Ο «ψηφιακός μετασχηματισμός (digital transformation)» είναι μια φράση που οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις ακούν ολοένα και περισσότερο, ακόμα και αν η επιχείρησή τους δεν έχει εφαρμόσει κάποιες από τις λεγόμενες νέες ψηφιακές τεχνολογίες (π.χ. cloud computing, artificial intelligence, internet of things, κ.ά.). Σχετικές έρευνες και μελέτες παρουσιάζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως επιτακτική ανάγκη για την επιβίωση και την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Παράλληλα τονίζουν την πολυπλοκότητα και το ρίσκο του εγχειρήματος, με τα ποσοστά αποτυχίας στην επίτευξη των στόχων που τίθενται να ανέρχονται στο άκρως αποθαρρυντικό 70%.
Διαβάζοντας ωστόσο τα σχετικά δημοσιεύματα και μελέτες, γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς ότι αναφέρονται κυρίως σε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις για τα ελληνικά δεδομένα (συνήθως άνω των 1.000 εργαζομένων). Αυτή η διαπίστωση μπορεί να οδηγήσει τα στελέχη και τους εργαζομένους σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις να θεωρήσουν ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν τους αφορά ή, ακόμα και αν τους αφορά, το ρίσκο και η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες της επιχείρησής τους από πλευράς πόρων και ικανοτήτων. Το πιθανότερο αποτέλεσμα από μια τέτοια διαπίστωση είναι η αδράνεια, η συνέχιση της εφαρμογής του υπάρχοντος επιχειρηματικού μοντέλου με μικρές παρεμβάσεις, όπου κρίνεται απολύτως αναγκαίο, ειδικά αν η επιχείρηση αποδίδει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο.
Ωστόσο, η πανδημία Covid-19 επιτάχυνε την υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών από έναν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, οι οποίες αναγκάστηκαν να τις εφαρμόσουν για να μπορέσουν να δημιουργήσουν νέα ψηφιακά κανάλια πωλήσεων και επικοινωνίας αλλά και για να εφαρμόσουν νέες μορφές εργασίας (π.χ. τηλεργασία) που επιβλήθηκαν λόγω των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Επιπρόσθετα, η πανδημία, σε συνδυασμό με τη ραγδαία επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, έχει καταστήσει σαφές ότι η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα έχουν γίνει τα κύρια χαρακτηριστικά του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για όλες τις επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους και τομέα δραστηριοποίησης. Κατά συνέπεια, η επιχειρηματική ευελιξία και ταχύτητα σε στρατηγικό και λειτουργικό επίπεδο αφορά όλες τις επιχειρήσεις και οι ψηφιακές τεχνολογίες και ικανότητες είναι απαραίτητες για την επίτευξή της.
Πώς θα μπορούσαν, λοιπόν, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη χώρα μας να ξεκινήσουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους με έναν τρόπο που να είναι προσαρμοσμένος στις δικές τους ανάγκες και δυνατότητες; Καταρχάς, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν έχει αναγκαστικά τη μορφή μιας «κατακλυσμικής» αλλαγής και κάθε επιχείρηση αποτελεί έναν μοναδικό «οργανισμό» με τις δικές του ανάγκες και δυνατότητες. Η αφετηρία, λοιπόν, είναι διαφορετική για κάθε επιχείρηση.
Ο «οδικός χάρτης» του ψηφιακού μετασχηματισμού θα πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά από την ηγεσία της επιχείρησης, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες, τις δυνατότητες και άλλες ιδιαιτερότητες της επιχείρησης στο πλαίσιο της στρατηγικής της και με βάση τις διαμορφούμενες τάσεις στο ευρύτερο περιβάλλον. Η σχετική βιβλιογραφία προτείνει συγκεκριμένα στάδια ή φάσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων: ψηφιοποίηση (digitization), digitalization και ψηφιακό μετασχηματισμό (digital transformation).
Το πρώτο στάδιο, αυτό της ψηφιοποίησης, αφορά στη μετατροπή αναλογικών πληροφοριών και δεδομένων σε ψηφιακή μορφή, ώστε αυτά να μπορούν να αποθηκευτούν, επεξεργαστούν και μεταδοθούν από επικοινωνιακά και πληροφοριακά συστήματα. Όλες οι μικρές επιχειρήσεις, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, έχουν ήδη εφαρμόσει την ψηφιοποίηση των δεδομένων και των διαδικασιών τους. Το στάδιο αυτό είναι σημαντικό γιατί θέτει τη βάση για την αποδοτικότερη λειτουργία της επιχείρησης (αυτοματοποίηση διοικητικών διαδικασιών, μείωση λειτουργικού κόστους, ταχύτητα) και συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόρων και στη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που μπορεί να συνεισφέρει στη λήψη αποφάσεων. Οι σχετικές τεχνολογίες και ικανότητες είναι ευρέως διαθέσιμες και οικονομικά προσιτές.
Το δεύτερο στάδιο (digitalization) αφορά στη χρήση πληροφοριακών ή ψηφιακών τεχνολογιών με σκοπό την αλλαγή και τη βελτιστοποίηση των υπαρχουσών επιχειρηματικών διαδικασιών. Ο στόχος του σταδίου αυτού υπερβαίνει τη μείωση του κόστους, και μπορεί να αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στον καλύτερο συντονισμό διάφορων διαδικασιών, στη δημιουργία πρόσθετης αξίας για τους πελάτες και στη βελτίωση των εμπειριών τους κατά τις συναλλαγές τους με την επιχείρηση.
Παραδείγματος χάριν, η δημιουργία ψηφιακών καναλιών πωλήσεων και επικοινωνίας με τον πελάτη, τα οποία αλλάζουν την παραδοσιακή σχέση επιχείρησης-πελάτη, ή η εισαγωγή ρομποτικής τεχνολογίας στην παραγωγή προϊόντων.
O ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί το τρίτο στάδιο, που είναι το ευρύτερο σε ό,τι αφορά την επίδρασή του στην επιχείρηση και αφορά σε αλλαγές που οδηγούν στη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Η έννοια του «επιχειρηματικού μοντέλου» αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο μια επιχείρηση δημιουργεί και διανέμει αξία στους πελάτες της και μετατρέπει τα έσοδά της σε κέρδος. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, λοιπόν, είναι συνδεδεμένος με στρατηγικές αλλαγές και δεν αφορά σε μεμονωμένες διαδικασίες της επιχείρησης. Επίσης, η υλοποίησή του προϋποθέτει και επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη στρατηγική, δομή, κουλτούρα, και στο ανθρώπινο δυναμικό μιας επιχείρησης, όπως και στη σχέση της με το ευρύτερο περιβάλλον (π.χ. πελάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές, διάφορα οικοσυστήματα). Χαρακτηριστικό παράδειγμα στη χώρα μας αποτελεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός των τραπεζών και των τηλεπικοινωνιακών επιχειρήσεων.
Η περιγραφή των παραπάνω σταδίων καταδεικνύει ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι μια σταδιακή διαδικασία στην οποία οι μικρές επιχειρήσεις έχουν ήδη εμπλακεί σε κάποιο βαθμό και μπορούν άμεσα να αρχίσουν να σχεδιάζουν συστηματικά τα επόμενα βήματά τους με βάση τις ανάγκες τους και τις δυνατότητές τους. Σε κάθε στάδιο η επιχείρηση μπορεί μεθοδικά να ενισχύει την απόδοσή της και παράλληλα να δημιουργεί τους πόρους για τα επόμενα βήματα, ενώ η ηγεσία και οι εργαζόμενοί της να αποκτούν σημαντικές ικανότητες και γνώσεις σχετικές με τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Σε σχέση με τις μεγάλες, σε μέγεθος και ηλικία, επιχειρήσεις, οι μικρές επιχειρήσεις έχουν το πλεονέκτημα της μικρότερης πολυπλοκότητας και ανάγκης για διαρθρωτικές, επίπονες αλλαγές. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, λοιπόν, είναι ένας «μαραθώνιος» για πολλούς, όχι ένα «σπριντ» για λίγους.
Παραπομπές
Forth, P. et al. 2020. If Failure Is Not an Option, Why Is Success So Rare? Boston Consulting Group
Teece, D. J. 2010. Business models, business strategy and innovation. Long Range Planning, 43: 172-194.
Verhoef, P. C., et al. 2021. Digital transformation: a multidisciplinary reflection and research agenda, Journal of Business Research, 122: 889–901.
