Πρέπει να κοιτάξουμε κατάματα την πραγματικότητα. Η εδραίωση της Τουρκικής υπεροχής στην διεξαγωγή επιχειρήσεων μέσω drones, που κορυφώθηκε στην επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, εξέθεσε σε θανάσιμους κινδύνους την άμυνα της χώρας.
Ναι, η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να καλύψει τάχιστα το χάσμα που δημιουργήθηκε, ανανεώνοντας τον στόλο των ελληνικών drones και αναπτύσσοντας αξιόπιστες αντι-drone ικανότητες. Πρέπει όμως να αντλήσουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα από αυτή την δυνητικά καταστροφική υστέρηση στην αποτρεπτική μας ισχύ ούτως ώστε να μην την επαναλάβουμε ποτέ ξανά.
Για να καταλάβουμε τις αιτίες της Ελληνικής υστέρησης στην ανάπτυξη των drones είναι χρήσιμο να αναφερθούμε σε ημερομηνίες και γεγονότα. Στην Ελλάδα, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι επιτελείς αναγνώρισαν σε σχετική αξιολόγηση την σημασία των drones, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ο στρατός ξηράς και η πολεμική αεροπορία απέκτησαν τα πρώτα drones, σήμερα ξεπερασμένα, και από το 2011 και έπειτα, σύμφωνα με αξιόπιστη πηγή, οι Έλληνες επιτελείς ζήτησαν μετά επιτάσεως την βοήθεια της πολιτικής ηγεσίας για την απόκτηση εξελιγμένων drones από το εξωτερικό. Η Ιταλία στις αποστολές σταθεροποίησης στο Ιράκ και Αφγανιστάν, το 2005 και 2007, ενσωμάτωσε εξελιγμένα drones αμερικανικής προέλευσης στις επιχειρήσεις της , ενώ το 2015 απέκτησε εξοπλισμένα αμερικανικά drones παρέχοντας ταυτόχρονα την κατά περίπτωση άδεια για την ανάπτυξη εξοπλισμένων αμερικανικών drones από αεροπορική βάση της Σικελίας. Η Τουρκία χρησιμοποίησε εξοπλισμένα drones, εγχώριας κατασκευής, κατά Κούρδων αυτονομιστών εντός της επικράτειας της το 2016 ενώ ανέπτυξε, το 2019 και 2020, τα drones στους πολέμους της Λιβύης, της Συρίας και του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Τι εξηγεί την υστέρηση της χώρας μας, εν συγκρίσει με την Ιταλία και την Τουρκία, λαμβανομένου υπόψη του εικοσαετούς, ζωηρού ενδιαφέροντος της Ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας για τα drones; Η έλλειψη της σχετικής πολιτικής βούλησης.
Δικαιολογεί η δημοσιονομική κρίση την στασιμότητα στην ανάπτυξη δυνατοτήτων drone και αντί-drone την δεκαετία του 2009-2019; Όχι, απλά διαπιστώνουμε ότι η εθνική άμυνα δεν αποτέλεσε εξαίρεση αλλά κανόνα για την πολιτική μας τάξη αυτή την περίοδο. Τον κανόνα ότι αντιμέτωποι με διψήφιες δημοσιονομικές περικοπές δεν εξορθολογούμε και εκσυγχρονίζουμε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, στρατιωτικούς σχηματισμούς. Αντίθετα προστατεύουμε όσο μπορούμε ισχυρές ομάδες συμφερόντων και ψηφοφόρων από τις συνέπειες των περικοπών.
Όμως το πολιτικό κόστος επεκτείνεται και πέραν του δημοσιονομικού πεδίου. Αν η Ελληνική συμμετοχή στις επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν ήταν ανάλογη της Ιταλίας, δηλαδή αποστολή ειδικών δυνάμεων που θα συμμετείχαν σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις – ναι με κίνδυνο απώλειας προσωπικού – τότε θα εξοικειώνονταν οι Ένοπλες Δυνάμεις στην χρήση των drones στο πεδίο της μάχης.
Αν, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα είχε δώσει την έγκαιρη άδεια χρήσης ελληνικού εδάφους όσο και της επιλεκτικής άδειας, στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, αποστολών από ελληνικό έδαφος εξοπλισμένων drones, σίγουρα θα ενισχύονταν η διαπραγματευτική μας ισχύ για την απόκτηση drones, με προνομιακούς όρους, είτε από τις ΗΠΑ είτε από το Ισραήλ.
Λαμβανομένου υπόψη των παραπάνω πως μπορεί να ενισχυθεί ο μεταρρυθμιστικός μεταβολισμός της εθνικής άμυνας ώστε να μην δημιουργηθεί ξανά ένα τόσο επικίνδυνο κενό;
Παραθέτουμε πέντε προτάσεις:
1. Συμμετοχή σε υψηλού κινδύνου επιχειρήσεων ειρήνευσης ώστε μόνιμα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων να εξοικειώνονται έγκαιρα στην χρήση προηγμένων οπλικών μέσων.
2. Στελέχωση της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Επενδύσεων και Εξοπλισμών με επιστημονικό προσωπικό και υιοθέτηση ενός θεσμικού πλαισίου που να ενθαρρύνει την έρευνα και ανάπτυξη στα οπλικά μέσα από την εγχώρια επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα.
3. Σπάσιμο του ταμπού της συνεργασίας της πανεπιστημιακής κοινότητας με τις Ένοπλες Δυνάμεις. Δημιουργία συνδέσμων μεταξύ ΑΕΙ και Ενόπλων Δυνάμεων ώστε η πανεπιστημιακή κοινότητα, ιδίως στις θετικές επιστήμες, να αποτελέσει δομικό στοιχείο της δυναμικής εξέλιξης της ελληνικής αποτρεπτικής ισχύος.
4. Ενίσχυση των Αμυντικών Σπουδών στα ΑΕΙ. Η διαχρονική ένδυα των Αμυντικών Σπουδών σημαίνει ότι δεν παραγάγετε εκτενής, δημοσιοποιημένη έρευνα για την επάρκεια της αποτρεπτικής ισχύος. Έτσι το αμυντικό ρεπορτάζ εξαρτάται υπέρμετρα από τις ενημερώσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και δεν δημιουργείται η πολιτική πίεση για την έγκαιρη υιοθέτηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων στο στράτευμα. Κλασσική απουσία πολιτικής πίεσης αποτελεί η περίπτωση των drones.
5. Η δημοσιοποίηση του αμυντικού σχεδιασμού από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ώστε η επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα να επενδύσει έγκαιρα στην πραγμάτωση αυτού του σχεδιασμού ενώ οι ερευνητές Αμυντικών Σπουδών να ασκήσουν βελτιωτική κριτική σε αυτό τον σχεδιασμό.
*Ο κ. Αντώνης Καμάρας είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τα άρθρο αυτό βασίζεται στο κείμενο πολιτικής που δημοσιεύτηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ ‘Drones της Τουρκίας – Προκλήσεις για την Ελλάδα’