Από τους Βάλια Δημητρακοπούλου, Σίμο Καβαλιεράτο, Φωτεινή Σίμου, Ελίζα Συναδινού
Πριν από λίγα χρόνια, το Κέντρο Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία διεθνών μελετών για τις διαταραχές ύπνου που βιώνουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, προκάλεσε αίσθηση κάνοντας λόγο για «παγκόσμια επιδημία αϋπνίας».
Τα ευρήματα των ερευνών είναι ανησυχητικά: ένας στους δέκα Ευρωπαίους πάσχει από αϋπνία (το 28% των Γάλλων, το 26,7% των Γερμανών, το 30% των Ισπανών), σχεδόν 70 εκατ. Αμερικανοί, 150 εκατ. Αφρικανοί και Ασιάτες και 20 εκατ. Καναδοί αντιμετωπίζουν διαταραχές ύπνου (συχνότερες είναι η αϋπνία, η υπνική άπνοια, το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, η ναρκοληψία). Πρακτικά, αυτά τα στοιχεία σημαίνουν ότι ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού κοιμάται συστηματικά λιγότερο από τις ενδεδειγμένες ώρες (7-9 ώρες κάθε βράδυ για τους ενήλικες) και η ποιότητα του ύπνου του είναι φτωχή.
Το πρόβλημα επιδεινώθηκε στη διάρκεια της περιόδου έξαρσης της πανδημίας του Covid-19, όταν περίπου το 40% του πληθυσμού της Γης βίωσε δυσκολίες στον ύπνο του.
Οι διαταραχές ύπνου μπορεί να οφείλονται σε πληθώρα και ποικιλία παραγόντων, από τον τρόπο ζωής, τις εργασιακές απαιτήσεις και το άγχος, μέχρι προβλήματα υγείας και εξωγενείς παράγοντες. Προκαλούν δε σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία, μεταξύ άλλων αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσο, σακχαρώδη διαβήτη, κατάθλιψη, διαταραχές στη μνήμη, μειωμένη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού, μειωμένη εγρήγορση και παραγωγικότητα.
Οι ειδικοί του ύπνου σημειώνουν ότι, είτε ένας άνθρωπος βιώνει μια παροδική είτε μια χρόνια διαταραχή, καλό θα ήταν να αναζητήσει ιατρική συμβουλή.
«ΚΑΤΙ ΔΙΑΒΑΖΑ, ΓΕΛΑΣΑ ΚΑΙ ΕΠΕΣΑ ΜΕ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΣΤΑ ΠΛΑΚΑΚΙΑ»
→ Μάγδα 35 ετών / Πάσχουσα από ναρκοληψία
«Η ναρκοληψία ξεκίνησε όταν ήμουν 20 ετών. Στο πρώτο στάδιο, όταν πήγαινα να κοιμηθώ, ένιωθα κάτι να με πλακώνει, να με κυνηγάει, κάτι μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, ήταν πολύ κουραστικό. Ταυτόχρονα ξεκίνησε μια πολύ έντονη υπνηλία.
Υστερα μπήκε στη ζωή μου η παράλυση και η καταπληξία, που είναι και το πιο επικίνδυνο. Αυτό που συμβαίνει είναι, όταν αισθάνεσαι ένα έντονο συναίσθημα, μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου παραλύεις, ξεκινάει από τον αυχένα, πέφτει δηλαδή το κεφάλι και χάνεις όλη σου τη μυϊκή δύναμη. Δεν είναι ακριβώς λιποθυμία, γιατί έχεις τις αισθήσεις σου, αλλά δεν μπορείς να κουνηθείς.
Την πρώτη φορά κάτι διάβαζα στο Ιντερνετ και γέλασα, και έπεσα με το κεφάλι στα πλακάκια. Το είδα να συμβαίνει, αλλά δεν μπορούσα να το σταματήσω. Αναγκάστηκα να κάνω ράμματα. Μια άλλη φορά, έπαιζα με τον γιο μου στη θάλασσα και μου λέει “μαμά, έλα να κάνεις μια βουτιά” και, χωρίς να το καταλάβω, ένιωσα ευφορία και βούλιαξα.
Σταμάτησα να οδηγώ. Διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι πέντε λεπτά. Αν κάποιος σε ταρακουνήσει, διαρκεί λιγότερο. Σχετικά με την υπνηλία, όταν μπαίνω σε μέσα μεταφοράς με παίρνει ο ύπνος.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας χρειάζομαι διαλείμματα. Για παράδειγμα, στις έντεκα πρέπει να κοιμηθώ για μισή ώρα αλλιώς δεν μπορώ να λειτουργήσω. Παίρνω αγωγή και οι παραλύσεις είναι πλέον πιο ήπιες, αλλά δεν έχω θεραπευτεί εντελώς.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει θεραπεία ούτε ενημέρωση. Δεν ξέρουμε αν είναι νευρολογικό, ορμονικό ή από κάποια νόσηση. Ενα άλλο σύμπτωμα είναι να έχεις πολύ έντονα όνειρα και να είσαι σίγουρος ότι πρόκειται για την πραγματικότητα. Δηλαδή πολλές φορές λέω στον άνδρα μου ότι μπήκαν άνθρωποι στο σπίτι, τους είδα, τους άκουσα και φυσικά δεν έχει μπει κανένας. Τη νύχτα, ενώ κοιμάμαι πάρα πολύ εύκολα, ξυπνάω ανά δύο ώρες. Εχω πέσει πολλές φορές θύμα μπούλινγκ γιατί ο κόσμος νομίζει ότι κοιμάμαι πάρα πολύ και ότι είμαι τεμπέλα. Εχω περάσει περιόδους κατάθλιψης, αλλά τώρα προσπαθώ να το ελέγχω και να σκέφτομαι ότι θα μπορούσε να είναι χειρότερα». Β.Δ.
«Ο ΥΠΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ GAMERS ΕΙΝΑΙ INSIDE JOKE»
→ Γιώργος 24 ετών / Επαγγελματίας gamer
«Είμαι φοιτητής στο Πολυτεχνείο και μέτριος, αλλά φιλότιμος επαγγελματίας gamer. Για όσους δεν καταλαβαίνουν πολλά από αυτό, μπορώ να τους εξηγήσω με απλά λόγια ότι πληρώνομαι για να παίζω για λογαριασμό άλλων παικτών που θέλουν να ανέβουν επίπεδο. Το κάνω εδώ και τρία χρόνια. Τα τελευταία δύο, δεν έχει περάσει νύχτα που να έχω κοιμηθεί, ας πούμε, κατά τη μία και να ξυπνήσω στις εννέα. Φυσιολογικές ώρες δηλαδή. Αντ’ αυτού, πολλές φορές έχω πάει στη σχολή χωρίς να έχω κοιμηθεί λεπτό, έχω αποκοιμηθεί πάνω στους αγκώνες μου στο πληκτρολόγιο, έχω βάλει ξυπνητήρι για να παίξω στις τρεις ή στις τέσσερις τα ξημερώματα.
Καταλαβαίνω ότι δεν είναι πολύ φυσιολογικά όλα αυτά, με καθησυχάζει το ότι το κάνουν πολλοί συμπαίκτες μου, αλλά και το ότι μπορεί να είχα εξίσου παράξενα ωράρια αν, π.χ., δούλευα μπάρμαν. Αυτόν τον καιρό κοιμάμαι ελάχιστα. Συνήθως το απόγευμα. Βάζω τους φίλους μου να με ξυπνάνε για να σηκωθώ να παίξω το βράδυ. Ο ύπνος για τους gamers είναι inside joke.
Πολλές φορές ρωτάμε ο ένας τον άλλο: “Εσύ πόσο κοιμήθηκες;”. Είναι πολλοί που καυχιούνται πόσο λίγες ώρες κοιμούνται. Υπήρχαν περίοδοι που και εγώ θεωρούσα ότι ήταν πιο σημαντικό να συνεχίσω το παιχνίδι παρά να κοιμηθώ. Εχω συμπαίκτες που σταματάνε στις έξι το πρωί και στις οκτώ πηγαίνουν σχολείο ή στις δουλειές τους.
Τα Σαββατοκύριακα η φάση μπορεί να ξεφύγει. Παλιοί μου συμπαίκτες που τα έχουν παρατήσει λένε ότι αυτό θα αλλάξει και ότι η ζωή θα με βάλει σε πρόγραμμα και να μην ανησυχώ. Γιατί, μεταξύ μας, υπάρχουν φορές που ανησυχώ. Παρατηρώ ότι μέσα στην ημέρα έχω υπερκινητικότητα, νεύρα, διάσπαση προσοχής, ότι ξεχνάω πράγματα, ότι χάνομαι με τους φίλους μου. Τα συνειδητοποιώ όλα αυτά. Gamer είμαι, δεν είμαι χαζός, αλλά όταν κάνω ένα φοβερό παιχνίδι η αίσθηση του χρόνου χάνεται και το αίσθημα της νύστας είναι αυτό που χάνει». Φ.Σ.
«ΞΥΠΝΟΥΣΑΝ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΦΟΡΕΣ ΚΑΘΕ ΒΡΑΔΥ»
→ Βούλα 38 ετών / Μητέρα διδύμων τεσσάρων μηνών
«Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν τους τρεις πρώτους μήνες που θήλαζα, γιατί έπρεπε ταυτόχρονα να συμπληρώνω με μπιμπερό, το οποίο σήμαινε ότι όλη η διαδικασία του ταΐσματος μπορεί να έπαιρνε και μιάμιση ώρα. Και μισή ώρα αργότερα θα ξυπνούσε ξανά η μία κι έπειτα η άλλη. Τώρα που δίνουμε μόνο μπιμπερό μπορεί ο καθένας να αναλάβει ένα παιδί – αν και όχι πάντα το ίδιο, για να μη συνηθίζει μόνο τον έναν γονιό, ενώ και το τάισμα έτσι είναι πιο γρήγορο. Μέχρι πρότινος ξυπνούσαν τρεις και τέσσερις φορές κάθε βράδυ, αλλά σήμερα κοιμούνται κατά τις οκτώ και ξυπνάνε στη μία και στις πέντε.
Στην αρχή ήμουν πολύ κουρασμένη. Αν είχα βοήθεια μπορεί να κοιμόμουν για δύο ώρες μέσα στη μέρα, αλλά αυτό θα σήμαινε ότι δεν θα έκανα κάτι άλλο, όπως μπάνιο, να χαζέψω κάτι στο κινητό, να μαγειρέψω, να πλύνω. Σήμερα, αυτό που κάνω είναι να κοιμάμαι όσο νωρίτερα μπορώ το βράδυ, κατά τις 10.30, προσπαθώντας βέβαια να δω και τον σύντροφό μου που γυρίζει αργά από τη δουλειά. Το πρωί αναλαμβάνει τις μικρές εκείνος, από τις επτά ως τις εννέα, που είναι και οι μικρές μέσα στην τρελή χαρά, οπότε είναι ευκολότερο να τις διαχειριστείς, κι έτσι κερδίζω αυτό το δίωρο ύπνου, κάτι που έχει αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Φυσικά, άκουσα και διάφορους συμβούλους ύπνου και διάβασα πράγματα στο Ιντερνετ, αλλά, να σου πω την αλήθεια, οι συμβουλές που έδιναν δεν ήταν πολύ διαφορετικές απ’ αυτές που θα σου δώσει μια γιαγιά. Η μητέρα μου επέμενε να βρω ένα πρόγραμμα, και είχε απόλυτο δίκιο.
Οταν κοιμάμαι, αντέχω περισσότερο, έχω όρεξη να παίξω μαζί τους, είμαι άλλος άνθρωπος. Εδώ και μία βδομάδα περίπου έχει αρχίσει να λειτουργεί η ρουτίνα που ακολουθούμε. Μεταξύ έξι και οκτώ τις κάνω μπάνιο τη μία μετά την άλλη και μετά τις κοιμίζω, με τη βοήθεια κάποιου. Δεν θα κανονίσω τίποτα για τις έξι το απόγευμα, θα είμαι πιστή στο πρόγραμμά μου. Ελπίζω να μην αλλάξει αυτό». Β.Δ.
«ΜΕ ΕΒΡΙΣΚΑΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ, ΗΤΑΝ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ»
→ Ελένη 32 ετών / Υπνοβάτις
«Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν ακούν για υπνοβασία, το μυαλό τους πάει κατευθείαν στις εικόνες που έχουν δει στις ταινίες. Σίγουρα, πάντως, δεν περπατάμε με τα χέρια μπροστά σαν ζόμπι. Υπνοβατούσα από όταν ήμουν μικρή. Οι γονείς μου με έβρισκαν να κάθομαι μπροστά από την τηλεόραση και συμπεριφερόμουν σαν να έβλεπα τα αγαπημένα μου παιδικά. Ηταν το οικογενειακό ανέκδοτο. Δεν συνέβαινε πολύ συχνά, αλλά αρκετά.
Πριν από δύο χρόνια άρχισε να εμφανίζεται πιο συχνά, ήταν μια περίοδος που ήμουν αρκετά αγχωμένη. Ευτυχώς δεν έμενα μόνη μου. Δεν είχε γίνει ποτέ κάτι επικίνδυνο – ευτυχώς μένουμε σε ισόγειο και κλειδώναμε καλά τις πόρτες. Με είχαν βρει να πλένω τα πιάτα, να πλένω τα χέρια μου ή να κάθομαι όρθια στο δωμάτιό μου και να κοιτάω το παράθυρο. Πολλοί με ρωτάνε πώς είναι. Αλλά το αστείο είναι ότι εγώ δεν θυμάμαι τίποτα. Είναι μια κατάσταση που αντιλαμβάνονται μόνο οι άλλοι. Απλώς το πρωί ξυπνάω αρκετά κουρασμένη. Ακολούθησα ένα πρόγραμμα CBT (γνωσιακή συμπεριφορική) θεραπείας και αυτό με βοήθησε αρκετά. Συμβαίνει ακόμα, αλλά σπάνια. Οσο γι’ αυτό που λένε ότι αν ξυπνήσεις κάποιον όταν υπνοβατεί θα έχει καταστροφικές συνέπειες, δεν ισχύει. Απλώς είναι αρκετά άβολο και νιώθεις σαν χαμένος». Σ.Κ.
«ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΒΑΡΕΤΟΣ, ΑΠΛΩΣ ΝΙΩΘΩ ΠΤΩΜΑ»
→ Άρης 27 ετών / Εργαζόμενος σε φούρνο
«Δουλεύω σε φούρνο, συνεπώς τις περισσότερες μέρες ξυπνάω χαράματα, ανάμεσα στις τέσσερις και τις πέντε. Οταν έχει κρύο είναι ακόμα πιο δύσκολο, γιατί ποιος θέλει να αφήσει το ζεστό του πάπλωμα; Γίνεται και ακόμα χειρότερο. Δεν έχω δίπλωμα οδήγησης και μένω και μακριά από τη δουλειά μου. Είναι αρκετά βάρβαρο, θα έλεγα. Είναι και κάποιες φορές, όπως τις προάλλες, την Καθαρά Δευτέρα, που έπρεπε να ξυπνήσω ακόμα πιο νωρίς, αλλά και να μείνω πιο αργά γιατί φτιάχναμε όλη μέρα λαγάνες.
Το ωράριο είναι αρκετά δύσκολο, αλλά κατά έναν περίεργο τρόπο δεν επηρεάζεται η παραγωγικότητά μου στη δουλειά. Εγώ είμαι το ίδιο παραγωγικός, είτε ξυπνήσω στις δύο τη νύχτα είτε ξυπνήσω στις δέκα το πρωί. Περισσότερο υποφέρει η κοινωνική μου ζωή. Οι φίλοι μου, που κάνουν άλλες δουλειές, θέλουν να βγούμε και να ξενυχτήσουμε, ενώ εγώ έχω ήδη αρχίσει να γλαρώνω από τις εφτά. Είναι δύσκολο να συνδεθείς όταν έχεις ένα τόσο διαφορετικό ωράριο από όλο τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει και με τα ερωτικά.
Πολλές φορές με έχουν πει βαρετό σε μια σχέση γιατί δεν θέλω να βγω για ποτό το βράδυ. Δεν είμαι βαρετός, απλώς νιώθω πτώμα και θέλω να ξεκουραστώ στον καναπέ. Αν κανονίσω να βγω, το πάω σερί μετά τη δουλειά, γιατί, αν πάω σπίτι, δεν υπάρχει γυρισμός.
Πρέπει συνεχώς να υπερβαίνεις την κούρασή σου. Και την πείνα σου. Η διατροφή μου δεν είναι και στα καλύτερά της. Δεν βοηθάει και ο φούρνος σίγουρα. Θα μπορούσα να ξυπνάω πιο νωρίς και να φτιάχνω κάποιο σμούθι ή κολατσιό για τη δουλειά, αλλά προτιμώ να κοιμάμαι λίγο παραπάνω. Τρώω και περίεργες ώρες – π.χ., το τελευταίο μου γεύμα είναι στις έξι. Δύο ώρες αργότερα πέφτω για ύπνο.
Γενικά δεν δυσκολεύομαι να κοιμηθώ, αλλά έχω δοκιμάσει διάφορα πράγματα για να κοιμάμαι καλύτερα. Αυτό που έχω παρατηρήσει ότι βοηθάει είναι ένα διπλό μαξιλάρι και ένα διπλό κρεβάτι». Σ.Κ.
«ΕΧΩ ΚΟΙΜΗΘΕΙ ΣΕΡΙ 17 ΩΡΕΣ ΚΑΙ 52 ΛΕΠΤΑ»
→ Γωγώ 27 ετών / Αεροσυνοδός
«Στη δουλειά μου δεν υπάρχει συγκεκριμένο ωράριο. Μπορεί να υπάρχει πτήση στις δώδεκα το βράδυ, ίσως πάω χωρίς να έχω κοιμηθεί, θα πετάξω και θα καταλήξω να κοιμηθώ μετά από 24 και πλέον ώρες. Αλλά στη δική μας περίπτωση δεν είναι μόνο αυτό. Είναι που κάθε μέρα χρειάζεται να βολευτείς σε διαφορετικά δωμάτια, κρεβάτια, μαξιλάρια, θερμοκρασίες. Βέβαια, αν μπορείς να κοιμηθείς σε ένα κρεβάτι σαν κάψουλα μέσα στο αεροπλάνο, τότε μπορείς να κοιμηθείς παντού.
Η αλήθεια είναι ότι είναι παράξενος ο ύπνος στον αέρα. Επιτρέπεται να κοιμηθούμε από δύο έως τέσσερις ώρες, ανάλογα με το ταξίδι. Εγώ δεν δυσκολεύομαι ιδιαίτερα. Κοιμάμαι. Οι συναδέλφισσές μου με φωνάζουν sleeping queen. Εχω ανάγκη να κρατάω μια ρουτίνα ύπνου με βάση την ώρα του Ντουμπάι, όπου μένω, και να συμπληρώνω οκτώ ώρες. Σε αυτό με βοηθάει το smartwatch, που καταγράφει τις ώρες που κοιμάμαι. Δεν τα καταφέρνω πάντα.
Δεν είναι πάντα εφικτό να φτάσεις σε έναν προορισμό, να πας στο ξενοδοχείο, να κλείσεις τις κουρτίνες και να κοιμηθείς. Πόσω μάλλον όταν έξω από το παράθυρο υπάρχουν εξωτικά τοπία, πόλεις που δεν έχεις ξαναεπισκεφτεί ή μια τεράστια πισίνα. Οπότε πολλές φορές θυσιάζω τον ύπνο για λίγο τουρισμό, wellness και νυχτερινή ζωή. Τον ύπνο όμως τον αγαπώ. Το πιο πολύ που έχω κοιμηθεί σερί είναι 17 ώρες και 52 λεπτά. Συνέβη μετά από ταξίδι στο Σαν Φρανσίσκο και στην Αίγυπτο». Φ.Σ.
«Ο ΥΠΝΟΣ ΣΤΟ ΤΙΜΟΝΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΕΦΙΑΛΤΗΣ»
→ Αποστόλης 52 ετών / Οδηγός μακρινών αποστάσεων
«Είμαι σε αυτή τη δουλειά πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Τώρα κάνω το δρομολόγιο Αθήνα – Γενεύη μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Ξεκινάω από Αθήνα, πάω Πάτρα, από εκεί με το πλοίο Ιταλία και οδικώς φτάνω Ελβετία.
Εχω κοιμηθεί στην τριών τετραγωνικών μέτρων καμπίνα του φορτηγού σε διάφορα μέρη: σε πάρκινγκ στην άκρη τεράστιων λεωφόρων στη μέση του πουθενά, σε βουνά, σε πεδιάδες, έξω από ένα τσίρκο στη βόρεια Ιταλία. Κυρίως όμως έχω κοιμηθεί πολλές φορές σε λιμάνια περιμένοντας το δρομολόγιο του πλοίου.
Δεν είναι πάντα εύκολο, αυτονόητο, ότι θα βρούμε εισιτήριο. Μπορεί να χρειαστεί να πάρεις το επόμενο, που μπορεί να είναι την άλλη μέρα. Κι άλλες φορές έχει χρειαστεί να ταξιδέψω χωρίς να κοιμηθώ, για να προλάβω το δρομολόγιο.
Παλιότερα μετέφερα λουλούδια. Επρεπε να μεταφερθούν σε πολύ συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να παραμείνουν φρέσκα. Δεν άντεξα το άγχος. Οπότε τώρα δεν μεταφέρω ευπαθή προϊόντα. Και μια μέρα πίσω να πάει το δρομολόγιο, δεν έγινε και τίποτα. Ακόμα και τώρα, όμως, δεν ξέρω πότε ακριβώς θα κοιμηθώ σπίτι μου.
Τις καλές εβδομάδες κοιμάμαι στο κρεβάτι μου τρεις νύχτες. Η γυναίκα μου γκρινιάζει ότι παραμιλάω και ότι βρίζω Ιταλούς οδηγούς. Μπάτζετ για ξενοδοχεία δεν υπάρχουν καθόλου ή πολύ πολύ σπάνια. Για τις καμπίνες στα πλοία ας μην πω πολλά, προτιμώ να με πάρει ο ύπνος στα σαλόνια του πλοίου. Στο ταξίδι δεν μετράω πόσες ώρες μένω ξύπνιος, μετράω συνήθως χιλιόμετρα. Ο ύπνος στο τιμόνι είναι ο δικός μας εφιάλτης. Οι πιο δύσκολες ώρες δεν είναι οι νυχτερινές, αλλά νωρίς το πρωί αν έχεις οδηγήσει όλο το βράδυ. Εκεί που βγαίνει ο πρώτος ήλιος». Φ.Σ.
«ΔΕΝ ΞΕΡΕΙΣ ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΑΛΑΡΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΕ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ»
→ Κοραλία 33 ετών / Εργαζόμενη σε τηλεοπτική παραγωγή
«Δουλεύω στην παραγωγή μιας διεθνούς σειράς που κάνει γυρίσματα για κάποιους μήνες στην Ελλάδα. Οι ώρες διαφέρουν ανάλογα με το επεισόδιο και την τοποθεσία. Κάποιες μέρες έχουμε όρντινο στις πεντέμισι το πρωί και την επόμενη στις πεντέμισι το απόγευμα. Κάποιοι άνδρες συνάδελφοι το παρομοιάζουν με τον στρατό.
Προσωπικά, όχι απλώς μου διαλύει το ρολόι, αλλά επηρεάζει ακόμη και τα Σαββατοκύριακα που δεν δουλεύω, κι αυτό το βρίσκω χειρότερο. Για παράδειγμα, την προ-προηγούμενη εβδομάδα είχαμε κάθε μέρα βραδινό γύρισμα. Το Σάββατο, λοιπόν, γύρισα στις έξι το πρωί, μέχρι να κοιμηθώ πήγε οκτώ και το απόγευμα ξύπνησα αργά γιατί έπρεπε οπωσδήποτε να αναπληρώσω ύπνο.
Η συνέχεια πάει σαν αγώνας δρόμου: σε μιάμιση ημέρα είχα να στριμώξω ποιοτικό χρόνο με τη σύντροφό μου, φίλους, ένα σινεμά. Και όλα αυτά ενώ την Κυριακή έπρεπε να κοιμηθώ από τις εννέα γιατί τη Δευτέρα είχα γύρισμα στις τρεις τη νύχτα.
Η πρώτη επίπτωση είναι η τρελή κούραση και το ότι μπερδεύεται ο οργανισμός σου και δεν ξέρεις πότε πρέπει να χαλαρώσεις και πότε να είσαι σε εγρήγορση. Μπορεί να είσαι πτώμα, αλλά να μην κοιμάσαι από υπερένταση. Σίγουρα επηρεάζει και τη διατροφή· το βράδυ: για να μείνεις ξύπνιος, τρως πράγματα που δεν θα έτρωγες κανονικά, όπως ζάχαρη, για να πάρεις άμεσα ενέργεια, ενώ όσο πιο πολλές ώρες μένεις ξύπνιος τόσο πιο πολύ τρως.
Στη σχέση μου έχει επιδράσει αρνητικά. Κάποιες φορές δεν βρισκόμαστε καν μέσα στη μέρα. Τη συναντάω στο κρεβάτι όταν γυρίζω ξημερώματα, ήδη κοιμισμένη. Επίσης η κούραση επηρεάζει πάρα πολύ και τη σεξουαλική μας ζωή. Από την εξάντληση μπορεί να με πάρει ο ύπνος ακόμη και στην τουαλέτα. Ευτυχώς η δουλειά μού αρέσει, οπότε με γεμίζει, και επίσης είναι μόνο για κάποιους μήνες, δεν θα το έκανα συνεχόμενα. Δεν είναι βιώσιμο». Ε.Σ.