Αντιμέτωπη με κρίση οπιοειδών βρίσκεται τα τελευταία τρία χρόνια η Ευρώπη, καθώς για το 2021 η παράνομη χρήση τους ευθύνεται για το 74% των 6.000 θανάτων από υπερβολική δόση ναρκωτικών.
Σύμφωνα με τη νέα έρευνα που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) μαζί με την Europol, υπολογίζεται πως στην Ευρώπη υπάρχουν περίπου 1 εκατομμύριο χρήστες οπιοειδών υψηλού κινδύνου, ενώ η ποσότητα ηρωίνης που κατασχέθηκε από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. υπερδιπλασιάστηκε το 2021 σε 9,5 τόνους και ήταν η υψηλότερη ποσότητα των τελευταίων 20 ετών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως υπάρχει μία μεγάλη στροφή στον τρόπο διακίνησης της ηρωίνης τα τελευταία έτη στην Ε.Ε., καθώς πλέον η μεταφορά γίνεται όλο και περισσότερο διά θαλάσσης και ιδίως μέσω εμπορευματοκιβωτίων. Ως αποτέλεσμα, επιτυγχάνεται η διακίνηση μεγαλύτερων ποσοτήτων ηρωίνης σε φορτία από χώρες της Αραβικής Χερσονήσου, της ανατολικής και νότιας Αφρικής, το Ιράν, το Πακιστάν και την Τουρκία προς την Ευρώπη.
Η χώρα μας μαζί με την Τουρκία και τη Βουλγαρία αποτελούν την κύρια καθιερωμένη χερσαία οδό διακίνησης οπιοειδών από το Αφγανιστάν προς την Ευρώπη.
Οσον αφορά την Ελλάδα, η ηρωίνη παραμένει ένα από τα πιο ανιχνεύσιμα οπιοειδή, ωστόσο διαπιστώνεται αύξηση και των ημισυνθετικών οπιοειδών, όπως είναι η βουπρενορφίνη. Παράλληλα η χώρα μας μαζί με την Τουρκία και τη Βουλγαρία αποτελούν την κύρια καθιερωμένη χερσαία οδό διακίνησης οπιοειδών προς την Ευρώπη από το Αφγανιστάν.
«Το πρόβλημα των οπιοειδών στην Ευρώπη εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς και γίνεται πιο πολύπλοκο. Καθώς η χρήση ουσιών και τα πρότυπα χρήσης αλλάζουν και γίνονται πιο πολύπλοκα, πρέπει να αναθεωρήσουμε το μοντέλο για πρόληψη, θεραπεία και τη μείωση της βλάβης προκειμένου να ανταποκριθούμε σε αυτές τις νέες προκλήσεις. Ετσι παραμένει επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η δυνατότητα εντοπισμού των ναρκωτικών ουσιών ώστε στη συνέχεια να αντιμετωπίσουμε ταχέως τις υγειονομικές και ασφαλιστικές απειλές», σχολιάζει ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, Αλέξις Γκούσντιλ.
Η διακίνηση ηρωίνης στην Ευρώπη
Σύμφωνα με τη μελέτη, στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., ο αριθμός των ατόμων που κάνουν χρήση ηρωίνης παραμένει σχετικά σταθερός. Το 2021, οι χρήστες σκληρών ναρκωτικών, που συγκαταλέγονται στα οπιοειδή, ανέρχονταν περίπου στο ένα εκατομμύριο. Η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό χρηστών ανά 1.000 κατοίκους είναι η Φινλανδία και ακολουθούν η Ιταλία, η Ιρλανδία, η Αυστρία και η Δανία.
Οσον αφορά τις χερσαίες διαδρομές εμπορίου διακίνησης ηρωίνης από το Αφγανιστάν στην Ευρώπη, καταγράφηκαν τρεις βασικές οδοί. Η αμεσότερη και συντομότερη είναι η λεγόμενη «βαλκανική», με τα φορτία να φεύγουν από το Αφγανιστάν μέσω του Ιράν και του Πακιστάν προς την Τουρκία και στη συνέχεια μέσω Βουλγαρίας, Ελλάδας ή Μεσογείου να φτάνουν στον τελικό προορισμό. Αλλες διαδρομές που προτιμούνται είναι είτε μέσω των ακτών της ανατολικής Αφρικής προς την Ευρώπη, είτε μέσω του Ιράν στην Αρμενία ή το Αζερμπαϊτζάν και από εκεί στη Γεωργία και στη συνέχεια μέσω της Μαύρης Θάλασσας στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία ή την Ουκρανία.
Ολο και πιο πολύπλευρη η μαύρη αγορά
Την ίδια στιγμή φαίνεται πως η μαύρη αγορά οπιοειδών γίνεται όλο και πιο πολύπλευρη, καθώς εκτός από τα σκληρά ναρκωτικά, πλέον κυκλοφορούν συνθετικές μορφές ηρωίνης, όπως η μεθαδόνη, η βουπρενορφίνη, η φαιντανύλη αλλά και εντελώς νέα συνθετικά οπιοειδή. Εκτός των παραπάνω, οι ειδικοί χαρακτηρίζουν ως ιδιαίτερα ανησυχητική και την ανίχνευση εξαιρετικά ισχυρών βενζιμιδαζολικών οπιοειδών.
Η αύξηση των συνθετικών μορφών ηρωίνης αποδεικνύεται και από την ανάλυση 1.845 χρησιμοποιημένων συριγγών από το δίκτυο ESCAPE, που κάλυψε 12 πόλεις σε 11 κράτη-μέλη της Ε.Ε. μεταξύ 2021 και 2022. Εκτός από την ηρωίνη που ήταν η πιο συχνά ανιχνεύσιμη ουσία στη πλειονότητα των χωρών, στα δείγματα χρησιμοποιημένων συριγγών εντοπίστηκαν ακόμη 54 ψυχοδραστικές ουσίες.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Περισσότερο ανιχνεύσιμη ήταν η βουπρενορφίνη η οποία, παρά την αύξηση των κατασχέσεων σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες –και στην Ελλάδα– την περίοδο 2018-2021, ανιχνεύθηκε σε ποσοστό άνω του 30% στις σύριγγες που συλλέχθησαν σε Ελσίνκι, Πράγα και Θεσσαλονίκη.
Ακολουθεί η μεθαδόνη, η οποία εντοπίστηκε αυξημένη στo Δουβλίνο, το Βίλνιους και τη Ρίγα ενώ οι κατασχέσεις της συγκεκριμένης ουσίας σε Εσθονία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο και Ισπανία αυξήθηκαν κατά 1267% (από 18 κιλά το 2018 σε 246 κιλά το 2021), κυρίως εξαιτίας των κατασχέσεων στην Ισπανία.