«Τα σχέδιά τους είναι ήσυχα και ωστόσο εντυπωσιακά, πνευματώδη, αλλά ευφορικά. Κάνουν ντιζάιν που δεν έχει ανάγκη να κραυγάζει για να ξεχωρίζει», ανέφερε η Βρετανίδα σχεδιάστρια και μέλος της κριτικής επιτροπής των Wallpaper Design Awards, Ίλσε Κρόφορντ, εξηγώντας την απόφαση της ανάδειξης των Objects of Common Interest ως Designer of the Year για το 2022.
Είναι οι Έλληνες αρχιτέκτονες Ελένη Πεταλωτή και Λεωνίδας Τραμπούκης, οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και ταχύτατα ανερχόμενα design studio των τελευταίων χρόνων. Στο μικροσκόπιο του Wallpaper βρίσκονταν ήδη από το 2014 για το αρχιτεκτονικό τους έργο, ενώ η διεθνής κοινότητα φαινόταν να παρακολουθεί με προσοχή την πρότασή τους και στον χώρο του σχεδιασμού αντικειμένων. Η είδηση της διάκρισης στις αρχές Ιανουαρίου τούς αιφνιδίασε, ενώ συνέπεσε και με κάποια από τα πιο άγρυπνα και απαιτητικά 24ωρα της ζωής τους, αφού μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα είχαν φέρει στον κόσμο το δεύτερο παιδί τους. «Ήταν έκπληξη, δεν είχαμε ιδέα ότι θα ήμασταν υποψήφιοι. Ένα πρωί ανοίξαμε τον υπολογιστή και είδαμε αυτό το email. Δεν το πιστέψαμε πολύ στην αρχή. Ήταν δύσκολο να το συνειδητοποιήσουμε, τώρα αρχίζουμε κάπως να το επεξεργαζόμαστε, επειδή εισπράττουμε τα θετικά σχόλια του κόσμου και, επίσης, επειδή βλέπουμε νέα πράγματα να γεννιούνται χάρη σ’ αυτό», λέει ο Λεωνίδας. «Ήταν τρομερή χαρά», προσθέτει και η Ελένη. «Ήρθε πολύ νωρίς αυτή η καταξίωση, εμείς είμαστε μόνο λίγα χρόνια στον χώρο. Και έπειτα είχαμε περάσει σε μια άλλη φάση, αφού γελούσαμε και λέγαμε πως, αν μπορούσαν να δουν τι κάνουμε και πώς είμαστε τώρα, ίσως να το ξανασκέφτονταν». Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πως προηγήθηκε πολλή δουλειά πριν από την κατάκτηση αυτού του βραβείου. «Στα δύο σχεδόν χρόνια της πανδημίας κάναμε παραγωγή σε πολλά και εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα. Μόνο τους τελευταίους μήνες του ’21 εκθέσαμε σε τρεις διαφορετικές πόλεις: στον Πειραιά (Carwan), στο Μιλάνο (Salone del Mobile) και στη Νέα Υόρκη (μουσείο Noguchi)», σημειώνει ο Λεωνίδας. «Ήταν σαν ένας καλός οιωνός για το τι θα ακολουθήσει από εδώ και πέρα, και ιδίως εγώ το χρειαζόμουν γιατί πιέστηκα πολύ στη διάρκεια της πανδημίας», προσθέτει η Ελένη.
Βρέθηκαν στη Νέα Υόρκη για μεταπτυχιακές σπουδές στο Κολούμπια, αλλά μετά την αποφοίτησή τους ακολούθησαν διαφορετικές διαδρομές. Ο Λεωνίδας εργάστηκε ως project leader σε μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία της Νέας Υόρκης και η Ελένη, επιλέγοντας μια πιο art κατεύθυνση, απασχολήθηκε για δύο χρόνια στο Guggenheim για το νέο μουσείο στο Άμπου Ντάμπι και έπειτα εργάστηκε για επτά χρόνια στο ίδρυμα της Mariko Mori, δουλεύοντας πάνω σε μεσοχωρικές κατασκευές στο περιβάλλον. Παράλληλα με τις δουλειές τους, αφιέρωσαν χρόνο στα δικά τους αρχιτεκτονικά πρότζεκτ. «Τα αντικείμενα προέκυψαν από την ανάγκη μας να κάνουμε κάτι χειροπιαστό και άμεσα υλοποιήσιμο. Στην αρχιτεκτονική μπορεί να σε απορροφούν πρότζεκτ που διαρκούν ένα-δύο χρόνια και τελικά μένουν στα χαρτιά. Στο ντιζάιν, το περιθώριο πειραματισμού είναι μεγάλο και το αποτέλεσμα άμεσο», εξηγεί ο Λεωνίδας. «Όλο αυτό ξεκίνησε σαν μια άσκηση πάνω σε μικρότερη κλίμακα. Το κάναμε περισσότερο για εμάς και έπειτα από παρότρυνση των φίλων μας αρχίσαμε να δείχνουμε σε γκαλερί τη δουλειά μας. Όλο αυτό έγινε πολύ ομαλά, χωρίς να ακολουθούμε κάποιο σχέδιο. Δεν δουλεύουμε ποτέ με πλάνο. Η μία δουλειά μάς οδήγησε στην επόμενη», αναφέρει η Ελένη.
Παραγωγή στην Ελλάδα
Ανατρέχοντας σε εκείνη την πρώτη περίοδο, αναφέρουν πως το 2008 που ξεκίνησε η κρίση στην Αμερική, αποφάσισαν να παραμείνουν εκεί και να συνεχίσουν ό,τι είχαν ξεκινήσει. «Το 2012 ήταν η περίοδος που αναδυόταν η τάση των young makers, οι οποίοι έφτιαχναν πράγματα με τα χέρια τους. Σε καμία περίπτωση δεν είναι το trend που είναι τώρα. Απλώς τότε ξεκινούσε το collectible design και σε αυτό το κλίμα ενταχθήκαμε και εμείς», συνεχίζει η Ελένη. Αρχικά, συνεργάστηκαν με τη νεοϋορκέζικη γκαλερί Μatter στη Νέα Υόρκη, ενώ για πρώτη φορά συστήθηκαν στο Salone del Mobile το 2017 και την ίδια χρονιά συμμετείχαν στην Art Athina, σχεδιάζοντας το κεντρικό installation της διοργάνωσης με αντικείμενα που είχαν υπογράψει οι ίδιοι. «Για εμάς αυτή η παρουσίαση ήταν και μια ευκαιρία σύνδεσης με την Ελλάδα. Για τον ίδιο λόγο επιθυμούσαμε η παραγωγή των αντικειμένων να γίνεται στη χώρα μας», τονίζει η Ελένη. «Το 2015-2016 που ξεκινούσαμε, θελήσαμε να βάλουμε ένα μικρό λιθαράκι από την πλευρά μας, να κινητοποιήσουμε ανθρώπους από την Ελλάδα και να δουλέψουμε μαζί τους. Δεν λέω πως ήμασταν το ΙΚΕΑ με την τρομερή παραγωγή που θα σώζαμε την οικονομία, αλλά, εντελώς ρομαντικά, προσπαθήσαμε να τους βοηθήσουμε να βγουν προς τα έξω. Η Ιταλία έχει και εκείνη εξαιρετικούς τεχνίτες· χαρακτηρίζονται όμως από εξωστρέφεια, η τεχνογνωσία τους διαφημίζεται με κάθε ευκαιρία. Η Ελλάδα δεν τύγχανε τέτοιας αποδοχής στο εξωτερικό. Στην αρχή, οι γκαλερί με τις οποίες μιλούσαμε ήταν πολύ αρνητικές, ανησυχούσαν για την ποιότητα, τους χρόνους, για τα πάντα… Τώρα, στον κόσμο της τέχνης είμαστε το καινούργιο “Βερολίνο”, τότε όμως το timing ήταν πολύ διαφορετικό και πέρασε ενάμισης χρόνος για να τους πείσουμε πως ή θα γινόταν έτσι ή καθόλου», εξηγεί η Ελένη.
Μια «παιδική χαρά» στον Πειραιά
Ο Λεωνίδας παίρνει τον λόγο, για να διευκρινίσει πως οι ίδιοι δεν είναι από τους ντιζάινερ που δοκιμάζουν άπειρα σχέδια. Η ιδέα γεννιέται από τη συζήτηση και πολύ συχνά από το αρχικό σκίτσο περνούν κατευθείαν στο τελικό προϊόν. «Βασιζόμαστε και μαθαίνουμε από τους τεχνίτες και τους κατασκευαστές μας. Ακούμε το ένστικτό μας και εμπιστευόμαστε και αυτούς τους ανθρώπους ότι μπορούν να βάλουν τη δική τους σφραγίδα στο αντικείμενο. Και βέβαια αισθανόμαστε υπερήφανοι γιατί συστήσαμε πολλούς από αυτούς». Μάλιστα, ένας από τους κατασκευαστές, ειδικός στις ρητίνες, ανταπέδωσε την εμπιστοσύνη και βγαίνοντας στη σύνταξη τους παρέδωσε όλο τον εξοπλισμό του και τους «προίκισε» με όλα του τα μυστικά για τις μεθόδους χύτευσης ρητίνης, και έτσι τους επόμενους μήνες, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο 800 τ.μ. στον Πειραιά, θα στήσουν το δικό τους εργαστήριο παραγωγής αντικειμένων. «Θα είναι η παιδική μας χαρά», αναφωνεί με ενθουσιασμό η Ελένη.
Αυτή τη στιγμή η ζωή τους είναι μοιρασμένη ανάμεσα σε δύο πόλεις, Αθήνα και Νέα Υόρκη, και δύο εταιρικές ταυτότητες, το γραφείο LOT – Office for architecture για τα αρχιτεκτονικά τους έργα και το Objects of Common Interest, μέσα από το οποίο «τρέχουν» τις ιδέες τους γύρω από το ντιζάιν. Έχουν στελεχώσει με συνεργάτες τα γραφεία τους και στις δύο πόλεις και δουλεύουν, όπως είναι αναμενόμενο, και εξ αποστάσεως. «Αν δεις πώς ζούμε, θα καταλάβεις και γιατί “σκορπάμε” τις δυνάμεις μας και σε τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η αλλαγή μάς ανανεώνει. Αν στέκεσαι για πολλή ώρα και επικεντρώνεσαι σε ένα σημείο, η φυσική σου τάση να παρατηρείς μειώνεται. Η αλλαγή κάδρου σε ενεργοποιεί. Ο ένας χώρος τροφοδοτεί τον άλλο με ιδέες και ερεθίσματα», σχολιάζει η Ελένη.
«Οι αρχές είναι οι ίδιες σε κάθε έργο», παρεμβαίνει ο Λεωνίδας, προσπαθώντας να φωτίσει τον τρόπο δουλειάς τους. «Δουλεύουμε διαισθητικά, η έμπνευση μπορεί να προέλθει από ένα στοιχείο στη φύση ή στον δρόμο. Συζητάμε αυτό που μας προκάλεσε το βλέμμα, το κρατάμε ως παρακαταθήκη στο μυαλό μας και όταν παρουσιαστεί η ευκαιρία το ανασύρουμε και δουλεύουμε πάνω σε αυτό πιο συμβατικά: σχέδιο, μακέτα. Εστιαζόμαστε γύρω από την απλότητα των ιδεών, δεν θέλουμε να κάνουμε γραφιστικά πολύπλοκα πράγματα, τα οποία είναι μόνο επιφανειακά σύνθετα. Θέλουμε να υπάρχει μια ουσία πίσω από αυτό ή μια ανάγνωση που να είναι πιο βαθιά.
Δεν θέλουμε να εντυπωσιάσουμε με κάτι ρηχό, οπότε οι μορφές είναι πάντα πιο απλές. Είμαστε τυπικοί στο να αποτυπώνονται οι ιδέες μας με καθαρό τρόπο, να διαβάζονται ακριβώς όπως τις έχουμε σκεφτεί εμείς», σημειώνει. «Είτε είναι installation είτε αντικείμενο, μας ενδιαφέρουν πολύ τα συναισθήματα. Οτιδήποτε κάνουμε, θέλουμε να διεγείρουμε τον θεατή, να βιώσει ένα συναίσθημα», προσθέτει η Ελένη. «Αυτό μπορεί να προέλθει από την αφή, από τον τρόπο που κινείσαι γύρω από ένα αντικείμενο, όπως τα έργα που δείξαμε στην Carwan από ξύλο. Ήταν εντυπωσιακά, αλλά δεν ήταν αυτός ο σκοπός, θέλαμε να μπορείς να περάσεις από κάτω, να τα αγγίξεις. Το αντικείμενό μας πρέπει να είναι κάτι που μπορείς να χρησιμοποιήσεις, να καθίσεις, να είναι ένα σημείο συναναστροφής, γι’ αυτό και πολλές φορές σκεφτόμαστε ιδέες γύρω από τη συλλογικότητα. Δεν κάνουμε “εκθεσιακά” κομμάτια που τα βλέπεις από μακριά, θέλουμε τα έργα μας να μπορείς να τα αγκαλιάσεις», επιμένει ο Λεωνίδας.
Το τρικ της ψευδαίσθησης
Πολλές φορές δουλεύουν με την έννοια της ψευδαίσθησης. «Μας ιντριγκάρει η ιδέα ότι κάτι είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που φαίνεται», επισημαίνουν και οι δύο. Στα Standing Stones που παρουσίασαν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και μετέπειτα στο Design Museum στις Βρυξέλλες, έπαιξαν με την ιδέα του όγκου. Οι μορφές αυτές, εντυπωσιακές, έφταναν τα 4 μ. ύψος, έδιναν την εντύπωση γλυπτών με μεγάλο βάρος, αν όμως πλησίαζες, διαπίστωνες πως ήταν πλαστικά μπαλόνια. «Ο εντυπωσιασμός μπορεί να γεννηθεί από κάτι πολύ πεζό. Όλοι είχαμε έναν πλαστικό Αϊ-Βασίλη στην παιδική μας ηλικία», υπενθυμίζει η Ελένη για το πόσο εύκολα μπορεί να ανθίσει ο ενθουσιασμός.
Τους ρωτώ αν θεωρούν πως στην Ελλάδα θα είχαν την ίδια εξέλιξη και αν θα απολάμβαναν την ίδια εμπιστοσύνη από τους πελάτες τους. «Δεν θεωρώ πως έχει να κάνει τόσο με εθνικές νοοτροπίες, όσο με τον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου και την τάση που διαμορφώνεται εκείνη τη στιγμή», υποστηρίζει η Ελένη. Πιάνεται από το παράδειγμα του τελευταίου καταστήματος που ολοκλήρωσαν πριν από λίγες εβδομάδες για τη σχεδιάστρια Νίλι Λόταν στο Palm Beach, στη Φλόριντα. «Η Ισραηλινή σχεδιάστρια ήταν πρωτοπόρος και όταν ξεκινούσε πριν από 20 χρόνια στο Tribeca –ήταν η πρώτη που παρουσίασε τα ρούχα της σαν εκθέματα και φιλοξένησε εκθέσεις και παρουσιάσεις βιβλίων μέσα στην μπουτίκ– και εξακολουθεί να προπορεύεται. Απευθύνθηκε σε εμάς για να εξελίξουμε την ιδέα της και παίρνει πάνω της το στοίχημα, προσφέροντας στους συνεργάτες της λευκό καμβά για να δημιουργήσουν. Αυτό είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να σου τύχει στο creative. Θα μπορούσε να συμβεί και στην Αθήνα, η Ελλάδα είναι μπροστά σε πολλά πράγματα και οι νέες γενιές είναι περισσότερο συνειδητοποιημένες όσον αφορά τις νέες τάσεις και το νέο luxury, που δεν εξαντλείται μόνο στη χλιδή και την επίδειξη», συμπληρώνει.
Εξηγούν πως η Ελλάδα είναι πολύ συχνά στην αφετηρία μιας σκέψης τους. Παράδειγμα οι δωρικές κολόνες που έκαναν για την Κvadrat. «Ξέρεις, αυτές που κουνιούνται σαν παλαβές», με βοηθά να καταλάβω η Ελένη. «Εμένα ο μπαμπάς μου δεν ήταν ποτέ της παραλίας, δεν καθόταν ποτέ με τις ώρες στη θάλασσα. Μισή ώρα μπάνιο και μετά μας πήγαινε σε μοναστήρια, σε αρχαιολογικούς χώρους, οπότε με θυμάμαι καλοκαίρι, έξι-επτά χρονών, να κοιτάζω βαριεστημένα τις κολόνες και να σκέφτομαι πως κάτι πρέπει να γίνει! Έτσι, όταν ήρθε η ώρα, είπα θα κάνω κολόνες να χορεύουν και έτσι προέκυψε η ιδέα», θυμάται η Ελένη και προσθέτει: «Δεν φοβόμαστε μήπως χαρακτηριστούν τα σχέδιά μας παιδιάστικα, κάνουμε πράγματα που μας αρέσουν, δεν προσπαθούμε να “χτίσουμε” μια εικόνα. “Κολλάμε” με πράγματα στο όριο του αστείου. Λέω, ας πούμε, θέλω να κάνουμε πέτρες και μιλώ για τις πέτρες επί δύο ώρες με μια σοβαρότητα σαν να αναλύω τον σχεδιασμό της γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου. Για μένα όμως είναι κάτι σπουδαίο, που εκείνη τη στιγμή με συνεπαίρνει».
ΙΝFO → objectsofcommoninterest.com
→ Ask me If I believe in the Future, Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg, Αμβούργο, από 01/07 έως 23/10/2022.
→ Συμμετοχή με την Etage Projects Gallery στη Milan Design Week 2022, από 05 έως 12/06/2022.