Τον κίνδυνο της αθέτησης πληρωμών από επιχειρήσεις και νοικοκυριά που χρωστούν στις τράπεζες, φοβούνται ότι θα ενεργοποιήσει ο κορωνοϊός, τινάζοντας στον αέρα τα σχέδια των τραπεζών για τη μείωση των κόκκινων δανείων, που μπαίνουν στην πιο κρίσιμη φάση τους.
Τα στοιχεία για την εξέλιξη των κόκκινων δανείων τα τελευταία δέκα χρόνια, επιβεβαιώνουν ότι η κουλτούρα πληρωμών στη χώρα μας παρουσιάζει εξαιρετικό βαθμό ευαισθησίας σε εξωτερικούς παράγοντες, ακόμη και αν αυτοί δεν επηρεάζουν άμεσα την οικονομική τους δυνατότητα. Σύμφωνα με τις τράπεζες, πρώτοι στη λίστα των υποψηφίων να αθετήσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις είναι οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, που «κατά παράδοση» επωφελούνται κάθε αναταραχής.
Πέραν ωστόσο των συνήθων υπόπτων, το πρόβλημα είναι υπαρκτό για τη συντριπτική μερίδα των δανειοληπτών που καταφέρνουν οριακά να αποπληρώνουν τις δανειακές υποχρεώσεις τους. Στοιχεία από την αγορά δείχνουν ότι μέρα με τη μέρα η συμπεριφορά των πολιτών αλλάζει. Οι μετακινήσεις περιορίζονται, η κατανάλωση υποχωρεί και οι τράπεζες ζουν με τον φόβο ότι, μαζί με την κίνηση στα τραπεζικά καταστήματα που αρχίζει να μειώνεται λόγω αποφυγής των συναθροίσεων, σε δεύτερη μοίρα θα αρχίσει να μπαίνει σταδιακά και η αποπληρωμή των καθημερινών υποχρεώσεων. Οπως σημειώνουν, «καθώς ολοένα και περισσότερα τμήματα της οικονομίας πλήττονται από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού, επηρεάζοντας όλη την αλυσίδα –από την παραγωγή έως την κατανάλωση–, αυτό δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη την κουλτούρα πληρωμών, είτε ως αποτέλεσμα αρνητικής ψυχολογίας είτε ως αποτέλεσμα αντικειμενικής αδυναμίας».
Οι ανησυχίες αυτές έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή, κατά την οποία κυβέρνηση και τράπεζες κορυφώνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να φέρουν όσο περισσότερο κόσμο μπορούν στα τραπεζικά καταστήματα για να ρυθμίσει τις οφειλές του. Η προσπάθεια φαίνεται ότι έχει αποδώσει καρπούς καθώς, όπως δείχνουν τα στοιχεία που δημοσιοποίησε την προηγούμενη εβδομάδα το υπουργείο Οικονομικών, το δεύτερο εξάμηνο του 2019 και το πρώτο δίμηνο του 2020 τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης ρύθμισαν 187.000 δάνεια, συνολικού ύψους άνω των 11 δισ. ευρώ. Την πρωτοβουλία των κινήσεων έχουν οι τράπεζες, οι οποίες αποδύονται σε έναν αγώνα δρόμου και το τελευταίο 8μηνο ρύθμισαν περί τις 160.000 δάνεια συνολικής αξίας 9,9 δισ. ευρώ. Ενδεικτικό της κινητοποίησης είναι ότι οι ρυθμίσεις στεγαστικών δανείων ανήλθαν στις 56.000 περίπου, καθώς οι τράπεζες πασχίζουν να πείσουν ακόμη και αυτούς που έχουν κάνει αίτηση για ένταξη στον νόμο Κατσέλη ότι η λύση που τους προτείνεται τώρα είναι καλύτερη από αυτήν που θα επιδικάσει, έστω και πέντε χρόνια μετά, το δικαστήριο.
Η διαπίστωση αυτή δεν απέχει από την πραγματικότητα, αφού για πρώτη φορά όλα τα διαθέσιμα εργαλεία λειτουργούν προς όφελος όσων χρωστούν. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία για τις ρυθμίσεις μέσω της πλατφόρμας για την πρώτη κατοικία με βάση τα οποία σε σύνολο 24,3 εκατ. ευρώ στεγαστικών δανείων που ρυθμίστηκαν, το «κούρεμα» που δόθηκε, ανήλθε στα 5,2 εκατ. ευρώ. Αν και το δείγμα είναι μικρό, καθώς αφορά μόλις 481 κατοικίες, τα νούμερα είναι αδιάψευστα και δείχνουν ότι εκτός από το «κούρεμα» του 20% των συγκεκριμένων οφειλών, η κρατική επιδότηση της μηνιαίας δόσης για τα δάνεια αυτά φθάνει τα 7 εκατ. ευρώ.
Ο κίνδυνος να αναχαιτιστεί η προσπάθεια για μαζικές ρυθμίσεις που επιχειρούν οι τράπεζες είναι ορατός και οι συνέπειες που μπορεί να έχει είναι ανυπολόγιστες. Με δεδομένες τις πιέσεις των θεσμών για επιτάχυνση των πλειστηριασμών και με τα σχέδια εξυγίανσης των τραπεζών σε πλήρη εφαρμογή, η επόμενη μέρα για όσους δεν ρυθμίσουν τις οφειλές τους, κάνοντας χρήση των υφιστάμενων εργαλείων, δείχνει τον δρόμο προς τη ρευστοποίηση της ακίνητης περιουσίας τους, ακόμη και αν πρόκειται για την πρώτη κατοικία.
Το πρόγραμμα πλειστηριασμών για το οποίο έχουν δεσμευθεί οι τράπεζες έναντι των θεσμών προβλέπει 4.320 πλειστηριασμούς το πρώτο τρίμηνο του έτους και περίπου 20.000 για όλο το 2020. Ηδη το 2019, που λόγω των διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων ήταν μια κακή χρονιά όσον αφορά τις επιδόσεις για πλειστηριασμούς, οι τράπεζες διεξήγαγαν 14.100 πλειστηριασμούς και πήραν στην κατοχή τους μέσω αυτής της διαδικασίας 4.450 ακίνητα. Από αυτά το 60% ήταν οικιστικά και το 40% εμπορικά ακίνητα, ενώ η αξία τους υπολογίζεται στα 700 εκατ. ευρώ.
Το γεγονός ότι οι τράπεζες έχουν στην κυριότητά τους ακόμη τον μεγάλο όγκο των στεγαστικών δανείων πριν αυτά μεταβιβαστούν στα funds, αποτελεί βασικό επιχείρημα ακόμη και για τους πιο δύσπιστους οφειλέτες, οι οποίοι θεωρούν ότι από τη μεταβίβαση αυτών των δανείων σε χαμηλές τιμές, πρόκειται να ωφεληθούν οι ίδιοι. Η πεποίθηση αυτή που καλλιεργήθηκε στρεβλά, διαψεύδεται ειδικά για τα δάνεια που έχουν υποθήκη ακίνητη περιουσία και τα οποία αποτελούν το «κλειδί» για την επιτυχία της μεγαλύτερης απόβασης που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, των σημαντικότερων διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων.
Εκδηλώνεται υψηλή ζήτηση για τιτλοποιήσεις
Η διασύνδεση αυτών των δανείων με σημαντικά περιουσιακά στοιχεία αποτελεί, άλλωστε, και το κλειδί για την υψηλή ζήτηση που εκδηλώνεται για τις τιτλοποιήσεις που δρομολογούν οι τράπεζες εντός του 2020.
Παρά τη διεθνή αναταραχή στις κεφαλαιαγορές και στο ελληνικό χρηματιστήριο, οι σχεδιασμοί των τραπεζών δεν φαίνεται προς το παρόν να ανατρέπονται. Αυτό γιατί, όπως εξηγούν αρμόδια στελέχη, τα επενδυτικά κεφάλαια που έχουν ή πρόκειται να τοποθετηθούν στις τιτλοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών δεν έχουν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και τα assets που συνοδεύουν αυτές τις τιτλοποιήσεις εγγυώνται τόσο τον μακροπρόθεσμο χαρακτήρα αυτών των επενδύσεων όσο και τις αποδόσεις σε βάθος χρόνου.
Αγνωστος Χ παραμένουν, εντούτοις, οι επιπτώσεις που θα έχουν στο μακροοικονομικό περιβάλλον της χώρας η κρίση που διαπιστώνεται με αφορμή τον κορωνοϊό και η ανατροπή των προβλέψεων για την ανάπτυξη, που ήδη προεξοφλείται.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως πρώτο crash test θα αποτελέσει η τιτλοποίηση «μαμούθ» του χαρτοφυλακίου Galaxy ύψους 12 δισ. ευρώ της Alpha Bank, που έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων επενδυτικών κεφαλαίων στο στάδιο των μη δεσμευτικών προσφορών.
Οι δεσμευτικές προσφορές για την τιτλοποίηση σε συνδυασμό με την εξαγορά μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης, της Cepal, αναμένονται στα τέλη Μαρτίου και από την επιτυχία της θα υπάρξει μια πρώτη σαφής ένδειξη για το κατά πόσον η διεθνής αναταραχή στις αγορές λόγω του κορωνοϊού θα έχει βαθύτερες επιπτώσεις.
Τέλος, εντός του Μαρτίου αναμένεται επίσης να ανοίξει τη διαδικασία για την πρώτη τιτλοποίηση χαρτοφυλακίου κόκκινων δανείων που επιχειρεί και η Τράπεζα Πειραιώς, ανοίγοντας για τους υποψήφιους επενδυτές τα virtual data rooms για το χαρτοφυλάκιο Phoenix, που περιλαμβάνει στεγαστικά δάνεια ύψους 2 δισ. ευρώ.