Σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, απεδείχθη λάθος ο συναγερμός που χτύπησε από τα οικονομικά προβλήματα της Banco Espirito Santo (BES), της μεγαλύτερης εισηγμένης τράπεζας στην Πορτογαλία, στις ευρωπαϊκές αγορές την Πέμπτη. Ηταν, όμως, αρκετός για να επαναφέρει στη μνήμη των επενδυτών το κλίμα πανικού που κυριαρχούσε προ διετίας, όταν είχε κλιμακωθεί η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη και απειλούνταν η επιβίωση του ευρώ. Το πανδαιμόνιο που επικράτησε στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια εκείνη τη μέρα από φόβους για τη φερεγγυότητα της BES οδήγησε σε:
• αναστολή της διαπραγμάτευσης τραπεζικών μετοχών στο Μιλάνο,
• ακύρωση ομολογιακής έκδοσης από την ισπανική Banco Popular Espanol και
• αναβολή δημόσιας εγγραφής από τη φαρμακοβιομηχανία Rottapharm, ενώ
• επηρεάστηκε ακόμη και η «ακλόνητη» Wall Street, με τους επενδυτές να αναζητούν καταφύγιο στον χρυσό, στο γιεν και στα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου.
Οι φόβοι δεν αφορούσαν τόσο τη φερεγγυότητα της BES αλλά τυχόν αλυσιδωτές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης. Οι αγορές τείνουν να λειτουργούν με βραχυπρόθεσμη μνήμη, οπότε μια ημέρα μετά οι γενικοί δείκτες των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων ανέκαμψαν και κινήθηκαν σε θετικό έδαφος, έπειτα από τη διαβεβαίωση της BES αλλά και της κεντρικής τράπεζας της Πορτογαλίας ότι τα κεφάλαια επενδυτών και καταθετών είναι ασφαλή. Ωστόσο, ο συναγερμός της BES επιβεβαίωσε πως οι ευρωπαϊκές τράπεζες συνεχίζουν να κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις.
Μπορεί το συγκεκριμένο κρούσμα να μην προκάλεσε την αποσταθεροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, ωστόσο υπενθύμισε ότι οι ισορροπίες στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά και την πραγματική οικονομία της Ευρωζώνης παραμένουν εύθραυστες. Και είναι πολύ πιθανό οι αγορές να παραμείνουν σε εγρήγορση και επιφυλακή σε μια συγκυρία που οι ευρωπαϊκές τράπεζες επιδιώκουν να αντλήσουν όσο το δυνατό περισσότερα κεφάλαια από τους επενδυτές για να αντεπεξέλθουν στους ελέγχους της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής (ΕΒΑ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Η αλυσίδα
Η περίπλοκη δομή του ομίλου συμμετοχών Espirito Santo International (ESI), όπου ανήκει η BES είναι προ πολλού γνωστή, όπως επίσης και η ανάγκη αναδιάρθρωσης των χρεών του. Εν όψει, μάλιστα, των τεστ κοπώσεως που θα διεξάγει αυτό το φθινόπωρο η EBA, σε συνάρτηση με την ποιοτική αξιολόγηση της ΕΚΤ, η κεντρική τράπεζα της Πορτογαλίας άσκησε πιέσεις στην τράπεζα για αλλαγή «φρουράς» σε ανώτατο επίπεδο. Αυτός είναι ο λόγος που θα αποχωρήσει ο 70χρονος Ρικάρντο Σαλγκάντο, τρισέγγονος του ιδρυτή της τραπεζικής αυτοκρατορίας Espirito Santo και εκτελεστικός πρόεδρος της BES από το 1991. Αλλά η αποχώρηση του δεν θα αποδεσμεύσει την BES από τον περίπλοκο μετοχικό της ιστό.
Αυτή τη στιγμή, δύο είναι τα βασικά προβλήματα της BES:
Καταρχάς, μεγαλύτερος μέτοχός της είναι η Espirito International Group (EIG), θυγατρική της ESI. Ως βραχίονα του ισχυρού ομίλου ESI, η BES έχει πουλήσει ομόλογά του, αμφιβόλου φερεγγυότητας, σε λιανικούς και θεσμικούς επενδυτές. Οπότε η επιστολή της Banque Privee Espirito Santo, που ανήκει στην ESI, ότι θα καθυστερήσει την πληρωμή των επενδυτών της ενίσχυσε φόβους για την οικονομική κατάσταση του ομίλου και κατ’ επέκταση της BES.
Δεύτερον, η BES έχει παραχωρήσει δάνεια στην Αγκόλα, πρώην αποικία της Πορτογαλίας από το 2005. Σύμφωνα με την KPMG, τα επισφαλή δάνεια εκεί έχουν αυξηθεί κατά 84% το 2010 – 2013. Και η κυβέρνηση της Αγκόλας έχει παραχωρήσει μια μορφή «προσωπικών εγγυήσεων» που καλύπτει το 70% ενός χαρτοφυλακίου δανείων 6 δισ. ευρώ που έχει χορηγήσει η BES. Ετσι, τα 6 δισ. ευρώ που διαθέτει η κεντρική τράπεζα της Πορτογαλίας στο ταμείο διάσωσης των τραπεζών μπορεί να αποβούν πολύ χρήσιμα…