Η αειφόρος ανάπτυξη είναι μια εύηχη ιδέα που έχει πλέον πτωχεύσει. Αυτό γιατί οδηγεί σε λάθος σκέψεις για τους πραγματικούς λόγους της οικονομικής και περιβαλλοντικής δυσπραγίας και ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να εφαρμόζουν τρομερές πολιτικές.
Το αρχικό σκεπτικό πίσω από την αειφόρο ανάπτυξη ήταν έξυπνο και ορθό. Το 1987, επιτροπή οικονομικών και περιβάλλοντος υπό τη Νορβηγίδα πρωθυπουργό Γκρο Μπρούντλαντ χαρακτήρισε αειφόρο το είδος της ανάπτυξης το οποίο «καλύπτει τις ανάγκες της σημερινής γενιάς χωρίς να υπονομεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών να καλύψουν τις δικές τους». Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, όσο γινόταν όλο και πιο ασαφής η σημασία της, τόσο η ιδέα της αειφόρου ανάπτυξης κέρδιζε σε δημοτικότητα. Δημιουργήθηκαν προβλήματα σε τέσσερα μέτωπα.
Πρώτον, οι υπέρμαχοι της αειφόρου ανάπτυξης χρησιμοποίησαν την αμφισημία της ιδέας αυτής ως εισιτήριο «ελευθέρας». Αναμφίβολα αντιμετωπίζουμε σοβαρές περιβαλλοντικές προκλήσεις γιατί χρησιμοποιούμε κάποιους φυσικούς πόρους με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους της αναπλήρωσής τους. Αυτό, ωστόσο, συνέβαινε ανέκαθεν. Και η κοινωνία διευθέτησε το πρόβλημα αυτό με δραστικές αλλαγές στην τεχνολογία και τη συμπεριφορά. Τριακόσια χρόνια πριν, οι αναλυτές τρόμαζαν στην προοπτική έλλειψης αλατιού για τα παστά τρόφιμα. Ομως, η κοινωνία έλυσε το πρόβλημα του αλατιού κυρίως μέσω καινοτομιών, ιδίως της κονσερβοποίησης και της ψύξης. Στην αρχική ιδέα της αειφόρου ανάπτυξης, δεν υπήρχε καμιά αναφορά στην ανεξαρτησία. Στην κατεύθυνση αυτή την ώθησαν οι πιστοί «πράσινοι». Στην πραγματικότητα, οι στοχευμένες τεχνολογικές αλλαγές είναι σωτήρες, όχι κακοί. Οι σημερινές προκλήσεις, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δεν διαφέρουν. Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι τόσο μεγάλη πρόκληση ώστε μοιάζει ανεπίλυτη. Μπορεί, όμως, να βρεθεί λύση, και πάλι μέσω νέων τεχνολογιών και στροφής σε νέους πόρους.
Το δεύτερο πρόβλημα με την αειφόρο ανάπτυξη ανέκυψε με τις μελλοντικές γενιές. Μάλιστα, αυτό το σκέλος της έκθεσης Μπρούντλαντ -η φροντίδα για τις μελλοντικές γενιές- ήταν εκείνο που τράβηξε περισσότερο την προσοχή. Ωστόσο, και εδώ, το ασαφές σκεπτικό κατέστρεψε την αρχική ιδέα. Η ανησυχία για τις μελλοντικές γενιές έγινε ένα μονόπλευρο παιχνίδι που επικεντρώνεται μόνο στα αρνητικά. Στην πραγματικότητα, η καταστροφή από την εξόρυξη πόρων αντισταθμίζεται από οφέλη όπως οι νέες ιδέες και οι επενδύσεις σε υποδομή, που επίσης περνούν στις επόμενες γενιές.
Το τρίτο μέτωπο είναι η πολιτική. Η αρχική ιδέα περί αειφόρου ανάπτυξης ενθάρρυνε πολιτικές εκμετάλλευσης που επέφεραν μείωση των πόρων και επικεντρώνονταν στις μακροχρόνιες επενδύσεις. Στη βάση αυτή, οι κοινωνίες εξόρυσσαν αλάτι από τη γη, μειώνοντας τους ορυκτούς πόρους. Ωστόσο, αυτό ακριβώς έπρεπε να κάνουν: έτσι προώθησαν την οικονομική ανάπτυξη που, με έξυπνη νομοθεσία, έστρεψε τις κοινωνίες μας σε άλλους πόρους. Σήμερα, ωστόσο, οι «πράσινοι» υπέρμαχοι της αειφόρου ανάπτυξης ζητούν ενεργειακή ανεξαρτησία και αυτονομία. Τρέμουν την εκμετάλλευση οποιουδήποτε πόρου και έτσι υπονομεύουν την επινοητικότητα που είναι ουσιώδης για να διατηρήσουμε τη θέση μας στον πλανήτη.
Σήμερα, το σημείο μηδέν στη δημόσια συζήτηση περί αειφόρου ανάπτυξης είναι οι λεγόμενες ανανεώσιμες πηγές. Πολλές κυβερνήσεις δαπανούν περιουσίες με το σκεπτικό πως, αν οι πηγές είναι ανανεώσιμες, θα είναι και αειφόροι. Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Πολλές ανανεώσιμες πηγές μπορεί να αποκαθιστούν τους ενεργειακούς πόρους μας, όμως έχουν άλλες σοβαρές επιπτώσεις. Στα βιοκαύσιμα, π. χ., οι πολιτικές έχουν καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και, σύμφωνα με κάποιους, για την επάρκεια των τροφίμων.
Διαπιστώνουμε ότι, πλέον, η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι αειφόρος και έχει γίνει επικίνδυνη. Πρέπει να εγκαταλειφθεί.
* Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Νομικής στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ και Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο.
