Στις 19 Οκτωβρίου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε ότι η Ε.Ε. είχε αντικαταστήσει τα δύο τρίτα των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου από τον Φεβρουάριο, επιλέγοντας άλλους προμηθευτές. Η εν λόγω εξέλιξη φάνταζε ανέφικτη την Άνοιξη, όταν η εισβολή στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπεί η Ρωσία από επιχειρηματικός εταίρος της Ένωσης σε στρατιωτική απειλή.
Παρά τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ε.Ε. από τη Ρωσία, θα πρέπει να γίνουν περισσότερες προσπάθειες σε μακροπρόθεσμο στάδιο. Προκειμένου να αυτονομηθεί από τη ρωσική ενέργεια, το μπλοκ θα μπορούσε να πάρει μαθήματα από την περίπτωση ενός εκ των μελών της, τη Λιθουανία. Πρόκειται για μια χώρα, η οποία αφότου διακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση το 1990, κατάφερε να προσαρμοστεί σε ένα περίπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον προκειμένου να θωρακίσει την ενεργειακή της ασφάλεία.
Ειδικότερα, η περίπτωση της Λιθουανίας διδάσκει τρία σημαντικά μαθήματα:
Μάθημα πρώτο: «Μην γυρίζετε την πλάτη στην πυρηνική ενέργεια»
Το μονοπάτι της Λιθουανίας προς την ενεργειακή ανεξαρτησία δεν ήταν εύκολο.
Πριν από την ένταξή της στην Ε.Ε. την 1η Μαΐου του 2004, η πυρηνική ενέργεια ήταν το βασικό συστατικό του ενεργειακού «μείγματος» της χώρας, με το Βίλνιους να βασίζεται σε αυτήν για το 77% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, η χώρα αναγκάστηκε να βάλει τέλος στη λειτουργία δύο αντιδραστήρων στο εργοστάσιο της Ιγκναλίνα ως προϋπόθεση για να γίνει μέλος της Ένωσης.
Έτσι, η πυρηνική ενέργεια αντικαταστάθηκε από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Το 2011, αυτές οι δύο πηγές αποτελούσαν το 75% του ενεργειακού «μείγματος» της χώρας (με το 25% να προέρχεται από τον άνθρακα, τα πετρελαϊκά προϊόντα, την υδροηλεκτρική ενέργεια και τη βιομάζα). Κατά συνέπεια, η χώρα ήταν πλέον σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων από τη Ρωσία.
Αντιμέτωπη με το ίδιο δίλημμα που αφορούσε την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Γερμανία αποφάσισε τον Οκτώβριο να συνεχίσει τη λειτουργία των τριών πυρηνικών εργοστασίων της τουλάχιστον έως το 2023.
Επιπλέον, ελήφθη η απόφαση για την κατασκευή τριών νέων εργοστασίων πυρηνικής ενέργειας στην Πολωνία και δύο στην Ολλανδία.
Η Γαλλία, η οποία ανέκαθεν βασιζόταν στην ατομική ενέργεια, ήταν επίσης θετική σε αυτή τη «στροφή» της Ευρώπης, αφού ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προώθησε τον Νοέμβριο νομοσχέδιο που καθιστούσε λιγότερο αυστηρό τον κανονισμό που αφορούσε την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων.
Σήμερα, το 25% της ηλεκτροδότησης στην Ευρώπη προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια, και το ποσοστό αναμένεται να μειωθεί στο 12 – 15% έως το 2050 παρά τα προαναφερθέντα σχέδια.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετοί παλιοί αντιδραστήρες πρόκειται να κλείσουν και πολλοί από τους καινούργιους σχεδιάζονται εκτός Ευρώπης.
Μάθημα δεύτερο: «Χρειάζεται στρατηγική»
Η απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια αποτελεί βασικό στόχο της Λιθουανίας. Όταν η Ρωσία άρχισε να παρεμποδίζει τις εξαγωγές αερίου προς την Ε.Ε. την περασμένη άνοιξη, το Βίλνιους ήταν σε θέση να εγκαταλείψει το φυσικό αέριο, καθώς ήταν προετοιμασμένο εδώ και χρόνια για μια τέτοια απόφαση.
Για την ακρίβεια, η χώρα είχε συνειδητοποιήσει πόσο επιτακτική ήταν η ανάγκη περιορισμού των ενεργειακών σχέσεων με τη Μόσχα ήδη από το 1993, όταν υπήρξε διακοπή στις προμήθειες ρωσικού πετρελαίου λόγω αθέτησης πληρωμών, όπως τουλάχιστον ισχυρίστηκε η Μόσχα.
Η τότε κυβέρνηση άρχισε να διευρύνει τη λίστα των προμηθευτών της χώρας, με την τάση αυτή να εντείνεται αισθητά το 2006, όταν η Ρωσία έθεσε εκτός λειτουργίας το κομμάτι του αγωγού «Druzhba» (που σημαίνει: «Φιλία»), το οποίο περνούσε από τη Λιθουανία. Το 2021, η χώρα προχώρησε στη μετατροπή της πλατφόρμας Butinge σε πλατφόρμα εισαγωγών πετρελαίου. Αυτό επέτρεψε σε μεγάλο βαθμό στο Βίλνιους να διευρύνει τις εισαγωγές πετρελαίου από το 2006 και να διακόψει εντελώς τις εισαγωγές από τη Ρωσία μέχρι τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους.
Σήμερα, το λιθουανικό πετρέλαιο προέρχεται από τη Σαουδική Αραβία, το Καζακστάν, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τη Νορβηγία.
Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο της εν λόγω στρατηγικής είναι ότι με τα χρόνια αύξησε τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις της Λιθουανίας με την Πολωνία (μέσω του δικτύου LitPolLink και στο μέλλον, μέσω του HarmonyLink) αλλά και με τη Σκανδιναβία (μέσω του NordBalt, το οποίο είναι ενεργό από το 2016).
Το 2019, η Ρωσία και η Λευκορωσία εξακολουθούσαν να αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% των εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας της Λιθουανίας. Από το 2022, όμως, η χώρα αγοράζει ηλεκτρική ενέργεια από τη Σουηδία (70%) και τη Λετονία (30%).
Το τρίτο μέρος αυτής της στρατηγικής έχει να κάνει με τη μείωση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου την τελευταία δεκαετία μέσω της κατασκευής μιας πλατφόρμας LNG (Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου). Το άνοιγμα της Klaipeda το 2014 βοήθησε στη διεύρυνση των προμηθευτών φυσικού αερίου. Ειδικότερα, ενώ το 2011 όλο το φυσικό αέριο προερχόταν από τη Ρωσία, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 60% μέχρι το 2019 και μηδενίστηκαν εντελώς μέχρι τον Μάιο του 2022, αφού η κυβέρνηση επένδυσε σε περισσότερα πλωτά αποθέματα και στη μεγαλύτερη ικανότητα εισαγωγής LNG, από χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Νορβηγία, για τις οποίες η Λιθουανία αποτελεί τον πιο σημαντικό προορισμό των εξαγωγών τους, παρά το μέγεθός της.
Μάθημα τρίτο: «Τεχνολογική διεύρυνση»
Πέρα από τη διεύρυνση της λίστας προμηθευτών, η Λιθουανία έχει επενδύσει και στην τεχνολογική διεύρυνση του ενεργειακού της τομέα.
Η κυβέρνηση μείωσε το ποσοστό που καταλάμβανε το φυσικό αέριο στο ενεργειακό μείγμα της χώρας, επενδύοντας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενισχύοντας την αξιοποίηση της βιομάζας για την παροχή θέρμανσης σε κατοικημένες περιοχές.
Αυτού του είδους οι τεχνολογικές επιλογές έχουν βοηθήσει τη χώρα να διαχειριστεί τα προβλήματα επάρκειας αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Για παράδειγμα, μέσω της χρήσης βιομάζας, η Λιθουανία έχει καταφέρει να μειώσει το ποσοστό που καταλάμβανε το ρωσικό αέριο στο σύστημα θέρμανσής της από 80% το 2010 σε μηδέν μέχρι το 2022.
Η φωνή που αρχίζει να ακούγεται σε Γαλλία και Ευρώπη
Η Λιθουανία είναι άριστος μαθητής σε ό,τι αφορά την ενεργειακή ασφάλεια. Η χώρα παραμένει μια όαση σταθερότητας στην Ανατολική Ευρώπη και εμφανίζεται ως αναδυόμενος πόλος έλξης για επενδύσεις, παρά την πολυπλοκότητα του γεωοικονομικού της περιβάλλοντος.
Σε ζητήματα ενέργειας, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Λιθουανίας μπορούν να μάθουν πολλά από το μοντέλο που υιοθέτησε.
Φαίνεται πως η Λιθουανία παραμένει επίσης ένας προνομιούχος συνομιλητής της γαλλικής κυβέρνησης. Αυτό επιβεβαιώθηκε εκ νέου στις αρχές Οκτωβρίου, όταν η Λιθουανή πρωθυπουργός συναντήθηκε με τη Γαλλίδα ομόλογό της Ελίζαμπεθ Μπορν στο Ματινιόν και συζήτησαν μεταξύ άλλων για θέματα ενεργειακής ασφάλειας.
Η συνάντηση έλαβε χώρα στο περιθώριο του γαλλο-λιθουανικού επιχειρηματικού φόρουμ, το οποίο οργανώθηκε στο Παρίσι, με στόχο την προώθηση της λιθουανικής οικονομίας. Το εν λόγω γεγονός αποτελεί απόδειξη ότι η μικρή αυτή χώρα με περίπου 3,5 εκατ. κατοίκους είναι πηγή ενδιαφέροντος τόσο για πολιτικούς όσο και για επιχειρηματικούς κύκλους.
Πηγή: The Conversation
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr