Συζητώντας σήμερα για το κόστος της καθημερινής διατροφής, η λέξη που ακούγεται πιο συχνά είναι «απαγορευτικό», ενώ κάθε επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ έχει και μια καινούργια δυσάρεστη έκπληξη. Οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα που, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, έφτασαν τον Σεπτέμβριο το 9,4%, δίνουν το μεγαλύτερο χτύπημα σε οικογενειακούς και ατομικούς προϋπολογισμούς και φέρνουν πολύ γρήγορα αλλαγές στον τρόπο που ψωνίζουμε, που μαγειρεύουμε και που τρώμε μέσα και έξω από το σπίτι.
Η εκτόξευση της τιμής του ελαιολάδου, για παράδειγμα, κάνει πολλούς να ξανασκεφτούν πόσο συχνά μπορούν να μαγειρεύουν τα λαδερά που μέχρι πρόσφατα ήταν η φτηνή και υγιεινή επιλογή του εβδομαδιαίου διατροφικού προγράμματος. Η λίστα για τα ψώνια γίνεται όλο και πιο αυστηρή ενώ η πλειοψηφία αγοράζει όλο και πιο πολλά προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τόσο οι έρευνες όσο και οι κουβέντες που κάνουμε μεταξύ μας φανερώνουν ότι με γρήγορους ρυθμούς οι εκπτώσεις στην ποιότητα και στη γεύση γίνονται καθημερινότητα. Δεν είναι λίγοι όσοι έχουν περιορίσει ή και αποκλείσει από τη διατροφή τους προϊόντα όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά και τα φρούτα και τα λαχανικά. Χαρακτηριστική είναι μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) για τη διατροφή των Ελλήνων που δημοσιεύτηκε πρόσφατα. Σύμφωνα με αυτή, την τελευταία δεκαετία η ακρίβεια στρέφει τους Έλληνες σε προϊόντα χαμηλής διατροφικής αξίας. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια αυξάνουμε τις δαπάνες σε αγορές πηγών υδατανθράκων και μειώνουμε τις δαπάνες σε πηγές πρωτεΐνης, γαλακτοκομικών αλλά και φρούτων και λαχανικών. Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με την τελευταία έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών για το 2022, τα ευρήματα της οποίας ανακοίνωσε πρόσφατα η ΕΛΣΤΑΤ, το 20,9% του μέσου προϋπολογισμού των νοικοκυριών πήγε στα είδη διατροφής. Τα αποτελέσματα των μελετών απλά επιβεβαιώνουν αυτό που ζούμε καθημερινά: τρώμε χειρότερα, βγαίνουμε σπάνια και την ίδια στιγμή ξοδεύουμε περισσότερα χρήματα από ποτέ.
Μιλήσαμε με τα μέλη τριών διαφορετικών νοικοκυριών –τη μητέρα μιας πενταμελούς οικογένειας, μια γυναίκα που ζει με τον σύντροφό της και έναν νέο άνθρωπο που μένει μόνος του– για τη διατροφική τους καθημερινότητα, για την πρακτική μετάφραση των αριθμών που ακούμε καθημερινά για την οικονομία και για το πώς το κύμα ακρίβειας αλλάζει τον τρόπο που τρώνε και σκέφτονται γύρω από το φαγητό.
Η καθημερινότητα μιας πενταμελούς οικογένειας: «Το διαπραγματευόμαστε, ρωτάμε πιο συχνά “είσαι σίγουρος ότι θα το φας αυτό”;»
«Για την πενταμελή μας οικογένεια, κατά κανόνα κάνουμε στην αρχή του μήνα ένα μεγάλο σούπερ μάρκετ για το οποίο πληρώνουμε 350 με 400 ευρώ και έπειτα, λόγω έλλειψης χρόνου, συμπληρώνουμε με μικρότερα, ανάλογα με τις ανάγκες. Συνολικά τον μήνα, μαζί με τα έξοδα για τον μανάβη, τον ψαρά κ.ο.κ. δίνουμε οικογενειακώς γύρω στα 800 ευρώ. Που σημαίνει ότι το 50% του κοινού ταμείου πάει στο φαγητό, ενώ πριν 3 χρόνια το υπολογίζαμε στο 35%.
Μου φαίνεται τρομερά μεγάλο το κόστος που έχουν πλέον τα κρέατα και τα ψάρια – οι τροφές που συνήθως θέλεις να φας για να χορτάσεις. Αλλά και τα «γύρω γύρω», τυριά, φρούτα, λαχανικά έχουν τεράστια διαφορά με τα προηγούμενα χρόνια. Στα τυριά ειδικά δεν υπάρχει περίπτωση πια να κάνουμε πειραματισμούς, να πούμε ότι θα δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο. Περιοριζόμαστε στο μίνιμουμ, που για τη δική μας οικογένεια σημαίνει τυρί για τοστ και φέτα («on demand» πια, δεν υπάρχει μόνιμα φέτα στο ψυγείο). Γενικά έχει χαθεί η διάθεση να δοκιμάσεις κάτι καινούργιο γιατί απλά δεν υπάρχει η δυνατότητα. Η διαφορά στο γάλα είναι επίσης τεράστια. Στο σπίτι μας έχουμε μεγάλη κατανάλωση σε δημητριακά, για λόγους ευκολίας. Θα προτιμούσα να μπορώ να επιλέγω πιο υγιεινά, ψαγμένα δημητριακά (να είναι βιολογικά κ.ο.κ.) αλλά είναι απαγορευτικό. Καταναλώνουμε τέσσερα κουτιά την εβδομάδα και πρέπει αναγκαστικά να κάνουμε έκπτωση στην ποιότητα.
Μέχρι πρόσφατα είχα τις δικές μου ελιές και το ελαιόλαδο που χρησιμοποιούσαμε στο σπίτι ήταν από αυτές. Πριν λίγα χρόνια κάηκαν όμως. Έπειτα για κάποιο διάστημα έπαιρνα από φίλους. Τώρα που δεν έχουμε πια ούτε εγώ και οι φίλοι, αγόρασα για πρώτη φορά ένα λίτρο από το σούπερ μάρκετ με 10 ευρώ και πιστεύω ότι πλέον θα το ξανασκεφτόμαστε πριν επιλέξουμε να μαγειρέψουμε κάποιο λαδερό. Επειδή έτσι έχω μάθει από το σπίτι μου, είμαστε πάντα προσεκτικοί με τα ψώνια, ώστε να μην πετάμε ποτέ φαγητό. Μπορεί όμως παλιότερα να μην υπολογίζαμε πολύ σωστά τις μερίδες στο μαγείρεμα. Τώρα κοιτάω να είναι ακριβής η ποσότητα του φαγητού. Με τις τελευταίες ανατιμήσεις άλλαξε και το από πού προμηθευόμαστε το κρέας. Από το κρεοπωλείο πήγαμε στο σούπερ μάρκετ, που έχει μεγάλη διαφορά στην τιμή, αλλά και μεγάλη διαφορά στη γεύση. Φαγητό απ’ έξω θα παραγγείλουμε, όπως και πριν, δύο φορές το μήνα. Αλλά τώρα έχει αλλάξει η ποσότητα που παραγγέλνουμε. Είμαστε πιο προσεκτικοί, το διαπραγματευόμαστε, ρωτάμε πιο συχνά «είσαι σίγουρος ότι θα το φας αυτό;».
Για φαγητό έξω βγαίνουμε όλοι μαζί επίσης δύο φορές το μήνα. Με την άνοδο των τιμών έχει προσαρμοστεί όχι η συχνότητα αλλά το budget. Περιορίζεται το εύρος της παραγγελίας για να μείνει ίδιο το έξοδο. Πέρσι θα δίναμε 50+ ευρώ για την έξοδό μας. Φέτος δίνουμε τα ίδια αλλά τρώμε λιγότερο. Στα μενού των εστιατορίων, τα πιάτα που έχουν πιο λογικές τιμές δεν είναι αρκετά για να χορτάσεις. Καταλαβαίνω ότι τα καταστήματα εστίασης προσπαθώντας να μην αυξήσουν τις τιμές μειώνουν τις ποσότητες. Αν δεν μιλάμε για τζατζίκι ή κολοκυθάκια, τα πιάτα δεν πέφτουν κάτω από 7 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι αν βγαίνεις με συγκεκριμένο budget. Δεν βγαίνεις για να φας αλλά για τη βόλτα.
Έχει περιοριστεί και η επιλογή του προορισμού. Η ταβέρνα είναι μονόδρομος. Και σε συγκεκριμένες περιοχές. Σε γειτονιές που να μπορείς να να φας χωρίς να αφήσεις τον εαυτό σου στον λογαριασμό. Και σίγουρα όχι στο κέντρο. Συνήθως είναι κάποιο κουτούκι, κάτω απ’ το ραντάρ. Οι περιπτώσεις που θα βγούμε σε μαγαζιά που δεν ξέρουμε για να δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο είναι 4-5 φορές τον χρόνο. Κάνουμε γενικά πολύ αυστηρή επιλογή και οτιδήποτε πέρα από αυτές τις δύο προγραμματισμένες εξόδους του μήνα αφορά πολύ ειδικές περιστάσεις όπως μια γιορτή, Χριστούγεννα κ.τ.λ. Ακόμη, όπου και να πάμε, βλέπω ότι δεν υπάρχει ξενοιασιά στις παραγγελίες. Δεν θα πεις με την παρέα “ωραίο ακούγεται αυτό, ας το δοκιμάσουμε”. Αντιθέτως, ακούγεται πάρα πολύ συχνά το “ας ξεκινήσουμε με αυτά και αν χρειαστεί κάτι προσθέτουμε”. Και η αλήθεια είναι ότι σπάνια θα προστεθεί κάτι». – Μαρία Α.
Πώς τρώει τώρα ένα νεαρό ζευγάρι: «Η πρωτεΐνη έχει γίνει αντικείμενο σύγκρουσης»
«Λόγω των ωρών δουλειάς και των δυο μας παίρνουμε πολύ ντελίβερι στο σπίτι και ντρεπόμαστε για αυτό. Όταν εγώ δούλευα λιγότερο και είχα πάρει πάνω μου την ευθύνη της διατροφής μας θα μαγείρευα 4 φορές την εβδομάδα. Πλέον παίρνουμε συνεχώς κάτι απ’ έξω και θα μαγειρέψω 1-2 φορές την εβδομάδα.
Πάντα στο σούπερ μάρκετ κοίταζα να κάνω οικονομία, να μη γίνονται σπατάλες. Επειδή τα υλικά του τοστ είναι από τα βασικά πράγματα που αγοράζουμε, θυμάμαι ότι παλιά έψαχνα τις προσφορές που είχαν μπροστά το 1. Να ήταν δηλαδή η γαλοπούλα με 1,70 ή με 1,80 ευρώ το κιλό συνήθως. Τώρα αυτό δεν υπάρχει επ’ ουδενί. Ό,τι βλέπω είναι από 3 ευρώ και πάνω. Το τυρί παρόμοια. Για να βρεις κάτι οικονομικό πρέπει να κάνεις ακραία έκπτωση στη γεύση. Και στα φρούτα οι αυξήσεις είναι τεράστιες. Κοιτάζω πάντα το καλάθι του νοικοκυριού. Παίρνω τις μάρκες του εκάστοτε σούπερ μάρκετ και όχι τα επώνυμα προϊόντα, επειδή είναι φθηνότερες.
Με έχει σοκάρει η πληγή που αφήνει στο πορτοφόλι μια σακούλα με πράγματα από το σούπερ μάρκετ. Δεν μπορείς να γεμίσεις με τίποτα μια σακούλα με λιγότερα από 20 ευρώ, όπως μου συνέβαινε παλιότερα, όταν ζούσα στο Παρίσι ή στο Λονδίνο. Και δεν είμαστε ένα σπίτι στο οποίο θα μπουν εύκολα προϊόντα πολυτελείας, ψωνίζουμε πολύ απλά, βασικά πράγματα. Παλιότερα θα με έπαιρνε τηλέφωνο η μητέρα μου και θα μου έλεγε “έχω φτιάξει κοκκινιστό, να σου κρατήσω να περάσεις να το πάρεις;”. Και το πιθανότερο είναι ότι θα βαριόμουν να περάσω και θα της έλεγα όχι. Τώρα το σκέφτομαι γιατί ξέρω ότι θα μας γλιτώσει ένα 20ευρω.
Και στο ντελίβερι θα μπούμε πρώτα να κοιτάξουμε τις προσφορές ενώ παλιά θα λέγαμε απλά “τι θες να φας;”. Επειδή ο σύντροφός μου τρώει πολλή πρωτεΐνη και δεν νιώθει ότι χορταίνει αν δεν φάει, αυτό είναι πια κάτι που μας φέρνει σε σύγκρουση. Προσπαθώ συνέχεια να του πω ότι πρέπει να “πολαίνουμε” το κοτόπουλο, ας πούμε, με κάποιο ζυμαρικό ή κάποιο σιτηρό, γιατί είναι πολύ ακριβό. Έχω μονίμως αυτή την ανησυχία, να ρίχνω έναν υδατάνθρακα στο φαΐ για να αυξάνεται η ποσότητα. Προηγουμένως αυτό μου συνέβαινε μόνο αν είχα μεγάλα τραπέζια. Τώρα το κάνω για δύο άτομα που είμαστε. Αν η κατάσταση δεν ήταν τέτοια δεν θα αναγκαζόμουν να κάνω την “αστυνομία φαγητού” αλλά οι τιμές είναι απαγορευτικές.
Κάποτε η έξοδος σε ταβέρνα ήταν κοστολογικά το ίδιο με το να φας στο σπίτι. Με ένα 12 ευρώ το άτομο χόρταινες. Πλέον είναι ελάχιστες οι ταβέρνες στις οποίες συνεχίζει να ισχύει αυτό. Το μίνιμουμ που παρατηρώ να δίνουμε είναι τα 20 ευρώ/άτομο. Επίσης, πρώτη φορά κοιτάζω τι παραγγέλνει η υπόλοιπη παρέα. Επειδή εγώ και ο σύντροφός μου δεν πίνουμε συνήθως αλκοόλ, νιώθω πια ότι είναι λίγο άδικο να διαιρούμε τον λογαριασμό στα ίσια. Με παρέες φίλων μας που είναι πιο καλά οικονομικά και βγαίνουν σε μαγαζιά του 50ευρου έχουμε αποφασίσει ότι δεν μπορούμε να τους βλέπουμε τόσο συχνά» –Ελένη Σ.
Ζώντας μόνος στην Αθήνα: «Δεν βγαίνω έξω για φαγητό, δεν το αντέχω οικονομικά»
«Πάω σούπερ μάρκετ μία φορά την εβδομάδα, τις Παρασκευές. Για τα φρούτα και τα λαχανικά πάω στη λαϊκή γιατί είναι πιο οικονομικά. Μικρές ποσότητες, όπως 5-6 αχλάδια. Γι’ αυτό και θα με στραβοκοιτάξουν καμιά φορά. Στο σούπερ μάρκετ παίρνω μόνο προσφορές. Ο στόχος μου για τα διατροφικά έξοδα της εβδομάδας είναι 25 ευρώ. Πέρσι ήταν γύρω στα 20 και το κατάφερα, ήταν βατός στόχος. Τώρα συχνά δεν βγαίνει και πρέπει να ανέβει στα 30 ή 35 ευρώ. Το 30% του μισθού μου πάει κάθε μήνα στη διατροφή, όσο προσεκτικός και να είμαι.
Έχω κάνει αρκετές αλλαγές λόγω των τελευταίων ανατιμήσεων. Ψωνίζω επωνυμίες σούπερ μάρκετ και ας ξέρω ότι κάποιες δεν είναι ποιοτικές. Η φέτα που δε λείπει ποτέ από το σπίτι και είναι ένα σταθερό έξοδο, κάποιες φορές αντικαθίσταται από λευκό τυρί. Αυτό είναι φετινό φαινόμενο. Και δεν θα φάω πια τυρί με κάθε φαγητό, όπως έκανα πριν. Το γάλα το έχω κόψει λόγω κόστους. Κάποια στιγμή στράφηκα στα γάλατα μακράς διαρκείας αλλά δεν το συνέχισα γιατί θέλω να τρώω λίγο πιο υγιεινά. Παίρνω μαζικά κατεψυγμένα μιξ για λαδερά (σπανακόρυζο, φασολάκια κ.οκ.), όταν βγουν σε προσφορά, αλλά πλέον θα φτιάξω τη μισή συσκευασία για να μην περισσέψει. Με το ελαιόλαδο δεν τηγανίζω πια. Το κρατάω για να το χρησιμοποιήσω κυρίως φρέσκο. Τα βραδινά τσιμπολογήματα τα έχω –και για διατροφικούς λόγους και για λόγους οικονομίας– αντικαταστήσει με φρούτα. Αν βρω σε προσφορά χυμό πορτοκάλι θα πάρω, αλλά το πίνω λίγο με το σταγονόμετρο.
Κρεατικά μαγειρεύει μόνο η μητέρα μου που μένει σε άλλη πόλη και μου τα στέλνει με το ΚΤΕΛ. Είναι 6 μικρά τάπερ που θα μου καλύψουν για 1 μήνα 1 γεύμα την εβδομάδα. Μου γλιτώνει χρήματα και από το φαγητό και από την ενέργεια, τους λογαριασμούς. Όταν πάω καμιά φορά να ψωνίσω κρεατικά βλέπω τις τιμές, αποθαρρύνομαι πάρα πολύ και σκέφτομαι γενικά να περιορίσω το κρέας.
Μαγειρεύω την Κυριακή δύο γεύματα για όλη την εβδομάδα – κάποιο όσπριο και κάποιο λαδερό συνήθως. Το ψάρι το σκέφτομαι, δεν θα πάρω συχνά. Απ’ έξω τρώω δύο φορές την εβδομάδα. Με το τυλιχτό στα 2,5 ευρώ, το ντελίβερι βέβαια έχει γίνει και αυτό κάπως σαν έξοδος. Έξω δεν βγαίνω για φαγητό, δεν είναι κάτι που μπορώ να αντέξω οικονομικά. Υπάρχουν πολλές φορές που με προσκαλούν και λέω “όχι” γιατί δεν μπορώ να το υποστηρίξω με τίποτα. Και όποτε έχει τύχει να βγω, έχω πάθει σοκ με όσα έχω πληρώσει. Είναι ένα έξοδο που μόνο αν βγεις με πολλά άτομα και το μοιραστείς μπορεί να γίνει ανεκτό. Για ένα νέο άτομο που μένει μόνο του στην Αθήνα, με τα ενοίκια στα ύψη, οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα είναι ένα βαρίδι.» –Παναγιώτης Τ.
Πηγή: gastronomos.gr