Oχι ένα, αλλά τρία παράθυρα προς την εισφοροδιαφυγή και την εισφοροαποφυγή ανοίγει διάπλατα το σχέδιο της κυβέρνησης για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, υποθηκεύοντας εκ των έσω τη βιωσιμότητα του συστήματος. Οι δανειστές έχουν διαπιστώσει τις δραματικές συνέπειες που θα έχει στην αύξηση της ανασφάλιστης-αδήλωτης εργασίας και, κατά συνέπεια, στα έσοδα του νέου συστήματος η προωθούμενη μεταρρύθμιση και ήδη έδειξαν κίτρινη κάρτα στην πρόταση Κατρούγκαλου για την αύξηση των εισφορών σε εργοδότες και εργαζόμενους-μισθωτούς, καθώς και για τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης, τα οποία «επιβραβεύουν» όσους θα συνταξιοδοτούνται με λίγα ένσημα και χαμηλούς μισθούς.
Καμπανάκι
Στο εσωτερικό της χώρας πληθαίνουν οι φωνές που επισημαίνουν ότι οι αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για ελεύθερους επαγγελματίες και επιστήμονες εξωθούν πρωτίστως τους συνεπείς φορολογούμενους προς την εισφοροδιαφυγή και τη φοροδιαφυγή, καθώς οι αυξήσεις κρίνονται εξοντωτικές. Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, εκτιμώντας ότι το φαινόμενο της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας τους επόμενους κιόλας μήνες θα λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, κυρίως σε τομείς χαμηλά αμειβόμενης απασχόλησης, όπου ευδοκιμούν οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Αλλωστε, όπως επισημαίνει στην «Κ» ο ειδικός γραμματέας του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας Γιάννης Σούκος, όλες οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης μπορεί να υποκρύπτουν και αδήλωτη εργασία, υπό την έννοια ότι ο εργαζόμενος φαίνεται επίσημα ότι εργάζεται λιγότερες ώρες ή ημέρες από τις πραγματικές.
Επίσης, οι νέες μορφές εργασίας, που δεν απαιτούν τη φυσική παρουσία του εργαζόμενου στον χώρο της επιχείρησης (τηλεργασία – πωλήσεις, φασόν, κ.λπ.), ευνοούν τα φαινόμενα αδήλωτης εργασίας, ενώ σε διάφορους εργασιακούς χώρους (φασόν – καταστήματα, κ.λπ.) που εργάζονται ως επί το πλείστον μετανάστες, χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθούν φαινόμενα μαύρης εργασίας.
Αλλά και στα δελτία παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών μπορεί να υποκρύπτεται εξαρτημένη εργασία και, επομένως, να υπάρχει αδήλωτη εργασία, επισημαίνει ο κ. Σούκος, που εκτιμά πως ακόμη και σήμερα, παρότι τα στοιχεία των δειγματοληπτικών ελέγχων δείχνουν ότι η ανασφάλιστη εργασία κινείται πέριξ του 17%, το πραγματικό ποσοστό μπορεί και να ξεπερνά το 20%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αποκαλύπτει η «Κ», η αναδιανομή προς τα χαμηλά εισοδήματα που επιδιώκεται μέσω του νέου ασφαλιστικού αναμένεται να προκαλέσει νέο κύμα ανασφάλιστης εργασίας, την οποία μάλιστα δεν αποκλείεται να επιζητούν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι σε συνεννόηση με τους εργοδότες τους. Και αυτό γιατί, για παράδειγμα, ασφαλισμένος με μέσο μισθό 800 ευρώ και 15 έτη ασφάλισης θα λάβει με το νέο σύστημα σύνταξη 480 ευρώ, ήτοι ποσοστό αναπλήρωσης 60%, όταν, για παράδειγμα, ασφαλισμένος με 35 έτη ασφάλισης και 2.000 μέσο μισθό, θα λάβει σύνταξη 1.134 ευρώ, ήτοι ποσοστό αναπλήρωσης 57%.
Αντίστοιχα, ασφαλισμένος με μέσο εισόδημα 1.000 ευρώ θα λάβει, ύστερα από 20 χρόνια ασφάλισης, σύνταξη 552 ευρώ, με ποσοστό αναπλήρωσης εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης 55%, όσο δηλαδή και ένας ασφαλισμένος με μέσο εισόδημα 1.500 ευρώ και 30 έτη ασφάλισης.
Αλλά και η αύξηση του μη μισθολογικού κόστους αναμένεται να εκτινάξει την ανασφάλιστη εργασία στα ύψη. Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επιβάρυνσης των επιχειρήσεων, και η ενδεχόμενη αύξησή τους αναμένεται να απομειώσει την ανταγωνιστικότητά τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον ιδιότυπο «εμφύλιο πόλεμο» που ξέσπασε μεταξύ των εργοδοτικών φορέων, μετά τη συμφωνία του πρωθυπουργού Αλ. Τσίπρα με τις τριτοβάθμιες οργανώσεις, πολλοί επιχειρηματίες ήταν αυτοί που καθαρά και δημόσια έκαναν λόγο για αύξηση της ανασφάλιστης-φθηνότερης εργασίας.
Οι επιστημονικοί φορείς και οι ελεύθεροι επαγγελματίες κάνουν λόγο για ραγδαία αύξηση της εισφοροδιαφυγής, καθώς εκτιμούν ότι ο υπολογισμός των εισφορών με βάση το φορολογητέο εισόδημα θα οδηγήσει στην ενίσχυση της αδήλωτης εργασίας, καθώς τιμωρεί τον υπεύθυνο και συνεπή φορολογούμενο.
Πρόστιμα
Με στόχο την αντιμετώπιση της «μαύρης» εργασίας, το υπουργείο Εργασίας επεξεργάζεται σχέδιο μείωσης του ισχύοντος σήμερα προστίμου, σε συνδυασμό με την παροχή ισχυρών κινήτρων στον εργοδότη να προσλαμβάνει νόμιμα τον αδήλωτο εργαζόμενο. Βάσει του σχεδιασμού, στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας τα νέα πρόστιμα θα κλιμακώνονται ανάλογα με τον αν διαπιστώνεται υποτροπή, θα είναι αντίστοιχα με τον βαθμό της παραβατικότητας (ενδεχομένως και το μέγεθος της επιχείρησης), ενώ θα συνδυάζονται με κίνητρα για να προσλαμβάνει ο εργοδότης τον αδήλωτο εργαζόμενο με νόμιμο τρόπο. Μάλιστα, το νέο γενικό πρόστιμο εξετάζεται να είναι κοντά στα 3.500 ευρώ, θα είναι κλιμακούμενο και θα αυξάνεται σε περίπτωση υποτροπής.