Είναι ένα έθιμο που κάθε χρόνο τηρώ απαρέγκλιτα. Ξύπνησα χάραμα, πήρα παραμάσχαλα μια μεγάλη τσάντα και τράβηξα για ένα απερίφρακτο κτήμα με απεριποίητες μεν, κατάφορτες δε συκιές που είχα εντοπίσει. Έμαθα ότι οι πρόσφατες ισχυρές καταιγίδες προξένησαν, δυστυχώς, καταστροφή στους ξακουστούς συκεώνες της Βόρειας Εύβοιας, όμως και στα ημιορεινά της Αττικής όπου κατοικοεδρεύω οι συνέπειες δεν ήταν αμελητέες. Στενοχωρήθηκα βλέποντας το μεγαλύτερο μέρος των καρπών να σαπίζει στο έδαφος, ευφραίνοντας σμήνη σφηκών – για καλή μου τύχη, η πρωινή δροσιά χαλιναγωγούσε την επιθετικότητά τους. Δεν ήταν πάντως λίγα τα γινωμένα μαυρόσυκα που έκοψα δίχως να καταφύγω σε ριψοκίνδυνες ακροβασίες. Είμαι μάλλον ολιγοφάγος, το άσβεστο πάθος μου όμως για τούτο τον μελιστάλαχτο πειρασμό με μεταμορφώνει σε πλάσμα αχαλίνωτο και βουλιμικό. Απώλεσα ολοκληρωτικά τον αυτοέλεγχο, μαζί και την αίσθηση του χρόνου, είχε πάντως πια ζεστάνει όταν κατέβηκα από την κλάρα και με πασαλειμμένα ρούχα πήρα μακάριος τον δρόμο του γυρισμού. Κουβαλούσα βεβαίως και μια βαριά τσάντα. Στο σπίτι, αφού έκανα τη διαλογή, παρασκεύασα, με σαφώς λιγότερη ζάχαρη απ’ όση προτείνουν οι συνταγές, τη μαρμελάδα που λατρεύω.
Αναγνώρισα στον εαυτό μου κάποια ελαφρυντικά όταν βραδιάτικα με κατηγόρησα για το ότι και φέτος εξετράπην. Κάποια υπόγεια σύνδεση με το πνεύμα του τόπου με παρακινεί σε τέτοιες πράξεις, δεν χωρά αμφιβολία. Υπέρ μου συνηγορεί ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο η συκιά (Ficus carica) είναι δώρο της θεάς Δήμητρας προς τον Αττικό ήρωα Φύταλο, που τη φιλοξένησε τον καιρό που εκείνη αναζητούσε την απαχθείσα Κόρη. Από το πρώτο δέντρο που φύτεψαν μαζί στις όχθες του Ιλισού προέκυψαν οι εκτεταμένες φυτείες, από τις οποίες οι ακραία «φιλόσυκοι» πολίτες των Αθηνών προμηθεύονταν την πιο αγαπημένη τους οπώρα. Γνωρίζουμε ότι καλλιεργούσαν περίπου είκοσι ποικιλίες, αλλά έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση, λόγω της παροιμιώδους ηδύτητάς τους, στα «συκοβασίλεια», γνωστά σ’ εμάς ως «βασιλικά» σύκα. Φιλόλογοι και αρχαιοδίφες ακόμη ερίζουν για το αν η λέξη «συκοφάντης» (από το ρήμα «φαίνω», δηλαδή «φανερώνω») προσδιόριζε όποιον κατέδιδε στις Αρχές τους παράνομους εξαγωγείς των σύκων, εκείνον που έφερνε πρώτος το χαρμόσυνο άγγελμα ότι επιτέλους ωρίμασαν ή τον καταγγέλλοντα κάποια παράνομη ερωτική σχέση. Επειδή «σύκο» στην αρχαιότητα σήμαινε, λόγω ομοιότητας, και κάτι άλλο, φρονώ ότι αντιλαμβάνεστε. Λίαν περιπετειώδης, ας σημειωθεί, αποδείχθηκε η προσπάθεια εξαγωγής του όρου, καθώς στην αγγλική σήμερα «sycophant» αποκαλείται ο χαμερπής κόλακας. Με το συμπάθιο, άρτζι μπούρτζι δηλαδή.
Σίγουρο μόνο είναι ότι ο πόθος και η παραφορά ζυμώνονταν ανέκαθεν στη σάρκα του σύκου, η παράθεση μερικών ιστορικών στοιχείων μοιάζει έτσι ενδεδειγμένη σε μια ύστατη προσπάθεια αυτοσυγκράτησης. Τα απανθρακωμένα ήμερα σύκα που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή της αρχαίας Ιεριχούς ανέτρεψαν την πεποίθηση πως τα πρώτα φυτά που εξημερώθηκαν ήταν η σίκαλη και το σιτάρι. Τα ηλικίας περίπου έντεκα χιλιετιών ευρήματα διατρανώνουν πως η καλλιέργεια της συκιάς προηγείται κατά χίλια τουλάχιστον χρόνια εκείνων. Στη χώρα μας, η συκιά ρίζωσε από την προϊστορική εποχή, ενώ, σύμφωνα με τον (ιστορικό και λίγο παραμυθά) Ηρόδοτο, ο Ξέρξης έβαλε στόχο να κατακτήσει την Ελλάδα επειδή ήθελε να απολαμβάνει και νωπά τα σύκα που γνώρισε ως ξερά και σφόδρα αγάπησε.
Φίλος της ο ήλιος
→ Η συκιά είναι δέντρο πολύ παραγωγικό, αρκεί να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της για ηλιοφάνεια, ζέστη και στραγγερό έδαφος, ενώ υποφέρει στον παγετό. Ευνοείται από τα τακτικά ποτίσματα το καλοκαίρι και τη γενναία λίπανση με χωνεμένη κοπριά ή κομπόστ στα τέλη του χειμώνα. Για τον κήπο σας επιλέξτε αυτογόνιμες ποικιλίες που δεν εξαρτώνται από τη δράση του ψήνα (είδος μικρής σφήκας) και δεν χρειάζονται έτσι τη γειτνίαση με αγριοσυκιά ή το «όρνιασμα» με κρέμασμα των κλαδιών της.
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.