Από την Knvul Sheikh c.2022 – The New York Times Company / Απόδοση: Μαρία Κωβαίου
Πιθανότατα να έχετε ήδη ακουστά τη συμβουλή ότι ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να κρατηθείτε υγιείς –ειδικά τώρα που πλησιάζει η εποχή της γρίπης και των κρυολογημάτων– είναι να ασκείστε σωματικά. Πρόκειται για ένα προϊόν λαϊκής σοφίας, το οποίο όμως οι ερευνητές δεν είχαν μέχρι πρόσφατα αρκετά δεδομένα για να υποστηρίξουν. Πλέον, επιστήμονες που μελετούν τους παράγοντες κινδύνου για την Covid-19 έχουν στα χέρια τους κάποιες πρώτες ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ τακτικής άσκησης και καλύτερης θωράκισης του οργανισμού ενάντια στις ασθένειες. Έχοντας αξιολογήσει 16 έρευνες που αφορούσαν ενήλικες που έμειναν σωματικά δραστήριοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας (συγκεκριμένα το διάστημα από τον Νοέμβριο του 2019 έως τον Μάρτιο του 2022), μελετητές ανακάλυψαν πως οι τακτικά ασκούμενοι είχαν μικρότερο κίνδυνο να μολυνθούν από τον κορωνοϊό και μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν βαριά από αυτόν. Τα αποτελέσματα της μελέτης τους, που δημοσιεύτηκαν στο βρετανικό αθλητιατρικό περιοδικό The British Journal of Sports Medicine, προκάλεσαν μεγάλο ενθουσιασμό μεταξύ επιστημόνων της άσκησης (exercise scientists), οι οποίοι θεωρούν πως τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να αρχίσει να αντιμετωπίζεται η σωματική άσκηση και ως φάρμακο. Ειδικοί μελετητές που ασχολούνται με την ανοσολογία και τις μεταδοτικές ασθένειες είναι πιο επιφυλακτικοί ως προς τον τρόπο ερμηνείας των αποτελεσμάτων. Ωστόσο, συμφωνούν πως η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην προστασία της υγείας μέσα από αρκετούς, διαφορετικούς μηχανισμούς.
Πώς η άσκηση μπορεί να ενισχύσει το ανοσοποιητικό
Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες παρατηρούν ότι οι άνθρωποι που είναι σωματικά δραστήριοι και σε καλή φυσική κατάσταση φαίνεται να υποφέρουν λιγότερο συχνά από λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Και όταν οι άνθρωποι που ασκούνται νοσούν, τείνουν να μη νοσούν βαριά, επισημαίνει ο Ντέιβιντ Νιέμαν, καθηγητής υγείας και επιστήμης της άσκησης στο Appalachian State University της Βόρειας Καρολίνα των ΗΠΑ, που δεν εμπλέκεται στην παραπάνω έρευνα. Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση των 16 ερευνών, άνθρωποι ανά τον κόσμο που γυμνάζονταν τακτικά είχαν λιγότερες πιθανότητες μόλυνσης από τον κορωνοϊό, 36% μικρότερο κίνδυνο να νοσηλευτούν με κορωνοϊό και 43% μικρότερο κίνδυνο θανάτου από αυτόν σε σχέση με όσους ήταν σωματικά αδρανείς.
Όσοι ακολούθησαν συστάσεις για τουλάχιστον 150 λεπτά σωματικής δραστηριότητας μέτριας έντασης ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα, μοιάζει να είχαν τα μεγαλύτερη οφέλη. Ακόμα όμως και εκείνοι που γυμνάζονταν λιγότερο ήταν πιο προστατευμένοι απέναντι σε ασθένειες σε σχέση με όσους δεν γυμνάζονταν καθόλου.
Οι μελετητές θεωρούν πως η άσκηση μπορεί να αυξήσει, για παράδειγμα, την κυκλοφορία των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα, βοηθώντας έτσι στην καταπολέμηση μεταδοτικών βακτηριδίων και ιών. Στο πλαίσιο μικρότερων μελετών, ερευνητές έχουν ανακαλύψει επίσης ότι οι συσπάσεις και οι κινήσεις των μυών απελευθερώνουν τις λεγόμενες κυτοκίνες (ή κυτταροκίνες) –πρωτεΐνες σημαντικές στην κυτταρική σηματοδότηση–, οι οποίες βοηθούν τα λευκά αιμοσφαίρια να εντοπίσουν και να καταπολεμήσουν τη μόλυνση.
Έχοντας το ανοσοποιητικό σε ετοιμότητα
Όταν γυμναζόμαστε καθημερινά, ακόμα και αν ο αριθμός των κυτοκινών και των λευκών αιμοσφαιρίων μειώνεται δύο με τρεις ώρες μετά την ολοκλήρωση της σωματικής άσκησης, το ανοσοποιητικό μας σύστημα μαθαίνει με τον καιρό να ανταποκρίνεται και να εντοπίζει τα παθογόνα γρηγορότερα. «Το ανοσοποιητικό σας προγυμνάζεται και είναι σε καλύτερη κατάσταση για να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε ιικό φορτίο ανά πάσα στιγμή», εξηγεί ο Νίεμαν. Στους υγιείς ανθρώπους, η σωματική άσκηση έχει επίσης συσχετιστεί με χαμηλότερα ποσοστά χρόνιων φλεγμονών. Η εκτεταμένη φλεγμονή μπορεί να είναι εξαιρετικά επιζήμια για τον οργανισμό, στρέφοντας ακόμα και τα λευκά αιμοσφαίρια εναντίον του σώματός μας. Είναι ένας γνωστός παράγοντας κινδύνου για την Covid-19, αναφέρει ο Νίεμαν. Όπως μπορεί να καταλάβει λοιπόν κανείς, μειώνοντας τις φλεγμονές αυξάνονται οι πιθανότητές μας να καταπολεμήσουμε την όποια μόλυνση.
Έρευνες έχουν δείξει, επίσης, πως η άσκηση μπορεί να ενισχύσει τα οφέλη κάποιων εμβολίων. Όσοι, για παράδειγμα, γυμνάστηκαν αμέσως μετά τον εμβολιασμό τους κατά του κορωνοϊού, φαίνεται ότι παρήγαγαν περισσότερα αντισώματα. Επίσης σε έρευνες που έγιναν σε μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες που εμβολιάστηκαν κατά της γρίπης νωρίς το φθινόπωρο, διαπιστώθηκε πως εκείνοι που ασκούνταν δημιούργησαν τόσο πολλά αντισώματα, που έμειναν υγιείς όλο τον χειμώνα.
Μείωση ασθενειών
Η άσκηση έχει πολλά ευρύτερα οφέλη για την υγεία, που μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση και τη σοβαρότητα των ασθενειών, αναφέρει ο Στούαρτ Ρέι, καθηγητής ιατρικής με ειδίκευση στις μεταδοτικές ασθένειες στο Johns Hopkins University School of Medicine των ΗΠΑ. Το να εντάξουμε το περπάτημα, το τρέξιμο, το γυμναστήριο ή κάποιο σπορ στην καθημερινότητά μας είναι γνωστό ότι βοηθάει, μεταξύ άλλων, στη μείωση της παχυσαρκίας, του διαβήτη και των καρδιοπαθειών – όλα παράγοντες κινδύνου για βαριά γρίπη και Covid-19. Η άσκηση μπορεί, επίσης, να μας βοηθήσει να κάνουμε πιο ήρεμο ύπνο, να ανεβάσει τη διάθεσή μας και να βελτιώσει τον μεταβολισμό ινσουλίνης και την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματός μας, μειώνοντας τις πιθανότητες μόλυνσης από τη γρίπη ή την Covid-19. Είναι δύσκολο, ωστόσο, να γνωρίζουμε, αναφέρει ο Ρέι, αν τα οφέλη προέρχονται από άμεσες αλλαγές στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Δεν μπορούμε ακόμα να βασιστούμε στις μελέτες
Ο Πίτερ Τσιν-Χονγκ, καθηγητής με ειδικότητα στις μεταδοτικές νόσους στο University of California του Σαν Φρανσίσκο, συμφωνεί ότι θα χρειαστούν περισσότερες μελέτες πριν μπορέσουν οι επιστήμονες να εντοπίσουν κάποιον συγκεκριμένο μηχανισμό ή αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ σωματικής άσκησης και ενδυνάμωσης του ανοσοποιητικού. Μέχρι τότε, λέει, είναι σημαντικό να μη στηρίζουμε τις ελπίδες μας στα ευρήματα της έρευνας. «Για την ώρα, δεν μπορείς να πεις “θα αρχίσω να γυμνάζομαι για να μην κολλήσω Covid”», αναφέρει, προσθέτοντας ότι το πρόβλημα με τη μελέτη της ακριβούς επίδρασης της φυσικής άσκησης στο ανοσοποιητικό είναι ότι η άσκηση δεν είναι εύκολα μετρήσιμη σε μια γραμμική κλίμακα. «Οι άνθρωποι ασκούνται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους», λέει συγκεκριμένα. Οι συμμετέχοντες στις έρευνες συνήθως αξιολογούν οι ίδιοι την ποσότητα και την ένταση της άσκησής τους και συχνά μπορεί να είναι ανακριβείς. Επίσης, και μόνο η προσδοκία ότι η άσκηση μπορεί να έχει οφέλη μπορεί να λειτουργήσει ως πλασέμπο. Ως αποτέλεσμα, είναι δύσκολο για τους μελετητές να καταλάβουν πόση ή ποιου τύπου άσκηση είναι ιδανική για το ανοσοποιητικό. Επίσης, οι άνθρωποι που ασκούνται τακτικά ίσως να έχουν κάποια άλλα κοινά χαρακτηριστικά τα οποία να βοηθούν στην καταπολέμηση των μολύνσεων, όπως μια πιο ισορροπημένη διατροφή ή καλύτερη ιατρική περίθαλψη, προσθέτει ο Ρέι.
Πέρα από αυτό, «υπάρχει μεγάλη διχογνωμία για το αν τελικά η υπερβολική άσκηση σε κάνει ή δεν σε κάνει περισσότερο επιρρεπή σε μολύνσεις και ασθένειες», λέει ο Ρίτσαρντ Σίμπσον, που μελετά φυσιολογία της άσκησης και ανοσολογία στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Οι μαραθωνοδρόμοι αναφέρουν συχνά ότι μετά τους αγώνες τους αρρωσταίνουν, λέει ο Σίμπσον, και κάποιοι μελετητές πιστεύουν ότι με την υπερβολική και έντονη άσκηση μπορεί, χωρίς να το θέλουμε, να υπερδιεγείρουμε κυτοκίνες και φλεγμονές στο σώμα. Επίσης, συμπληρώνει, η άσκηση χωρίς διαλείμματα εξαντλεί τα αποθέματα γλυκογόνου του σώματος, κάτι που μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο ανοσοποιητικό για κάποιες ώρες ή και ημέρες, ανάλογα με το επίπεδο αναφοράς της υγείας του ασθενούς. Άλλοι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι άνθρωποι που είναι σωματικά δραστήριοι μπορεί να είναι πιο υγιείς, επειδή απλώς φροντίζουν περισσότερο την υγεία τους. Σε κάθε περίπτωση, για τον μέσο ασκούμενο άνθρωπο οι πρώτες ενδείξεις είναι πως η άσκηση μοιάζει να δρα προστατευτικά. Εκείνοι, ωστόσο, που δυσκολεύονται να γυμναστούν αρκετά ή δεν μπορούν για κάποιον λόγο να ασκηθούν καθόλου δεν πρέπει να απελπίζονται, καταλήγει ο Ρέι. «Αυτό που βοηθάει έναν άνθρωπο να παραμείνει υγιής σε σχέση με κάποιον άλλο είναι ένας πολύπλοκος συνδυασμός παραγόντων».