Επί χρόνια πολλά, το κράτος εξασφάλιζε την πληρωμή των συντάξεων συμπληρώνοντας τις ασφαλιστικές κρατήσεις με χρήματα που δανειζόταν από τις αγορές κεφαλαίου. Υπολογισμοί έδειξαν ότι μεταξύ 1999 και 2014 μεταφέρθηκαν 175 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό προς το ασφαλιστικό σύστημα! Είναι καιρός για τους πολιτικούς μας να παραδεχθούν ότι μεταξύ του δημοσίου χρέους και των υποχρεώσεων προς τους συνταξιούχους υπάρχει μια στενή σχέση αλληλεξάρτησης.
Ξέρουμε ήδη ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν θα είναι σε θέση να δανειστεί χρήματα, ακόμη και όταν θα έχουμε επιστρέψει στις αγορές, για να καλύψει ελλείμματα. Κάθε είδους έλλειμμα. Επομένως, κάθε φορά που οι εισπράξεις των Ταμείων δεν θα είναι αρκετές για να πληρώσουν τις συντάξεις, το κράτος πρέπει να βρει τα χρήματα στην πλευρά των φόρων. Επειδή όμως οι φόροι ψηφίζονται επί συγκεκριμένων δαπανών, κάθε συνταξιοδοτικό έλλειμμα θα οδηγεί σε νέους φόρους.
Καμία κυβέρνηση δεν θέλει, ούτε και μπορεί, να βάλει πρόσθετους φόρους. Ούτε είναι δυνατόν να αυξηθούν οι κρατήσεις επί των ήδη περιορισμένων αμοιβών των πολύ ολιγότερων εργαζομένων της χώρας.
Παραλλήλως, ζητούμε από τους εταίρους να επανυπολογίσουμε το δημόσιο χρέος, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι διακρατικό και ευρωπαϊκό. Εχουμε μάλιστα λάβει, από τον Νοέμβριο 2012, σχετική υπόσχεση. Προϋπόθεση για να γίνει η σχετική συζήτηση και διευθέτηση ήταν και παραμένει ότι δεν θα δημιουργούνται νέες χρηματοδοτικές ανάγκες, που σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν καινούργια ελλείμματα.
Ο αυστηρός έλεγχος αποτροπής νέων ελλειμμάτων δεν εξαντλείται στις τρέχουσες δαπάνες του κράτους, αλλά περιλαμβάνει υποχρεωτικώς το ασφαλιστικό.
Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα μπορούμε να κάνουμε έναν αριθμητικό υπολογισμό. Ας υποθέσουμε ότι δεν υπήρχε συνταξιοδοτικό σύστημα. Ορίζουμε ότι μια αξιοπρεπής σύνταξη θα ήταν 880 ευρώ. Ποσό λίγο μικρότερο από το καθαρό ποσό που λαμβάνει ένας μισθωτός, που «κοστίζει», μαζί με τις κρατήσεις εργαζομένου και εργοδότη, 1.200 ευρώ. Σε αυτό το ύψος αμοιβής οι κρατήσεις για σύνταξη είναι 312 ευρώ και επί 14 μήνες 4.368 ετησίως. Αν αποταμιεύουμε το σχετικό ποσό και χωρίς να υπολογίσουμε τόκους, θα συγκεντρώσουμε 152.880 ευρώ. Με αυτό το ποσό μπορούμε να έχουμε σύνταξη στο ύψος που ορίσαμε επί 15 έτη. Αν βγούμε στη σύνταξη στα 65 φτάνουμε στα 80. Κοντά στο προσδόκιμο επιβίωσης, σήμερα.
Ομως, οποιαδήποτε αλλαγή στα παραπάνω δημιουργεί έλλειμμα. Το χειρότερο είναι ότι το ύψος της υπολογισθείσας αμοιβής είναι μάλλον υψηλό για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας. Χαμηλότερες αμοιβές και, ακόμη χειρότερα, λιγότερα χρόνια κρατήσεων μεγαλώνουν το πρόβλημα. Πρόωρες συντάξεις δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν.
Σκεφτείτε τώρα όσους εργάζονται. Αφού οι κρατήσεις τους εισπράττονται από το κράτος, κάθε μήνα, κάθε χρόνο, οι εργαζόμενοι πολίτες καταγράφουν μια μελλοντική απαίτηση έναντι του Δημοσίου. Πρόκειται για μια μακροχρόνια δημοσιονομική υποχρέωση. Ο,τι ακριβώς είναι και το δημόσιο χρέος.
Αποπληρωμή χρέους και συντάξεων είναι δύο ταυτόσημες υποχρεώσεις του κράτους και πρέπει να μελετηθούν, υπολογιστούν και αντιμετωπιστούν με ενιαίο τρόπο. Ο Πλάτων Τήνιος, γνωστός για τις μελέτες του στα θέματα γήρανσης πληθυσμού και ασφαλιστικού, έχει από παλαιότερα προτείνει την παράλληλη αντιμετώπιση των δύο θεμάτων. «Το κράτος αναλαμβάνει μια ηθική υποχρέωση έναντι των πολιτών-ασφαλισμένων, ενώ, ταυτοχρόνως, δημιουργείται μια υποχρέωση διανομής του ΑΕΠ που θα δημιουργηθεί τα επόμενα χρόνια», εξηγεί ο ίδιος. Η ύφεση που μας έπληξε και που μπορεί να επαναληφθεί κάποια στιγμή διδάσκει πολλά για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το σύστημα. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι η βιωσιμότητα του χρέους συνδυάζεται με τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος και αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο τα δύο ζητήματα θα συζητηθούν μαζί, υποχρεωτικώς.