Η κορυφή μόνο του παγόβουνου, που ενδέχεται να συνθλίψει στο πέρασμά του τόσο δημοσιονομικά όσο και διοικητικά το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, θεωρείται το κόστος της δικαίωσης όλων των ενδιαφερομένων – συνταξιούχων, που διεκδικούν την επιστροφή ποσών τα οποία, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) του 2015, κόπηκαν από τις συντάξεις τους, αντισυνταγματικά. Η δικαστική αποδόμηση διατάξεων των δύο πρώτων μνημονίων από τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας, που αφορούν μειώσεις συντάξεων και μισθών, οδηγούν σε «μαύρη τρύπα» που, μαξιμαλιστικά, εκτιμάται ότι μπορεί να φθάσει και τα 29 δισ. ευρώ. Βέβαια, στην κυβέρνηση γνωρίζουν πως έχουν σύμμαχο τον χρόνο, αφού μια τελεσίδικη αμετάκλητη δικαστική απόφαση σχετικά με τα αναδρομικά ενδέχεται να τεθεί σε ισχύ το νωρίτερο μέσα στην επόμενη 4ετία.
Αυτή που προκαλεί σοκ και δέος τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση είναι μια «εν αναμονή» απόφαση, που αφορά τον νόμο Κατρούγκαλου και η οποία θα εκδοθεί το αμέσως επόμενο διάστημα. Μια πιθανή απόφαση η οποία θα βγάλει αντισυνταγματική κάποια από τις πολλές διατάξεις του νόμου 4387/2016, που τέθηκαν στην κρίση των δικαστών, μπορεί να τινάξει στον αέρα όλο το ασφαλιστικό οικοδόμημα. Αν και, σύμφωνα με κάποιους δικαστικούς αλλά και πολιτικούς κύκλους, η απόφαση έχει καθυστερήσει σημαντικά, η ώρα της κρίσης δεν είναι μακριά. Σύμφωνα με πληροφορίες εκκρεμεί μία συνεδρίαση της Ολομέλειας και η τελική ψηφοφορία με την οριστική νέα σύνθεση του ανώτατου δικαστηρίου, προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Μεταξύ δε των κρίσιμων αποφάσεων που καλείται να λάβει το ΣτΕ είναι για τη συνταγματικότητα ζωτικών διατάξεων της τελευταίας μεγάλης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, όπως η ένταξη των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων (μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι) αλλά και των αγροτών στον ΕΦΚΑ, ο υπολογισμός της εισφοράς για κύρια ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, με βάση το εισόδημα που δηλώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες (26,95% επί του εισοδήματος), αλλά και ο επανυπολογισμός όλων των παλαιών συντάξεων με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου.
Μάλιστα, ως προς το επίμαχο και ουσιαστικό θέμα του προσδιορισμού της βάσης υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών αυτοαπασχολουμένων και ελεύθερων επαγγελματιών, η κυβέρνηση αναγνώρισε εμμέσως το πρόβλημα, κυρίως για τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα, προχωρώντας στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Ετσι, από την 1η Ιανουαρίου 2019, οι εισφορές των μη μισθωτών, με εισόδημα άνω των 7.000 ευρώ, υπολογίζονται στο 13,3% του φορολογητέου εισοδήματος, πριν από την αφαίρεση των ασφαλιστικών εισφορών, και όχι στο 20%. Βέβαια, κρίσιμη θεωρείται και η κρίση για το εάν έπρεπε να ενταχθούν ή όχι οι μη μισθωτοί στον ΕΦΚΑ, λόγω της διαφορετικής φύσης της απασχόλησης των εν λόγω επαγγελματικών ομάδων. Μια πιθανή απόφαση που θα κρίνει την ένταξη αντισυνταγματική θεωρείται δεδομένο ότι θα τινάξει την ήδη δύσκολη διοικητική αναδιάρθρωση του ΕΦΚΑ στον αέρα.
Και βέβαια, στις κρίσιμες διατάξεις εντάσσονται τόσο αυτές για τον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων όσο, και κυρίως, αυτές για τον επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων παροχών. Στην πρώτη περίπτωση, κινδυνεύει όλο το δημοσιονομικό αφήγημα των επόμενων ετών, καθώς ο νόμος Κατρούγκαλου και οι δραματικά μειωμένες συντάξεις που προβλέπει για τους νέους συνταξιούχους δίνουν ανάσα στο σύστημα, περιορίζοντας αναλογιστικά τη συνταξιοδοτική δαπάνη, ώστε να ανταποκρίνεται στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Στη δεύτερη περίπτωση, αυτή του επανυπολογισμού, το διακύβευμα είναι ακόμη μεγαλύτερο, καθώς συνδέεται άμεσα με την απόφαση του ΣτΕ του 2015. Αν ο επανυπολογισμός κριθεί αντισυνταγματικός, τότε καταρρέει όλη η επιχειρηματολογία της κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία ο νόμος Κατρούγκαλου θεράπευσε τις αντισυνταγματικές περικοπές των δύο πρώτων μνημονίων. Και τότε, τα 29 δισ. ευρώ θα βρεθούν ξανά στο κάδρο…