Έξω ο ήλιος λάμπει και η θερμοκρασία ξεπερνά τους 15 βαθμούς Κελσίου, φτάνοντας σε υψηλά για την εποχή επίπεδα. Ο ιδιοκτήτης κρατάει στα χέρια του το smartphone και μέσα από την αντίστοιχη εφαρμογή διαπιστώνει ότι το φωτοβολταϊκό στη στέγη αποδίδει ηλεκτρική ενέργεια με ρυθμό 6 κιλοβάτ ανά ώρα. Ανέλπιστα υψηλή απόδοση μέσα στον Φεβρουάριο, αλλά υπάρχουν και οι αλκυονίδες ημέρες. Ευκαιρία λοιπόν να παραχθεί ζεστό νερό χρήσης εντελώς δωρεάν –κάτι που επίσης μπορεί να γίνει με ένα κλικ στο app του κινητού για τη λειτουργία της αντλίας θερμότητας– αλλά και να λειτουργήσουν οι ενεργοβόρες συσκευές –πλυντήρια, στεγνωτήρια– χωρίς να «φουσκώνει» ο λογαριασμός του ρεύματος. Κατάλληλη στιγμή και για τη φόρτιση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου, ώστε να μηδενιστεί (σχεδόν) και το κόστος μετακίνησης. To «έξυπνο κινητό» δίνει ακόμη μία πληροφορία: «το τελευταίο τρίμηνο το νοικοκυριό σας εξοικονόμησε 1,23 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ποσότητα που ισοδυναμεί με το όφελος που προκύπτει από τη φύτευση δύο δέντρων». Και κάπως έτσι ολοκληρώνεται η περιγραφή της λειτουργίας ενός πλήρως «εξηλεκτρισμένου» ακινήτου. Είναι το «όραμα» της Ευρώπης: να πολλαπλασιαστούν οι κατοικίες που παράγουν τη δική τους ενέργεια ενώ δεν καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα –πετρέλαιο ή φυσικό αέριο– ώστε να επιβαρύνουν το περιβάλλον. Αυτή είναι και η κεντρική ιδέα: λιγότερο κόστος για το νοικοκυριό, μεγαλύτερο όφελος για τον πλανήτη. Το ερώτημα βέβαια παραμένει: είναι υλοποιήσιμη η κεντρική ιδέα σε μαζική κλίμακα; Σε ποια ακίνητα; Πόσο κοστίζει και πώς θα πληρωθεί
ο λογαριασμός;
Το πλήρως εξηλεκτρισμένο ακίνητο δεν είναι πλέον θεωρία. Οι τεχνολογίες υπάρχουν, η εγκατάσταση του απαιτούμενου εξοπλισμού είναι εφικτή ακόμη και σε υφιστάμενα ακίνητα –πολύ πιο εύκολα βέβαια στις νέες οικοδομές–, ενώ η συνολική επένδυση που απαιτείται μπορεί να αποσβεστεί σε βάθος 7-8 ετών, ειδικά αν συνυπολογιστεί και «η κρατική αρωγή» που παρέχεται μέσα από τα διάφορα προγράμματα επιδότησης. Τι είναι, άλλωστε, ένα πλήρως εξηλεκτρισμένο ακίνητο; Καλύπτει τις ανάγκες ψύξης, θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού χρήσης με μια αντλία θερμότητας (ή και κλιματιστικά), έχει στη στέγη ή στην ταράτσα ένα φωτοβολταϊκό για να παράγει την απαιτούμενη ενέργεια, αλλά και εγκατεστημένους μετρητές που καταγράφουν την ενέργεια που παράγεται, καθώς και αυτή που καταναλώνεται. Πολύτιμη γνώση η οποία αποστέλλεται στο κινητό μέσω ίντερνετ, επιτρέποντας στον χρήστη του ακινήτου να εντοπίζει υπερκαταναλώσεις από λανθασμένη χρήση –αλήθεια, εσείς πόσες φορές έχετε ξεχάσει αναμμένο τον θερμοσίφωνα– αλλά και να καταναλώνει περισσότερες κιλοβατώρες είτε την ώρα που παράγει ρεύμα ο ήλιος είτε το βράδυ που οι χρεώσεις είναι χαμηλότερες.
Ο εξηλεκτρισμός step by step
Σε ένα σπίτι που χτίζεται εξαρχής, όλα είναι πιο εύκολα. Ο ιδιοκτήτης θα αποφασίσει σε συνεργασία με τους ειδικούς αν θα επιλέξει την αντλία θερμότητας για να καλύψει ανάγκες θέρμανσης και ψύξης, οι προβλέψεις για τις οδεύσεις των σωλήνων θα γίνουν από τα σχέδια, θα οριστικοποιηθεί το αν θα επιλεγεί υποδαπέδια θέρμανση ή αν θέρμανση και ψύξη θα καλύπτονται μέσω fan coils. Μέχρι και ο χώρος για την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών μπορεί να οριοθετηθεί από τα σχέδια, ώστε να αποφευχθούν σκιάσεις που θα μειώσουν την απόδοση αλλά και να επιλεγούν τα σημεία που θα μπουν οι απαιτούμενες συσκευές (inverter, φορτιστές αυτοκινήτων, μπαταρίες κ.λπ.). Όχι, δεν μιλάμε μόνο για νεόδμητες μονοκατοικίες, αλλά και για πολυκατοικίες οι οποίες στο εξής θα χτίζονται με προδιαγραφές πλήρους εξηλεκτρισμού.
Το πλήρως εξηλεκτρισμένο ακίνητο δεν είναι πλέον θεωρία. Οι τεχνολογίες υπάρχουν, ενώ η συνολική επένδυση που απαιτείται μπορεί να αποσβεστεί σε βάθος 7-8 ετών.
Το πιο περίπλοκο είναι η αναβάθμιση του υφιστάμενου ακινήτου. Εκεί που οι παρεμβάσεις προκαλούν σημαντική όχληση, ενώ απαιτούν αρκετό χρήμα για να ολοκληρωθούν. To ότι ο στόχος πλήρους απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα μπορεί να επιτευχθεί, είναι γεγονός. Η καταγραφή της εμπειρίας ιδιοκτήτη ακινήτου στα βόρεια προάστια που ολοκλήρωσε πρόσφατα τη σχετική διαδικασία, αποτυπώνει πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, κόστη, οφέλη και… αναποδιές ή παγίδες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η οποία δεν είναι πάντοτε ούτε σύντομη ούτε εύκολη
Εν αρχή… η θωράκιση
Κανόνας 1ος και απαράβατος: Δεν ξεκινάς να σχεδιάζεις τον εξηλεκτρισμό του ακινήτου αν δεν έχουν ολοκληρωθεί οι παρεμβάσεις ενεργειακής θωράκισής του. Άλλη η βάση υπολογισμού (ουσιαστικά οι ανάγκες σε κιλοβατώρες) αν τα κουφώματα είναι παλαιά και «μπάζουν» και άλλη αν έχουν αντικατασταθεί από σύγχρονα θερμοδιακοπτόμενα που προστατεύουν χειμώνα-καλοκαίρι. Έχοντας λοιπόν κατά νου ότι η πιο φθηνή κιλοβατώρα είναι αυτή που δεν καταναλώνεται, το πρώτο μας ραντεβού είναι με έναν εξειδικευμένο μηχανικό, ο οποίος θα φτιάξει την ενεργειακή ταυτότητα του κτιρίου και θα προτείνει τις απαιτούμενες παρεμβάσεις. Πολλοί αντιμετωπίζουν την ενεργειακή ταυτότητα ως μία ακόμη γραφειοκρατική σκοτούρα που πρέπει να συμπληρώσει την ηλεκτρονική ταυτότητα του κτιρίου. Όμως, προσφέρει μια πολύτιμη πληροφορία: υπολογίζει πόσες κιλοβατώρες καταναλώνετε ανά τετραγωνικό μέτρο τώρα που το ακίνητο είναι κατηγορίας «G» (για παράδειγμα) και πόσες θα κατανάλωνε αν έφτανε στο «Β» ή ακόμη και στο «Α».
Η διαφορά συνήθως μετριέται σε χιλιάδες. Και γι’ αυτό προτείνεται πάντοτε να ξεκινάμε από την ενεργειακή θωράκιση. Διότι αν, για παράδειγμα, ένα ακίνητο κατηγορίας «Α» χρειάζεται να «φιλοξενήσει» 20 πάνελ φωτοβολταϊκών στην ταράτσα για να καλύψει το σύνολο των αναγκών, ένα αντίστοιχο τεσσάρων-πέντε κατηγοριών πιο κάτω μπορεί να θέλει 40. Και το κόστος είναι προφανώς διπλάσιο, και ο χώρος πιθανότατα δεν θα υπάρχει. To ανάλογο και για την αντλία θερμότητας. Άλλη η απαιτούμενη ισχύς για ένα σπίτι που χρειάζεται 150 θερμικές κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό και άλλη αν η κατανάλωση πέφτει στις 50 (ναι, η διαφορά με την ενεργειακή θωράκιση μπορεί να ξεπερνά ακόμη και το 65-70%).
Όλα με σχέδιο
Κανόνας 2ος: Πρώτα καταγράφουμε τις ανάγκες, έπειτα καταστρώνουμε το σχέδιο και στο τέλος προχωράμε στην υλοποίηση. Καταγραφή αναγκών σημαίνει δύο πράγματα. Πρώτον, μαθαίνουμε τις ετήσιες καταναλώσεις ηλεκτρικού ρεύματος. Αν ανατρέξουμε στους εκκαθαριστικούς λογαριασμούς που εκδόθηκαν το τελευταίο 12μηνο, αυτό γίνεται πολύ εύκολα. Χρειάζεται ένα 12μηνο για να λαμβάνεται υπόψη και ο παράγοντας της εποχικότητας (άλλη η κατανάλωση για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης τον χειμώνα και άλλη το καλοκαίρι). Πάνω σε αυτή τη «βάση» θα χτιστεί και η πρόβλεψη για τις μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες. Για παράδειγμα, αν οι ανάγκες θέρμανσης καλύπτονται σήμερα με καύση πετρελαίου και ο στόχος είναι να εγκατασταθεί αντλία θερμότητας, προφανώς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η αύξηση που θα προκαλέσει η χρήση της αντλίας στη συνολική κατανάλωση ρεύματος. Όσο και αν οι υπολογισμοί φαίνονται «βουνό», δεν είναι. Οι μηχανικοί που εκδίδουν τις ενεργειακές ταυτότητες υπολογίζουν τις ετήσιες ενεργειακές ανάγκες και γνωρίζουν να κάνουν τις σχετικές αναγωγές. Προφανώς παίζουν πολλά ρόλο. Οι καιρικές συνθήκες (γι’ αυτό και στις μελέτες οι περιοχές χωρίζονται σε ζώνες), ο τρόπος ζωής (άλλο να είμαστε καλυμμένοι με τους 20 βαθμούς τον χειμώνα και άλλο να βάζουμε τον θερμοστάτη στους 23 βαθμούς), ακόμη και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του εξοπλισμού.
Σε κάθε περίπτωση, όσο πιο σωστή πρόβλεψη γίνει, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η απόδοση της συνολικής επένδυσης. Και μία ακόμη κρίσιμη επισήμανση: εκτός από τις σημερινές ανάγκες, υπάρχουν και οι μελλοντικές. Αν φαντάζεστε τον εαυτό σας σε μερικά χρόνια να οδηγείτε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, είναι προφανές ότι το καλύτερο είναι η φόρτιση να γίνεται στο σπίτι με ρεύμα που παράγεται από τον ήλιο (ρωτήστε από περιέργεια πόσο κοστίζει μία κιλοβατώρα σε ένα δημόσιο σημείο φόρτισης και θα καταλάβετε τον λόγο). Η κατανάλωση ρεύματος για μία φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος υπάρχει ως πληροφορία, τα χιλιόμετρα που διανύετε πάνω κάτω σε ετήσια βάση τα γνωρίζετε, άρα μπαίνει και αυτή η παράμετρος στην εξίσωση.
Πάμε στο υπαρκτό παράδειγμα του ακινήτου στα βόρεια προάστια που ολοκλήρωσε όλο αυτόν τον σχεδιασμό. Στο προηγούμενο καθεστώς, το σπίτι κατανάλωνε περί τις 700 κιλοβατώρες τον μήνα (ή 8.400 κιλοβατώρες τον χρόνο) και 1.500 λίτρα πετρελαίου θέρμανσης τον χρόνο για θέρμανση και ζεστό νερό.
Υπολογίστηκε ότι οι 8.400 κιλοβατώρες τον χρόνο θα γίνονταν περίπου 13.500 με την προσθήκη της αντλίας θερμότητας, η οποία και θα αντικαθιστούσε τον καυστήρα πετρελαίου (άρα και τα 1.500 λίτρα πετρελαίου τον χρόνο). Προστέθηκε επίσης και μια πρόβλεψη 2.000-2.500 κιλοβατωρών για μελλοντικές ανάγκες (π.χ. φορτιστής αυτοκινήτου) και εκτιμήθηκε ότι οι ετήσιες ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας θα φτάνουν στις 16.000 kWh. Αυτή είναι και η μέγιστη ποσότητα που μπορεί να παραγάγει ένα οικιακό φωτοβολταϊκό με ισχύ 10 κιλοβάτ. Ένα μεγάλο βήμα έχει ήδη γίνει. Έχει υπολογιστεί ότι η εγκατάσταση ενός συστήματος 10 κιλοβάτ θα παράγει ενέργεια η οποία είτε θα καταναλώνεται την ίδια στιγμή (αυτοκατανάλωση) είτε θα αποστέλλεται στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ για να χρησιμοποιηθεί σε ημέρες και ώρες που η παραγωγή των φωτοβολταϊκών θα είναι μηδενική (αυτός είναι ο λεγόμενος «ενεργειακός συμψηφισμός» ή net metering).
Το σχέδιο ολοκληρώνεται με την οριστικοποίηση των παρεμβάσεων που θα γίνουν, με την κοστολόγησή τους, με τη διαμόρφωση του πλάνου χρηματοδότησης, αλλά και με την αναζήτηση πιθανών επιδοτήσεων που θα κατεβάσουν το τελικό κόστος για το νοικοκυριό. Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο παραμένει ανοιχτό το πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στη στέγη», που επιδοτεί την εγκατάσταση των πάνελ αλλά και των μπαταριών, και μάλιστα με υψηλά ποσοστά που φτάνουν στο 100%.
Επίσης, ξεκινά ο β΄κύκλος του προγράμματος «Εξοικονομώ 2023», που απευθύνεται σε νοικοκυριά με χαμηλά οικογενειακά εισοδήματα έως 10.000 ευρώ τον χρόνο. Για τη χρηματοδότηση οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν και στις τράπεζες που δίνουν «πράσινα δάνεια» αλλά και στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι προσφέρουν προγράμματα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών χωρίς την καταβολή αρχικού κεφαλαίου από τους ιδιοκτήτες ακινήτων. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μορφή δανειοδότησης, με τη διαφορά ότι ο ιδιοκτήτης αποκτά το δικαίωμα να πληρώνει τη «δόση» με τα χρήματα που θα κερδίζει από την εξοικονόμηση ενέργειας. Είναι αυτονόητο ότι οποιαδήποτε χρηματοδοτική διευκόλυνση (είτε από τράπεζα είτε από πάροχο ενέργειας) έχει τόκο, άρα αυξάνει και τον χρόνο απόσβεσης της συνολικής επένδυσης. Αν όμως δεν υπάρχει το απαιτούμενο κεφάλαιο, η λύση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί…
Η ώρα της υλοποίησης
Το λάθος στην επιλογή αντλίας θερμότητας είναι εύκολο να γίνει, γι’ αυτό η τελική επιλογή θα γίνει αφού συμβουλευτείτε τον ειδικό. Ο πρώτος στον οποίο θα πρέπει να απευθυνθείτε είναι ο μηχανολόγος, ο οποίος θα πρέπει να «ταιριάξει» την ισχύ του μηχανήματος που θα τοποθετηθεί στις ανάγκες του ακινήτου. Μεγαλύτερη ισχύς από την απαιτούμενη θα οδηγήσει σε υπερκατανάλωση ενέργειας και υψηλότερο αρχικό κόστος από το απαιτούμενο, ενώ μικρότερη ισχύς μπορεί να σας αφήσει… ξεκρέμαστους, ειδικά στις πιο κρύες νύχτες του χειμώνα. Να ένα χρήσιμο tip βγαλμένο από την εμπειρία. Ο μηχανολόγος θα μετρήσει μέχρι και τις διαστάσεις των καλοριφέρ που έχετε στο σπίτι σας. Αν υποτεθεί ότι προχωράτε στην αντικατάσταση του καυστήρα πετρελαίου με αντλία θερμότητας –την οποία και θα συνδέσετε με τα υφιστάμενα καλοριφέρ–, θα αποδεχτείτε ότι το νερό που θα κυκλοφορεί θα έχει στο εξής χαμηλότερη θερμοκρασία (οι αντλίες θερμότητας «μεσαίων θερμοκρασιών», όπως λέγονται, ανεβάζουν τη θερμοκρασία του νερού μέχρι τους 60-65 βαθμούς, σε αντίθεση με τον καυστήρα πετρελαίου που μπορεί να ξεπερνά τους 70 βαθμούς). Εξαιτίας αυτής της παραμέτρου, θα πρέπει να μελετηθεί αν τα σώματα επαρκούν για να θερμάνουν σωστά τον χώρο ή αν θα πρέπει να αποφασιστεί μια παρέμβαση με αύξηση της διάστασης. Επιλογή 1η, επομένως, η ισχύς της κεντρικής μονάδας, στοιχείο καθοριστικό για το ύψος της επένδυσης.
Για τη χρηματοδότηση οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν και στις τράπεζες που δίνουν «πράσινα δάνεια» αλλά και στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας.
Επιλογή 2η, το ενδεχόμενο να χρειαστούν παρεμβάσεις μέσα στους χώρους της κατοικίας. Υπάρχει, για παράδειγμα, και το ενδεχόμενο να θέλετε να εγκαταστήσετε fan coils τα οποία δουλεύουν και για ψύξη και για θέρμανση. Αν έχετε ήδη κλιματιστικά «κρεμασμένα», ίσως να αποφύγετε αυτή την επιλογή. Θα αυξήσετε το επενδυτικό κόστος αλλά και τον βαθμό όχλησης κατά τη διαδικασία της μετατροπής.
Και ποιος θα κάνει την εγκατάσταση;
Η ολοκλήρωση της μετατροπής προϋποθέτει τη συνεργασία του υδραυλικού με τον ψυκτικό και τον ηλεκτρολόγο, αλλά και τον συντονισμό όλων με τον μηχανολόγο προκειμένου όλα να κυλήσουν βάσει σχεδίου. Τι θα δείτε; Να αφαιρείται από το λεβητοστάσιο η δεξαμενή του πετρελαίου, να «ξηλώνεται» ο καυστήρας και ο λέβητας και στη θέση του να μπαίνει η αντλία θερμότητας. Να λοιπόν μια παράμετρος που δεν λαμβάνεται υπόψη στον αρχικό σχεδιασμό και μπορεί να αυξήσει το τελικό κόστος της επένδυσης: τα υλικά. Η τοποθέτηση δεν είναι «βγάλε-βάλε», όπως προβάλλεται στα σχεδιαγράμματα και στις διαφημίσεις. Αν ο κυκλοφορητής είναι παλιός, θα αντικατασταθεί. Αν η απόσταση από την εξωτερική μονάδα της αντλίας θερμότητας μέχρι το λεβητοστάσιο είναι μεγάλη, θα απαιτηθούν αρκετά μέτρα σωλήνων. Μπορεί το παλαιό μπόιλερ να μη «συνεργάζεται» με την αντλία θερμότητας και να πρέπει να αντικατασταθεί με ένα πιο σύγχρονο, ενώ, αν η ισχύς της αντλίας είναι μεγάλη, μπορεί ο πίνακας του ρεύματος να μη «σηκώνει» και να χρειαστεί να απλωθούν καινούργια καλώδια. Ποιο είναι το διά ταύτα; Θα επιλέξετε συνεργεία με εμπειρία σε τέτοιου είδους έργα και θα συντάξετε αναλυτικό κοστολόγιο που θα περιλαμβάνει τα πάντα. Θα διαπιστώσετε ότι στο κόστος αγοράς της αντλίας θερμότητας που θα βρείτε με ευκολία στο διαδίκτυο, θα προστεθούν τελικά αρκετές χιλιάδες ευρώ ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε δουλειάς.
Στο κόστος αγοράς της αντλίας θερμότητας που θα βρείτε με ευκολία στο διαδίκτυο, θα προστεθούν τελικά αρκετές χιλιάδες ευρώ ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε δουλειάς.
Το δοκιμασμένο συνεργείο είναι απαραίτητο και για ακόμη έναν λόγο: μια λάθος σύνδεση μπορεί να ακυρώσει στην πράξη το βασικό πλεονέκτημα της αντλίας, που είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Γι’ αυτό, όσο κρίσιμη είναι η προσοχή κατά την εκτέλεση των εργασιών, άλλο τόσο σημαντική είναι και η «παρακολούθηση» της λειτουργίας για ένα εύλογο χρονικό διάστημα μετά την 1η ενεργοποίηση.
Ποια αντλία θα διαλέξω;
Αντλίες υπάρχουν πολλές. Κατάλληλες για το δικό σας σπίτι… μία. Χαμηλών, μεσαίων ή υψηλών θερμοκρασιών. Αντλίες τύπου split ή monobloc. Άλλες ανθεκτικές σε… πολικές θερμοκρασίες και άλλες λιγότερο ανθεκτικές. Είναι δεδομένο ότι θα χρειαστείτε τη συνδρομή ειδικού για την κατάλληλη επιλογή. Ιδού οι βασικοί κανόνες. Όσο μεγαλύτερη η θερμοκρασία στην οποία ζητείται να λειτουργήσει η αντλία, τόσο μεγαλύτερο το κόστος χρήσης. Γι’ αυτό οι αντλίες είναι πιο αποδοτικές σε πιο «θερμά» κλίματα (π.χ. στους 10-15 βαθμούς της χειμερινής περιόδου στην Αττική) παρά στις ορεινές περιοχές της χώρας, όπου ο υδράργυρος πέφτει υπό το μηδέν (σημειώστε ότι σε κάποιες περιπτώσεις ο καυστήρας πετρελαίου παραμένει σε λειτουργία, ώστε να… βοηθάει την αντλία στις πολύ κρύες νύχτες). Και αντίστοιχα, πιο ομαλή είναι η λειτουργία με την υποδαπέδια που «παίζει» στους 35-40 βαθμούς παρά με τα σώματα καλοριφέρ που χρειάζονται 55-60 βαθμούς. Ορισμένοι παράγοντες είναι δεδομένοι στην εξίσωση, οπότε η επιλογή θα γίνει με βάση αυτούς. Το αν υπάρχουν σώματα καλοριφέρ και κλιματιστικά δημιουργεί ένα τέτοιο «δεδομένο» και θα επιλέξετε με βάση αυτό, εκτός και αν θέλετε να κάνετε όλο το σπίτι «γιαπί». Ιδού και μερικές χρήσιμες τεχνικές πληροφορίες:
1. Οι συσκευές τύπου split έχουν μία εξωτερική μονάδα και μία εσωτερική, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με σωλήνες. Σε άλλες περιπτώσεις σε αυτούς τους σωλήνες κυκλοφορεί ψυκτικό υγρό, σε άλλες καθαρό νερό. Η εσωτερική μονάδα σε άλλες περιπτώσεις έχει και ενσωματωμένη δεξαμενή ζεστού νερού και σε άλλες όχι, οπότε θα χρειαστεί να τοποθετήσετε και ένα μπόιλερ (ή και μια δεύτερη δεξαμενή που λειτουργεί ως «αποταμιευτήρας» ή buffer) για το ζεστό νερό του καλοριφέρ.
2. Οι συσκευές τύπου monobloc τοποθετούνται εκτός σπιτιού και τα έχουν όλα εγκατεστημένα. Προορίζονται κυρίως για διαμερίσματα και σπίτια στα οποία δεν υπάρχει χώρος εντός του σπιτιού (π.χ. λεβητοστάσιο).
Πού θα τοποθετηθεί η εξωτερική μονάδα;
Ο μηχανικός θα σας πει τους κανόνες που πρέπει να εφαρμοστούν ευλαβικά. Εκεί που θα εγκατασταθεί η εξωτερική μονάδα θα πρέπει να υπάρχει άφθονος ανοιχτός χώρος, ώστε ο αέρας γύρω από τη συσκευή να κυκλοφορεί ελεύθερα. Εκτός από τον αέρα, θα πρέπει να κινείται άνετα και ο συντηρητής, είτε πρέπει να κάνει τον καθαρισμό είτε το σέρβις. Οι φυλλωσιές γύρω από τη συσκευή δεν θα βοηθήσουν, ενώ η προστασία από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες είναι σημαντική, όσο και αν οι εξωτερικές μονάδες είναι κατασκευασμένες να αντέχουν. Σε καθαρά πρακτικό επίπεδο τώρα, να έχετε κατά νου ότι η εξωτερική μονάδα κάνει θόρυβο. Η τεχνολογία προχωράει, τα ντεσιμπέλ μειώνονται, ωστόσο μη φανταστείτε ότι ο ήχος που παράγεται είναι ανεπαίσθητος. Θα λάβετε σοβαρά υπόψη τον συγκεκριμένο παράγοντα. Να εξασφαλίσετε μια ικανή απόσταση από την ιδιοκτησία του γείτονα, ώστε να αποφύγετε τις προστριβές και να διασφαλίσετε επίσης και τη δική σας άνεση. Να λάβετε σοβαρά υπόψη σας ότι την αντλία θα τη χρησιμοποιείτε κυρίως στις ώρες κοινής ησυχίας: τα μεσημέρια του καύσωνα το καλοκαίρι (αν τη χρησιμοποιείτε και για ψύξη) ή τις κρύες νύχτες του χειμώνα.
Τα… μαθηματικά
Έχετε ολοκληρώσει τις διαβουλεύσεις, έχετε στα χέρια σας αναλυτικό κοστολόγιο με όλες τις εργασίες που πρέπει να γίνουν και τα υλικά που πρέπει να αγοραστούν. Γνωρίζετε ότι μέχρι τώρα καταναλώνατε περίπου 1.500 λίτρα πετρέλαιο για θέρμανση και ζεστό νερό χρήσης και τώρα σας υπολογίζουν ότι θα καταναλώνετε περίπου 5.000 κιλοβατώρες ρεύματος. Τα 1.500 λίτρα κοστίζουν περίπου 2.000 ευρώ (κοντά στο 1,3 ευρώ το λίτρο), ενώ οι 5.000 κιλοβατώρες περίπου 1.000 ευρώ, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα (περίπου 0,2-0,22 ευρώ ανά κιλοβατώρα αν συμπεριληφθούν όλες οι χρεώσεις). Άρα, η ετήσια εξοικονόμηση ανέρχεται στα 1.000 ευρώ. Πόσο σας ζητούν για την εγκατάσταση; 10.000 ευρώ όλα μαζί; Η απόσβεση θα γίνει σε 10 χρόνια. Δικαιούστε κάποιου είδους επιδότηση και το κόστος θα πέσει στα 7.000 ευρώ; Μειώνετε τον χρόνο στα επτά χρόνια. Έτσι, προκύπτει το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να πάρετε πίσω τα χρήματα που θα δαπανήσετε μέσα από τη μείωση του ενεργειακού κόστους του σπιτιού…
Το επόμενο βήμα: να παραγάγετε τη δική σας ενέργεια
Η απομάκρυνση του καυστήρα πετρελαίου μηδενίζει τις εκπομπές αέριων ρύπων και οι ανάγκες θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού χρήσης καλύπτονται πλέον και οικονομικότερα, και με πιο φιλικό για το περιβάλλον τρόπο. Προαναφέρθηκε: τα 1.500 λίτρα πετρέλαιο έγιναν 5.000 κιλοβατώρες και το κόστος μειώθηκε κατά 50%. Μπορείτε όμως και καλύτερα. Υπάρχει δυνατότητα τοποθέτησης φωτοβολταϊκού στη στέγη ή στην ταράτσα; Αν ναι, έχετε, με τα μέσα που υπάρχουν σήμερα, τη δυνατότητα να επενδύσετε και να κατεβάσετε το κόστος της κιλοβατώρας από τα 20-22 λεπτά ακόμη και στα 7 λεπτά (όχι εντελώς δωρεάν, εκτός και αν αποκοπείτε εντελώς από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι όμως που προϋποθέτει μεγάλες επενδύσεις με μπαταρίες αποθήκευσης ενέργειας κ.λπ.). Το ταξίδι για την εγκατάσταση του φωτοβολταϊκού θα ξεκινήσει και πάλι από έναν εξειδικευμένο μηχανικό, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει αρχικά για τη χωροθέτηση του συστήματος και καταληκτικά για τη σύνδεσή του με το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ και την εξασφάλιση της «βεβαίωσης ηλέκτρισης», που αποτελεί και το τέλος του δρόμου.
Από τη στιγμή που υπάρχει νόμιμη στέγη ή ταράτσα και μετρητής ηλεκτρικής ενέργειας στο όνομά σας, ο μηχανολόγος θα κάνει το πρώτο ραντεβού για να μετρήσει τη διαθέσιμη επιφάνεια. Θα εγκαταστήσετε τα πάνελ που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών σας. Αν λείπει χώρος, θα συμβιβαστείτε. Αν περισσεύει, θα απλώσετε τα φωτοβολταϊκά μέχρι εκεί που καλύπτουν τις μετρημένες ανάγκες σας, διαφορετικά θα κάνετε επένδυση που θα αποδίδει… μηδέν. Στο σημείο αυτό ας γίνει κατανοητό πώς δουλεύει ένα φωτοβολταϊκό με τη μέθοδο του συμψηφισμού (net metering). Παράγετε μια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας. Αν αυτή είναι μικρότερη από αυτήν που καταναλώνετε, πληρώνετε για τη διαφορά. Αν είναι μεγαλύτερη, τότε το «πλεόνασμα» μπαίνει στην άκρη για την κάλυψη μελλοντικών αναγκών (συμψηφισμός). Κάθε τρία χρόνια όμως κλείνει ο λογαριασμός και, αν τότε βρεθεί παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια που δεν έχει καταναλωθεί ή συμψηφιστεί, απλώς χάνεται.
Το σχέδιο οριστικοποιείται, τα υλικά επιλέγονται, η αίτηση στον ΔΕΔΔΗΕ δρομολογείται. Το πρόγραμμα επιδότησης είναι ακόμη ανοιχτό και προβλέπει ποσοστά που φτάνουν και στο 40% για τα πάνελ αλλά και στο 100% για τις μπαταρίες. Έτσι είναι το πρόγραμμα. Επιδότηση μπορείς να διεκδικήσεις μόνο αν εγκαταστήσεις και μπαταρίες για την αποθήκευση της ενέργειας που παράγει ο ήλιος. Ποιο είναι το θέμα που ανακύπτει; Η μπαταρία διπλασιάζει το κόστος της επένδυσης. Αν ένα φωτοβολταϊκό των 10 Kwatt κοστίζει 13.000 ευρώ, με την μπαταρία μπορεί να ξεπεράσει τις 23.000 ευρώ. Η επιδότηση βεβαίως και θα καλύψει τη διαφορά, αλλά μέχρι να την εισπράξετε (δεν θα είναι και την επόμενη μέρα) θα τεθεί ένα θέμα ρευστότητας στον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός παραγωγής ενέργειας
Όσο πολύπλοκο και αν φαίνεται, η εγκατάσταση ενός συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να ολοκληρωθεί ακόμη και σε δύο εργάσιμες. Θα μπουν οι βάσεις, θα τοποθετηθούν τα πάνελ, θα συνδεθούν τα καλώδια μέχρι τον inverter (είναι ο μετατροπέας του ρεύματος που παράγει το φωτοβολταϊκό ώστε να αποστέλλεται στο δίκτυο και στο σπίτι) και μετά στον μετρητή (ο ΔΕΔΔΗΕ τοποθετεί έξυπνους μετρητές οι οποίοι κάνουν τις μετρήσεις και της παραγωγής και της κατανάλωσης, στέλνοντας ηλεκτρονικά την πληροφορία στα… «κεντρικά»). Μόλις γίνει η τελική σύνδεση, ο ιδιοκτήτης αποκτά πρόσβαση σε πληροφορία που μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη. Η εφαρμογή στο κινητό ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο και για την παραγωγή και για την κατανάλωση. Και ενώ για την παραγωγή δεν είναι στο χέρι του ιδιοκτήτη να κάνει κάτι (μια συντήρηση με βάση τις συστάσεις του εγκαταστάτη, που συνήθως είναι ένας καθαρισμός των πάνελ, ίσως και μια ευχή να μην έχει πολλή συννεφιά κατά τη διάρκεια της ημέρας), για την κατανάλωση τα περιθώρια είναι πολλά. Θα φανεί στα διαγράμματα η ενεργοβόρα συσκευή, αυτή που παραμένει σε λειτουργία χωρίς να υπάρχει λόγος (ο ξεχασμένος θερμοσίφωνας βγάζει… μάτι) αλλά και οι πολλές λάμπες πυρακτώσεως, που φορτώνουν κιλοβατώρες χωρίς να υπάρχει λόγος. Με αυτή την εφαρμογή το νοικοκυριό αρχίζει να εκπαιδεύεται ώστε να επιτυγχάνει το μέγιστο αποτέλεσμα: εξοικονόμηση χρημάτων χωρίς να θυσιάζει την άνεση. Παράδειγμα; Με το φωτοβολταϊκό αλλάζουν τα δεδομένα: η καλύτερη ώρα να λειτουργήσει ο φούρνος είναι το μεσημέρι, όταν η παραγωγή θα πιάνει… κορυφή. Στη δεδομένη χρονική στιγμή, η ενέργεια που θα παράγει ο ήλιος θα καταναλώνεται ταυτόχρονα και το κόστος λειτουργίας θα είναι (σχεδόν) μηδενικό. Γιατί; Ας δούμε πώς γίνεται η χρέωση της ηλεκτρικής ενέργειας όταν υπάρχει και παραγωγή:
Όσο πολύπλοκο και αν φαίνεται, η εγκατάσταση ενός συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να ολοκληρωθεί ακόμη και σε δύο εργάσιμες.
1. Ενδεχόμενο πρώτο: Η κιλοβατώρα καταναλώνεται τη στιγμή που παράγεται. Σε αυτή την περίπτωση δεν χρεώνεστε σχεδόν τίποτα (μόνο τα τέλη ΥΚΩ), κάτι που σημαίνει ότι η τιμή φτάνει κοντά στο μηδέν.
2. Ενδεχόμενο δεύτερο: Η κιλοβατώρα έχει παραχθεί το πρωί, αλλά εσείς την καταναλώνετε το βράδυ (στην πραγματικότητα το περίσσευμα της παραγωγής αποστέλλεται στο δίκτυο και μπορείτε να το καταναλώσετε το βράδυ όταν θα προκύψει η ανάγκη). Σε αυτή την περίπτωση δεν πληρώνετε τίποτα στον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά χρεώνεστε για τις υπόλοιπες χρεώσεις (ΔΕΔΔΗΕ, ΑΔΜΗΕ κ.λπ.). Υπολογίστε ότι αντί για 20-22 λεπτά, το κόστος πέφτει στα 6-7 λεπτά.
3. Ενδεχόμενο τρίτο: Καταναλώνετε μία κιλοβατώρα που δεν έχει παραχθεί από το φωτοβολταϊκό σας. Σε αυτή την περίπτωση πληρώνετε και τον πάροχο και τις λοιπές χρεώσεις, οπότε η τιμή ανεβαίνει στα 20-22 λεπτά.
Ύστερα από όλη αυτή τη γνώση, ποιος είναι επομένως ο στόχος; Όσο το δυνατόν περισσότερη ενέργεια να καταναλώνεται τη στιγμή που παράγεται. Και η παραγωγή να φτάνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στη συνολική κατανάλωση.
Τα μαθηματικά του φωτοβολταϊκού
Όσο μεγαλύτερη η ισχύς, τόσο χαμηλότερο το κόστος ανά κιλοβάτ ισχύος. Είναι κανόνας. Έτσι, ένα φωτοβολταϊκό των 4 κιλοβάτ μπορεί να κοστίσει 7.000-8.000 ευρώ και ένα αντίστοιχο των 10 κιλοβάτ, 13.000 ευρώ. Επίσης, όσο πιο ισχυρό το φωτοβολταϊκό, τόσο ταχύτερη η απόσβεση, αρκεί η παραγόμενη ενέργεια να καλύπτει πραγματικές ανάγκες και να μην πηγαίνει χαμένη. Το φωτοβολταϊκό των 13.000 ευρώ και των 10 κιλοβάτ παράγει περίπου 16.000 κιλοβατώρες τον χρόνο. Αυτές χωρίς την επένδυση θα κόστιζαν 3.500 ευρώ και με την επένδυση περίπου 1.200 ευρώ. Άρα, θα κερδίζετε περίπου 2.300 ευρώ τον χρόνο και η απόσβεση θα γίνει σε περίπου μία 5ετία ή 6ετία. Για τα μικρότερα συστήματα, ο χρόνος μπορεί να φτάσει και στα 7 έως 8 χρόνια.
Και αν δεν υπάρχει δυνατότητα για φωτοβολταϊκό;
Το πλήρως εξηλεκτρισμένο σπίτι δεν προϋποθέτει ότι ζείτε σε μια μονοκατοικία με άφθονους χώρους, κεραμίδια και ταράτσες. Δικαίωμα στην εξοικονόμηση και στην προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος έχουν όλοι, και αυτοί που ζουν σε διαμερίσματα. Προαναφέρθηκε ότι υπάρχουν αντλίες θερμότητας που μπορούν να εγκατασταθούν στο μπαλκόνι. Υπάρχει επίσης η λύση των κλιματιστικών. Η τεχνολογία τους (inverter) εξασφαλίζει οικονομία στην κατανάλωση, καλύπτοντας ανάγκες θέρμανσης και ψύξης. Για το ζεστό νερό χρήσης υπάρχει πάντοτε ο ηλιακός και μένει το ζήτημα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Στο μέλλον είναι βέβαιο ότι θα δοθούν περισσότερες λύσεις (π.χ. ενεργειακές κοινότητες κ.λπ.). Στο παρόν υπάρχει η λύση της «εικονικής» παραγωγής. Απευθύνεστε σε έναν πάροχο που έχει αντίστοιχο πρόγραμμα, καταβάλλετε ένα εφάπαξ ποσό που αντιστοιχεί (περίπου) στο κόστος τοποθέτησης ενός φωτοβολταϊκού και εξασφαλίζετε ένα μακροχρόνιο συμβόλαιο που σας προσφέρει την έκπτωση στον λογαριασμό του ρεύματος που θα είχατε σαν να υπήρχε το φωτοβολταϊκό στο δικό σας διαμέρισμα.