Σε βόμβα στα θεμέλια των συνταξιοδοτικών συστημάτων της Ευρώπης εξελίσσεται η πανδημία του κορωνοϊού, καθιστώντας ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη υιοθέτησης μεταρρυθμίσεων, ώστε να αποφευχθεί μια συνταξιοδοτική κρίση. Την ώρα που το δημογραφικό πρόβλημα δημιουργούσε ήδη ασφυκτικές πιέσεις στα συνταξιοδοτικά συστήματα των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών, ο κίνδυνος εκτόξευσης της ανεργίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των φορολογικών εσόδων που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση των κρατικών συντάξεων. Την ίδια στιγμή, τα έκτακτα μέτρα στήριξης σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω Covid-19 επιδεινώνουν τη δημοσιονομική θέση των κυβερνήσεων,, γεγονός που συνεπάγεται μικρότερα περιθώρια στήριξης των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Από την άλλη πλευρά, τα «ψαλιδισμένα» εισοδήματα προοιωνίζονται μειωμένες συνεισφορές στα συνταξιοδοτικά-αποταμιευτικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από εργοδότες ή ιδιώτες.
Οι οικονομικές προκλήσεις και τα έκτακτα μέτρα που έχουν λάβει οι κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού αποτελούν τον «τέλειο συνδυασμό» που θα μπορούσε να καταστρέψει τη μακροπρόθεσμη αξία των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων, τονίζει στους «FT» ο Γκιγιόμ Πρασέ, γενικός διευθυντής της Better Finance, που εκπροσωπεί Ευρωπαίους καταθέτες.
«Οι κυβερνήσεις έχουν επιλέξει να θυσιάσουν την προστασία των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων στο βωμό της τεχνητής μείωσης του κόστους δανεισμού για τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. μέσω των αρνητικών επιτοκίων και των μαζικών αγορών δημοσίου χρέους», εξηγεί ο κ. Πρασέ.
Ακόμη και πριν από τον Covid-19 οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές για όσους αποταμίευαν με στόχο ένα συμπληρωματικό εισόδημα κατά τη συνταξιοδότησή τους, επισημαίνεται στο σχετικό άρθρο. Η Better Finance μελέτησε τα δεδομένα 18 ευρωπαϊκών χωρών την τελευταία 20ετία και διαπιστώνει υπεραπόδοση ενός αμοιβαίου ομολογιακού/μετοχικού αμοιβαίου κεφαλαίου σε σύγκριση με την πλειονότητα των συνταξιοδοτικών επενδυτικών προϊόντων. Την ίδια στιγμή, οι υψηλές παρακρατηθείσες προμήθειες «ροκανίζουν» ακόμη περισσότερο τις αποδόσεις για τους αποταμιευτές.
Στην Ολλανδία -τη χώρα με το καλύτερο συνταξιοδοτικό σύστημα στον κόσμο- παρότι τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα Δεύτερου Πυλώνα -με συμμετοχή εργοδοτών και εργαζομένων- εμφάνισαν ετησιοποιημένες αποδόσεις 5,5% το 2019, τα αντίστοιχα προγράμματα άλλων χωρών είχαν πολύ χειρότερες επιδόσεις, διαπιστώνουν οι «FT» στο άρθρο. Τα συνταξιοδοτικά προγράμματα ιδιωτικής χρηματοδότησης -γνωστά ως προγράμματα Τρίτου Πυλώνα- εμφάνιζαν την τελευταία δεκαετία ετησιοποιημένες αποδόσεις μόλις 1,3% στη Γαλλία, 1,6% στη Γερμανία και 2% στην Ιταλία. Παρότι οι αποδόσεις βελτιώθηκαν σημαντικά το 2019 χάρη στο ράλι στις αγορές μετοχών και ομολόγων, μεγάλο μέρος αυτών των κερδών εξανεμίσθηκε φέτος.
Τα συμπεράσματα της Better Finance εντείνουν τις ανησυχίες μήπως η αύξηση της ανεργίας ωθήσει εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας να «βάλουν χέρι» στις συνταξιοδοτικές τους αποταμιεύσεις. Την ίδια στιγμή, τα πολύ χαμηλά επιτόκια στενεύουν τα περιθώρια για εκείνες τις επιχειρήσεις που προσφέρουν συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα στους εργαζομένους τους.
Οι χώρες με τα καλύτερα συνταξιοδοτικά συστήματα στον κόσμο
Η Ολλανδία διατηρεί τα σκήπτρα ως η χώρα με το καλύτερο συνταξιοδοτικό σύστημα στον κόσμο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Συνταξιοδοτικό Δείκτη της Mercer(ΜΜGPI 2019), έχοντας καταφέρει να βελτιώσει ακόμη περισσότερο την ήδη υψηλή βαθμολογία της σε σύγκριση με την κατάταξη του 2018.Τη δεύτερη θέση μεταξύ 37 χωρών καταλαμβάνει η Δανία, ενώ ακολουθεί η Αυστραλία. Την πεντάδα συμπληρώνουν δύο ακόμη χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, η Φινλανδία και η Σουηδία, ενώ ακολουθεί η Νορβηγία και Σιγκαπούρη στην 6η και 7η θέση αντιστοίχως. Αρκετά πιο κάτω, στη 13η θέση κατατάσσεται το συνταξιοδοτικό σύστημα της Γερμανίας, στη 18η θέση η Γαλλία και ακόμη πιο κάτω, στην 27η θέση, η Ιταλία. Στον «πάτο» της λίστας η Ταϊλάνδη και στις δύο επόμενες θέσεις από το τέλος η Αργεντινή και η Τουρκία.
Η αξιολόγηση των χωρών γίνεται με βάση τις επιδόσεις των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων σε τρεις χωριστές κατηγορίες: Επάρκεια, βιωσιμότητα και ακεραιότητα, που εστιάζει κυρίως στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Η Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνεται στην κατάταξη της Mercer, όμως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης σε πρόσφατη έκθεσή του είχε κρούσει τον κώδωνα κινδύνου για την ανάγκη μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού. Η χώρα βρίσκεται στην κορυφή μεταξύ των χωρών όπου αναμένεται ταχεία γήρανση του πληθυσμού. Με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών άνω των 65 ετών σε σχέση με όσους βρίσκονται σε εργάσιμη ηλικία εκτιμάται στο 37,8% το 2020, ενώ αναμένεται να εκτιναχθεί στο 79,7% το 2060. Την ίδια στιγμή, το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας προβλέπεται να έχει μειωθεί κατά 35%, έναντι αντίστοιχου μέσου όρου 10% για τον ΟΟΣΑ. Ιδιαίτερα υψηλή παραμένει και η συνταξιοδοτική δαπάνη, ανερχόμενη στο 16,9% του ΑΕΠ, έναντι μέσου όρου 8% για τον ΟΟΣΑ.