεται στο χώρο των επιτοκίων. Το 1999, με την έντονη άνοδο του ΧΑΑ, η απόδοση του ίδιου αμοιβαίου ήταν στην τελευταία θέση της κατηγορίας.
Η διακύμανση είναι ακόμα μικρότερη στα ομολογιακά όπως και οι αναμενόμενες αποδόσεις. Η μεταβλητότητα ανάμεσα στα αμοιβαία της κατηγορίας, που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιο υψηλή, οφείλεται πέρα από το είδος των ομολόγων και στο γεγονός ότι κάποια ομολογιακά διαθέτουν στο χαρτοφυλάκιό τους περιορισμένο μερίδιο σε μετοχές. Η απόδοση ανά μονάδα κινδύνου ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική για το Citifund Income, που βρέθηκε στην πρώτη θέση τα δύο τελευταία έτη. Το 1999 την καλύτερη επίδοση είχε το Alpha Τακτικού Εισοδήματος.
