Το 2016 θα πληρώσουμε περισσότερους φόρους συγκριτικά με το 2015, ενώ οι νόμοι με τα προαπαιτούμενα μέτρα δεν περιλαμβάνουν το σύνολο των βαρών που μας περιμένουν για την επόμενη χρονιά. Ο ΕΝΦΙΑ θα πρέπει και το 2016 να αποδώσει τα ίδια με το 2015, ήτοι 2,65 δισ. ευρώ.
Οι αντικειμενικές αξίες δεν πρόκειται να μειωθούν ούτε του χρόνου. Η ενιαία κλίμακα για τη φορολόγηση των εισοδημάτων, όποια κυβέρνηση και αν σχηματιστεί, είναι πολύ πιθανό να «σκοντάψει» στους δανειστές, οι οποίοι τάχθηκαν και τάσσονται –κάτι που προκύπτει και από το νέο μνημόνιο– υπέρ της φορολόγησης των εισοδημάτων «αυτοτελώς», δηλαδή από το πρώτο ευρώ. Οσο για το 2017 και για το 2018, θα πρέπει να υπάρξουν πρόσθετα φορολογικά μέτρα, προκειμένου να επιτευχθεί ο βασικός δημοσιονομικός στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ στο τέλος του 2018. Μάλιστα, τα μέτρα που θα εφαρμοστούν το 2017, ύστερα από 15 μήνες, θα πρέπει να συμφωνηθούν και ψηφιστούν «εδώ και τώρα», έναν μήνα μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Η σκληρή αυτή πραγματικότητα, η οποία αποτυπώνεται στη συμφωνία που έχει υπογράψει η χώρα με τους δανειστές της, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την προεκλογική ρητορική των τελευταίων ημερών. Οι υποσχέσεις για προστασία των αγροτών, για «δικαιότερη» κατανομή των φόρων ακίνητης περιουσίας, για ενιαία φορολογική κλίμακα στην πράξη θα συναντήσουν πολλά εμπόδια. Οι λόγοι;
• Ειδικά ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ταχθεί υπέρ της μετάθεσης φορολογικών βαρών στον ΕΝΦΙΑ, από τους μικροϊδιοκτήτες στους έχοντες μεγάλη ακίνητη περιουσία. Ωστόσο, οι τελευταίοι είναι πολύ λίγοι σε αριθμό, ώστε να σηκώσουν και πρόσθετα βάρη. Ο συμπληρωματικός φόρος, ο οποίος επιβαρύνει τους έχοντες περιουσία άνω των 300.000 ευρώ, αποδίδει εισπρακτικά περί τα 700 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό αυτό, όμως, μοιράζονται όχι περισσότεροι από 350.000 ιδιοκτήτες. Επομένως, ακόμη και για να ελαφρυνθούν οι μικροϊδιοκτήτες κατά 150 εκατ. ευρώ (ισοδυναμεί με μέση μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 7-8%), οι συντελεστές του συμπληρωματικού φόρου θα πρέπει να αυξηθούν πάνω από 20%. Τα 150 εκατ. ευρώ επαρκούν για να μηδενιστεί ο φόρος για περίπου ένα εκατομμύριο ιδιοκτήτες, οι οποίοι όμως και σήμερα πληρώνουν ΕΝΦΙΑ της τάξεως των 10, 20 ή 50 ευρώ ο καθένας.
• Λόγω ύφεσης, φοροδιαφυγής και αλλεπάλληλων μειώσεων σε μισθούς, συντάξεις και απολαβές, έχει εκτοξευτεί ο αριθμός των φορολογουμένων που δηλώνουν εισοδήματα κάτω από 12.000 ευρώ. Εκτιμάται ότι, σε σύνολο 6 εκατ. φορολογικών δηλώσεων, αυτές οι οποίες εμφανίζουν εισόδημα κάτω από 12.000 ευρώ έχουν ξεπεράσει φέτος τα 3,5 εκατ. Ηδη από πέρυσι 290.000 φορολογούμενοι δεν δήλωσαν καθόλου εισόδημα, ενώ αποδοχές έως 12.000 ευρώ εμφάνισαν 3.100.000 άτομα. Για τα εισοδήματα μέχρι αυτό το ύψος – τα οποία μάλιστα απαλλάσσονται και από την εισφορά αλληλεγγύης– ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστές από… 0% έως 4,5%. Ενιαία φορολογική κλίμακα σημαίνει ότι εκατοντάδες χιλιάδες επαγγελματίες που σήμερα φορολογούνται με συντελεστή 26% από το πρώτο ευρώ αλλά και ιδιοκτήτες που πληρώνουν φόρο 11% από το πρώτο ευρώ για τα ενοίκια που εισπράττουν θα βρεθούν ξαφνικά στο αφορολόγητο. Οι απώλειες εσόδων θα είναι τόσο μεγάλες, που για να αντισταθμιστούν θα πρέπει να ψαλιδιστεί δραστικά το αφορολόγητο για όλους.
• Η χώρα δεσμεύτηκε ότι το 2016 θα αντλήσει πρόσθετα έσοδα από τον ΦΠΑ, μέσω της αύξησης των συντελεστών, κατά περίπου 2,4 δισ. ευρώ (εκ των οποίων τα 240 εκατ. ευρώ από τον ΦΠΑ στην εκπαίδευση). Κανένα μέτρο για την αύξηση της φορολογικής βάσης (δηλαδή των συναλλαγών επί των οποίων επιβάλλεται ΦΠΑ) δεν προχώρησε, ενώ ακόμη και να ληφθούν αποφάσεις από τη νέα κυβέρνηση (π.χ ενίσχυση συναλλαγών με κάρτα, λοταρίες, φορολογικά κίνητρα για έκδοση αποδείξεων κ.λπ.) είναι αμφίβολο αν με την προετοιμασία που απαιτείται θα υπάρξει δημοσιονομικό αποτέλεσμα μέσα στο 2016. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η όποια απόπειρα για μείωση συντελεστών ΦΠΑ (σ.σ. στην επικαιρότητα κυριαρχεί το θέμα της εκπαίδευση) θα μας φέρει αντιμέτωπους με πρόσθετα εισπρακτικά μέτρα.
Με στόχο έσοδα 45 δισ. το 2016
Το 2016 προβλέπεται ότι θα είναι χρονιά ύφεσης για την Ελλάδα. Ομως το πρωτογενές πλεόνασμα στο τέλος του έτους θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο κατά 0,75% του ΑΕΠ ή κατά 1,35 δισ. ευρώ σε σχέση με το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2015 και υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα επιτευχθούν φέτος οι στόχοι (μικρό πρωτογενές έλλειμμα 0,25% του ΑΕΠ). Παρεμβάσεις στο σκέλος των δημοσίων δαπανών δεν έχουν προβλεφθεί στο μνημόνιο. Πώς λοιπόν θα πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι; Με αύξηση των δημοσίων εσόδων, δηλαδή των φόρων. Αν υποτεθεί ότι το 2015 κλείσει με φορολογικά έσοδα της τάξεως των 43-44 δισ. ευρώ, για το 2016 τα έσοδα από φόρους θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 45 δισ. ευρώ (σ.σ σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αυτό το ποσό αναμένεται να αποτυπωθεί στο προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2016). Με τα «προαπαιτούμενα» του Ιουλίου και του Αυγούστου έχει ήδη περάσει ένα πρώτο πακέτο μέτρων που θα βοηθήσει στην εκτέλεση του προϋπολογισμού για την επόμενη χρονιά: πάνω από 2,3 δισ. ευρώ πρέπει να αποφέρουν οι αυξημένοι συντελεστές του ΦΠΑ, 410 εκατ. ευρώ οι αυξημένοι συντελεστές των επιχειρήσεων και 250 εκατ. ευρώ οι αυξημένοι συντελεστές της εισφοράς αλληλεγγύης για τους έχοντες εισοδήματα άνω των 30.000 ευρώ. Το παζλ των φόρων του 2016 θα συμπληρωθεί με το νομοσχέδιο του φθινοπώρου. Αυξημένους φόρους, όμως, θα προβλέπει το μεσοπρόθεσμο και για το 2017 και για το 2018.
Ποιοι και πόσο θα επιβαρυνθούν από τις αλλαγές
Το νέο φορολογικό νομοσχέδιο θα πρέπει να ψηφιστεί μέσα στο φθινόπωρο, καθώς αποτελεί προαπαιτούμενο για την ολοκλήρωση της πρώτης κιόλας αξιολόγησης. Θα περιλαμβάνει μέτρα όχι μόνο για το 2016 αλλά και για το 2017 και το 2018, καθώς οι δανειστές θέλουν να «κλειδώσει» από τώρα –τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό– το πώς θα επιτευχθεί το πρωτογενές πλεόνασμα στο τέλος το μνημονίου. Τι θα περιλαμβάνει το νομοσχέδιο; Από αλλαγές σε τεκμήρια και πρόστιμα μέχρι επανεξέταση των φορολογικών απαλλαγών για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις. Μάλιστα, υπάρχουν και συγκεκριμένες αναφορές οι οποίες προαναγγέλλουν –και καθιστούν μετρήσιμες– τις επιβαρύνσεις που έρχονται.
Ενσωμάτωση εισφοράς στη φορολογική κλίμακα: Το «μείγμα» βγάζει πραγματικούς φορολογικούς συντελεστές, οι οποίοι ξεπερνούν ακόμη και το 45%. Αν προστεθεί ο φόρος εισοδήματος και η εισφορά αλληλεγγύης, φορολογούμενος με εισόδημα 30.000 ευρώ θα πληρώνει φόρο 6.320 ευρώ ή το 21,1% του ετήσιου εισοδήματός του, φορολογούμενος με συντελεστή 40.000 ευρώ θα πληρώνει 10.900 ευρώ ή το 27,3% του εισοδήματός του και φορολογούμενος με 50.000 ευρώ, 15.300 ευρώ ή το 30,6% του εισοδήματός του. Για εισοδήματα άνω των 100.000 ευρώ ο πραγματικός συντελεστής θα είναι 39,3%, στοιχείο που αποδεικνύει ότι πλέον δεν υπάρχουν περιθώρια φορολόγησης των «πλουσίων». Μάλιστα, στα πολύ υψηλά εισοδήματα (από 200.000 ευρώ και πάνω) ο πραγματικός συντελεστής φορολόγησης ξεπερνά και το 45%. Δηλαδή, για εισόδημα 200.000 ευρώ ο φόρος είναι 89.300 ευρώ.
ΕΝΦΙΑ 2016: Και για το 2016 υπάρχει δέσμευση ότι ο ΕΝΦΙΑ θα πρέπει να αποδώσει 2,65 δισ. ευρώ. Οι νέες αντικειμενικές αξίες δεν αναμένεται να επηρεάσουν τον φόρο κατοχής ακινήτων ούτε την επόμενη χρονιά, καθώς οι νέες αξίες δεν πρόκειται να είναι έτοιμες πριν από το τέλος του 2016. Aλλωστε, εξίσωση των αντικειμενικών αξιών με τις εμπορικές θα επέφερε μείωση των εσόδων του ΕΝΦΙΑ, κάτι που θα υποχρέωνε τη νέα κυβέρνηση να αυξήσει τους συντελεστές υπολογισμού του φόρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια μείωση στην τιμή ζώνης μπορεί να περιορίσει το ΕΝΦΙΑ ακόμη και κατά 20%. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο παράδειγμα: Σε περιοχή με τιμή ζώνης 1.600 ευρώ, ο ΕΝΦΙΑ υπολογίζεται με 4,5 ευρώ το τετραγωνικό. Αν αυτή η τιμή ζώνης περιοριστεί από τα 1.600 στα 1.400 ευρώ (μείωση μόλις 12,5%), τότε ο φόρος θα υπολογιστεί με 3,7 ευρώ ανά τετραγωνικό, δηλαδή θα πέσει κατά 17%. Οι μειώσεις στο ύψος του ΕΝΦΙΑ, λόγω αλλαγής αντικειμενικών, μπορεί να φτάσουν ακόμη και στο 25% ή και στο 30%. Είναι προφανές ότι οι δανειστές θα απαιτήσουν «ισοδύναμο».
Φόρος εισοδήματος αγροτών: Το μνημόνιο αναφέρει ρητά ότι ο φόρος επί του καθαρού εισοδήματος των αγροτών θα πρέπει να φορολογηθεί με συντελεστή 20% για το 2016 και με συντελεστή 26% για το 2017. Το γεγονός ότι το θέμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο πολιτικά είναι και ο λόγος για τον οποίο έχουν έρθει στην επιφάνεια τα σενάρια περί διαφοροποίησης του… ορισμού του αγρότη. Οι εναλλακτικές που προτείνονται από Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ θα… δοκιμαστούν μετεκλογικά, λόγω της πολυπλοκότητας που επιφέρουν.
Φόρος από ενοίκια: Η ρητή αναφορά στο μνημόνιο για αύξηση του φορολογικού συντελεστή των ενοικίων περιορίζει ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες να γίνουν δεκτά από την τρόικα σενάρια θέσπισης ενιαίας φορολογικής κλίμακας, βάσει της οποίας θα φορολογούνται και τα ενοίκια. Το μνημόνιο ορίζει ότι ο συντελεστής για ετήσια εισοδήματα από ενοίκια μέχρι του ύψους των 12.000 ευρώ θα πρέπει να αυξηθεί στο 15% από το 11% που είναι σήμερα, ενώ για τα εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ ο φόρος θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί στο 35% από 33% που είναι σήμερα. Δεδομένου ότι επί του φόρου από ενοίκια επιβάλλεται και προκαταβολή 55%, ειδικά για το 2016 οι φορολογούμενοι θα πρέπει να περιμένουν μείωση άνω των πέντε ποσοστιαίων μονάδων στο εισόδημα από τα ενοίκια.
Φόρος στο πετρέλαιο θέρμανσης: Δεσμευτήκαμε ότι θα μειώσουμε τη δαπάνη για το επίδομα θέρμανσης κατά 50%, ήτοι κατά τουλάχιστον 130 εκατ. ευρώ. Στο υπουργείο Οικονομικών είχε εξεταστεί σενάριο ακόμη και για πλήρη κατάργηση του επιδόματος θέρμανσης, με «αντάλλαγμα» τη μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης από τα επίπεδα των 230 ευρώ ανά χίλια λίτρα, που είναι σήμερα, στα 68 ευρώ. Ο συνδυασμός κατάργησης επιδόματος και μείωσης του φόρου θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά περίπου 20 λεπτά ανά λίτρο για τους σημερινούς δικαιούχους του επιδόματος (πάνω από ένα εκατομμύριο νοικοκυριά). Θα φέρει, ωστόσο, μείωση της επιβάρυνσης για όσους μέχρι τώρα δεν εισέπρατταν το επίδομα. Αν τηρηθεί το γράμμα του μνημονίου και περιοριστεί απλώς κατά 50% η δαπάνη του επιδόματος, κάτι που θα γίνει πιθανότατα με αυστηροποίηση των κριτηρίων χορήγησης, τότε όσοι βρεθούν εκτός θα πληρώνουν ένα λίτρο πετρελαίου κατά 35 λεπτά περισσότερο.