Κείμενο: Katie Okamoto c.2022 The New York Times Company / Απόδοση: Παντελής Τσομπάνης
Αν ξυπνάτε συχνά με πιασμένους μυς, με τρίξιμο στις κλειδώσεις ή με το γενικό αίσθημα ότι το σώμα σας δεν είναι τόσο ευλύγιστο όσο την ώρα που πέσατε για ύπνο, το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρετε είναι ότι δεν είστε μόνοι. Το να ξυπνάει κανείς με ένα πιασμένο σώμα είναι «σχεδόν μια καθολική ανθρώπινη εμπειρία», λέει η Μέρικλερ Καπέτα, φυσικοθεραπεύτρια και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κινησιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ. Και είναι σύνηθες το να συμβαίνει καθημερινά, προσθέτει.
Βέβαια, παρότι το να νιώθετε πιασμένοι το πρωί είναι φυσιολογικό και συνήθως εξαφανίζεται γρήγορα, είναι επίσης άβολο όσο διαρκεί. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν μερικά κόλπα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε –όταν αισθάνεστε δυσκαμψία ή ακόμα και προτού εμφανιστεί αυτή η αίσθηση– για να ανακουφιστείτε πιο γρήγορα.
Γιατί νιώθετε πιασμένοι;
Τις περισσότερες φορές το πιάσιμο που νιώθετε όταν ξυπνάτε είναι αποτέλεσμα αλλαγών που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας στη λίπανση δύο διαφορετικών σημείων του σώματος: των αρθρώσεων και της περιτονίας.
Η περιτονία είναι μια σύνθετη ομάδα συνδετικών ιστών που περιβάλλουν και υποστηρίζουν τους μυς, τους μαλακούς ιστούς, τα όργανα και τα οστά. Σκεφτείτε την περιτονία σαν έναν ινώδη ιστό που τυλίγεται γύρω και μέσα στον μυϊκό ιστό, για να του δώσει δομή και σταθερότητα. Σχηματίζει πολλαπλά στρώματα με ένα λιπαντικό που μοιάζει με τζελ στο ενδιάμεσο και επιτρέπει στα στρώματα να γλιστρούν ομαλά, εξηγεί ο δρ Αντόνιο Στέκο, ερευνητής με ειδικότητα στην περιτονία και καθηγητής της Ιατρικής της Αποκατάστασης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Σε ορισμένες περιπτώσεις –όπως όταν πέφτει η θερμοκρασία του σώματός σας, όταν είστε ακίνητοι για μεγάλο χρονικό διάστημα ή όταν συσσωρεύεται γαλακτικό οξύ στους μυς και στην περιτονία κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης– το λιπαντικό γίνεται ολοένα και πιο παχύρρευστο και τα στρώματα της περιτονίας δεν μπορούν να γλιστρήσουν το ίδιο εύκολα, οδηγώντας στο αίσθημα της ακαμψίας.
Όταν κοιμάστε, παρατηρούνται πολλές από αυτές τις καταστάσεις πύκνωσης: συνήθως είστε ακίνητοι για μεγάλο χρονικό διάστημα (ας πούμε οκτώ ώρες) και η θερμοκρασία του σώματος τείνει να πέφτει. Επίσης, οι αρθρώσεις σας μπορεί να συμβάλλουν στο να αισθάνεστε το πρωί δυσκαμψία. Σε υγιείς αρθρώσεις, ένα παχύρρευστο υγρό λιπαίνει τον χώρο ανάμεσα στα άκρα των οστών σας, τα οποία είναι καλυμμένα με χόνδρο, για να τα βοηθήσει να κινούνται ελεύθερα και άνετα. Όποτε είστε ακίνητοι για μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως όταν κοιμάστε), ο χόνδρος απορροφά το λιπαντικό σαν σφουγγάρι, κάνοντας τις αρθρώσεις σας να τρίζουν, λέει η Καπέτα.
Πώς να νιώσετε καλύτερα
Είτε προκαλείται από την περιτονία είτε από τις αρθρώσεις σας, τα καλά νέα είναι ότι η θεραπεία για τη δυσκαμψία το πρωί είναι η ίδια: η κίνηση.
Ενώ είστε ακόμα στο κρεβάτι και ξαπλώνετε ανάσκελα, ξεκινήστε να τεντώνετε όλο το σώμα σας, όπως κάνει η γάτα ή ο σκύλος όταν ξυπνούν, απλώνοντας σε πλάτος και σε αντίθετες κατευθύνσεις τα πόδια και τα χέρια σας. Στη συνέχεια, δοκιμάστε να τεντώστε και να σφίξετε τις πατούσες των ποδιών σας ή τεντώστε μόνο τα χέρια και τον κορμό σας, μιμούμενοι το τέντωμα-κλισέ που συνοδεύει τη φράση «μόλις ξύπνησα». Για να επαναφέρετε το υγρό πίσω στις αρθρώσεις σας, δοκιμάστε να λυγίσετε και να τεντώσετε απαλά τα γόνατα και τους αγκώνες σας, κάμπτοντας τους καρπούς και τους αστραγάλους σας ή κουνώντας απαλά το κεφάλι σας δεξιά και αριστερά.
Εάν εξακολουθείτε να αισθάνεστε πιασμένοι μόλις σηκωθείτε από το κρεβάτι, δοκιμάστε να κάνετε μερικά βήματα επιτόπου και συνεχίστε να τεντώνετε ξανά και ξανά τις αρθρώσεις που αισθάνεστε δύσκαμπτες, λέει η Καπέτα. Αν νιώθετε πιασμένη την πλάτη και τα πλευρά του σώματός σας, θα μπορούσατε να δοκιμάσετε ένα απαλό τέντωμα, όπως μια χαλαρή επίκυψη προς τις πατούσες σας, έχοντας ελαφρώς λυγισμένα γόνατα, ή πλάγιες κάμψεις και στάσεις γιόγκα, όπως αυτή της γάτας-αγελάδας. Μελέτες δείχνουν ότι μια τακτική άσκηση γιόγκα μπορεί να είναι αποτελεσματική στη μείωση της ενόχλησης που σχετίζεται με τη δυσκαμψία των αρθρώσεων και των μυών και με τους χρόνιους πόνους στην πλάτη. Κάντε ό,τι σας κάνει να αισθάνεστε καλά. Εάν έχετε σκύλο, το να τον βγάζετε έξω μόλις ξυπνήσετε μπορεί να κάνει τους χυμούς του σώματός σας να ρέουν και να σας βοηθήσει να αισθάνεστε ευκίνητοι γρηγορότερα. Αν το πρωί κάνει κρύο, δοκιμάστε ένα ζεστό ντους.
Αν και είναι υγιές και φυσιολογικό το να αισθάνεστε λίγο σφιγμένοι μετά από μια νύχτα ακινησίας, μπορεί να αισθανθείτε ακόμα πιο σφιγμένοι εάν το βασικό επίπεδο ευλυγισίας είναι ήδη περιορισμένο. Μπορείτε να μειώσετε αυτή την αίσθηση με το να είστε χαλαροί και να διατηρείτε έναν γενικά ενεργό τρόπο ζωής. Εάν δεν κάνετε τακτικά διατάσεις, ακόμα και το να τις προσθέσετε έστω και για 15 λεπτά μέσα στην ημέρα σας μπορεί να σας βοηθήσει να αισθάνεστε λιγότερο πιασμένοι όταν ξυπνάτε, λέει ο Στέκο. Αν κάθεστε μπροστά σε έναν υπολογιστή για δουλειά, δοκιμάστε να μετακινείστε και να αλλάζετε θέσεις στη διάρκεια της ημέρας.
Tips
→ Εάν ξυπνάτε τακτικά με πιασμένο λαιμό και ώμους, πιθανόν να πρέπει να επαναξιολογήσετε τη στάση που κοιμάστε. Για παράδειγμα, αν κοιμάστε στο πλάι, το μαξιλάρι σας πρέπει να στηρίζει το κεφάλι σας, έτσι ώστε ο λαιμός σας να βρίσκεται στην ίδια ευθεία με τη σπονδυλική σας στήλη.
→ Εάν ξυπνάτε συνεχώς με το κάτω μέρος της πλάτης πιασμένο, θα πρέπει να αναλογιστείτε αν το στρώμα σας είναι ο ένοχος. Δεν υπάρχει ένας γενικός τύπος στρώματος που θεραπεύει κάθε πιάσιμο, αλλά οι ειδικοί συστήνουν διαφορετικά επίπεδα σταθερότητας ανάλογα με τις ανάγκες σας.
→ Εάν η ακαμψία των αρθρώσεών σας διαρκεί περισσότερο από μία ώρα από τη στιγμή που θα σηκωθείτε από το κρεβάτι και επιμένει για εβδομάδες ή και μήνες, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό, λέει η Καπέτα. Η ακαμψία των αρθρώσεων που διαρκεί για μία ώρα ή περισσότερο μπορεί να είναι ένας πρώιμος δείκτης αρθρίτιδας. Θα πρέπει επίσης να επισκεφτείτε έναν γιατρό εάν κάνετε διατάσεις τακτικά αλλά ακόμα νιώθετε μια συνεχή ενόχληση μέσα στην μέρα.
→ Τις περισσότερες φορές, το πρωινό πιάσιμο θα υποχωρήσει φυσικά στη διάρκεια του πρωινού σας. «Ο καθένας όμως ορίζει διαφορετικά την ενόχληση», λέει η Καπέτα. Αν σας ενοχλεί, το να κινηθείτε και να τεντωθείτε για λίγο μόλις ξυπνήσετε μπορεί να είναι αρκετό «για να μειώσετε τον χρόνο ή να μειώσετε τον αντίκτυπο αυτής της εμπειρίας», συνεχίζει, είτε είναι καθολική είτε όχι.