Βρεθήκαμε σε ένα γραφικό καφενείο στο Θησείο, όπου περνούσε αρκετές ώρες στην πανδημία, όπως μου λέει, με λάπτοπ και βιβλία. Κάθεται σε ένα μικρό τραπεζάκι, σαν στιγμιότυπο από φωτογραφία της παλιάς Αθήνας. Η Έμιλυ Λουίζου δεν είναι ακόμα τριάντα χρονών, διαπρέπει σκηνοθετικά στο Λονδίνο και βρίσκεται στην Ελλάδα για την πρώτη της δουλειά στην Επίδαυρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. «Το πρώτο μου θεατρικό έργο το έγραψα στα δέκα μου, είχε να κάνει με μάγους, και το σκηνοθέτησα με τις συμμαθήτριές μου. Όταν είπα στους γονείς μου ότι θέλω να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία, δεν ξαφνιάστηκαν».
Μετά το σχολείο έφυγε για σπουδές στην Αγγλία. Θυμάται εκείνα τα χρόνια σαν μια περιπέτεια και μου περιγράφει πώς έφευγε από τα μαθήματα του UCL για να βουτήξει στο καλλιτεχνικό Λονδίνο, παρακολουθώντας παραστάσεις, εκθέσεις, μαθήματα υποκριτικής και σκηνοθετώντας στη θεατρική ομάδα του πανεπιστημίου. Οι πόρτες άνοιξαν όταν έγινε δεκτή στο μεταπτυχιακό θεατρικής σκηνοθεσίας του Birkbeck College, στο οποίο γίνονται δεκτοί δέκα υποψήφιοι τον χρόνο από όλο τον κόσμο. Έκανε επιτυχημένες δουλειές, λάμβανε επιχορηγήσεις από το αγγλικό Υπουργείο Πολιτισμού, μέχρι που βρέθηκε στο Στράτφορντ-απόν-Έιβον, το χωριό του Σαίξπηρ, να ζει σε ένα κότατζ δίπλα στο ποτάμι, για μια συνεργασία με το Royal Shakespeare Company. Εκεί τη βρήκε η πανδημία. «Τρόμαξα όταν άρχισαν να κλείνουν τα σύνορα. Ήταν σαν να έκλεινε η πύλη που χρησιμοποιούσες για να μεταφερθείς από τον ένα πλανήτη στον άλλο και να έπρεπε να διαλέξεις.
Πήρα το τελευταίο αεροπλάνο για την Ελλάδα», θυμάται. Μέχρι να επιστρέψει στην Αγγλία, εκτός από τις βόλτες της στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, συνεργάστηκε με τον Στάθη Λιβαθινό και μετά, έπειτα από πρόταση του Δημήτρη Τάρλοου, σκηνοθέτησε το Labor της Ανθής Τσιρούκη στο θέατρο Πορεία. Το ένα έφερνε το άλλο: η Κατερίνα Ευαγγελάτου είδε την παράσταση και της πρότεινε να σκηνοθετήσει στο Φεστιβάλ Αθηνών, κάτι που μας φέρνει στο σήμερα.
Οδηγίες αγγιγμάτων
«Το γεγονός ότι είμαι νέα και γυναίκα είναι κάτι που το σκέφτομαι πιο πολύ στην Ελλάδα· έχουν υπάρξει περιπτώσεις που έχω νιώσει άβολα με κάτι που φοράω», λέει η Έμιλυ όταν της ζητάω να βρει διαφορές στη ζωή ανάμεσα στις δύο χώρες. «Στην Αγγλία με χαλαρώνει το πλαίσιο του επαγγελματισμού, γιατί δεν υπάρχει περίπτωση σε πρόβα κάποιος να με ακουμπήσει ή να με κοιτάξει περίεργα. Στην πρώτη συνάντηση στο Royal Shakespeare Company μας είπαν ότι, αν υποπέσει στην αντίληψή μας κάτι που θα μας κάνει να νιώσουμε άβολα, υπάρχει ένα συγκεκριμένο άτομο για να μιλήσουμε. Το άτομο αυτό δεν είναι ούτε δικός μου προϊστάμενος ούτε κάποιος που δουλεύουμε μαζί. Είναι κάποιος τρίτος. Αυτό με κάνει να νιώθω ασφάλεια, ότι αν συμβεί κάτι, δεν υπάρχει αμηχανία σε ποιον να το πω και ποιος θα με πιστέψει. Η λεπτή γραμμή είναι το επαγγελματικό πλαίσιο να γίνει πολύ τυπικό και να μην υπάρξει σύνδεση. Η σύνδεση και το άγγιγμα κάνουν το θέατρο ευάλωτο σε τέτοιες συμπεριφορές».
Εντυπωσιάζομαι όταν μου περιγράφει ότι στα πρώτα στάδια μιας παράστασης στην Αγγλία υπάρχει το «intimacy core». «Πριν από κάθε παράσταση, θα ελέγξουμε όλες τις στιγμές που κάποιος ακουμπάει κάποιον άλλον. Θα το κάνουμε μπροστά στον υπεύθυνο της σκηνής, για να είναι όλοι σίγουροι ότι, όταν έρθει η στιγμή να σε ακουμπήσω, θα σε ακουμπήσω στο χέρι, όπως έχουμε συμφωνήσει, και όχι πιο χαμηλά. Κάποιος θα πει “τι υπερβολές είναι αυτές”, αλλά κάποιος άλλος θα πει ότι το έχει ανάγκη. Γιατί δεν μπορώ να ανεβαίνω στη σκηνή και να φοβάμαι».
Σηκωνόμαστε από το καφέ και περπατάμε. Η Έμιλυ μου δείχνει το σπίτι που είχαν νοικιάσει στο Θησείο με τον σύντροφό της στην πανδημία. Οι αναμνήσεις εκεί αποτελούν αφετηρία για την υπόλοιπη κουβέντα μας. «Πολλές από τις παραστάσεις μου έχουν θέμα την οικογένεια, τα παιδιά, τη δημιουργία αποτυχημένης οικογένειας. Είναι κάτι που με τρομάζει. Όσο μεγαλώνεις, σκέφτεσαι αν θες ή αν μπορείς να δημιουργήσεις οικογένεια. Και στη γυναίκα τίθεται το ερώτημα «καριέρα ή παιδί;». Με απασχολεί πολύ η κοινωνική πίεση που δέχεται μια γυναίκα. Πολλές γυναίκες γίνονται μητέρες γι’ αυτόν τον λόγο. Εγώ δεν θα το κάνω». Συζητάμε για το πόσο σημαντικό είναι το δικαίωμα της επιλογής, πόσο σοβαρά πρέπει να σκεφτεί κανείς πριν αποφασίσει να ξεκινήσει μια οικογένεια. «Στην καραντίνα, είχα κάποιους γείτονες με δύο μικρά παιδιά. Με σόκαρε το πόσο τσακώνονταν οι δύο γονείς μεταξύ τους και τα παιδιά με τους γονείς. Αναρωτήθηκα “έτσι ήταν αυτοί οι άνθρωποι από την αρχή;”. Δεν μπορώ να διανοηθώ να γίνω έτσι και να μεγαλώσω ένα παιδί σε μια μαύρη τρύπα».
Η Ορέστεια και ο Λιντς
Στο Φεστιβάλ θα σκηνοθετήσει το Συμπτώματα από την έλλειψη βάρους, το νέο έργο του Γιάννη Σκαραγκά, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τη συζήτησή μας, καθώς στον πυρήνα του βρίσκονται κατεστραμμένες οικογένειες – συγκεκριμένα στην Ελλάδα του 1969. «Χρησιμοποιούνται τα μυθικά πρόσωπα του Ορέστη και της Ηλέκτρας, τα οποία είναι, επίσης, παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε μια οικογένεια με βία, αίμα, μίσος. Λένε χαρακτηριστικά ότι “εμείς δεν θέλουμε να κρατήσουμε ένα παιδί, γιατί αυτό το παιδί θα είναι καταραμένο αν μεγαλώσει μαζί μας”. Όλη η ιδέα του κύκλου του κακού, που ξεκινάει από το σπίτι των Ατρειδών, αφορά την κουβέντα που κάνουμε για το ποιος θέλει, μπορεί, πρέπει να κάνει παιδί, και ποια είναι η θέση της κοινωνίας και της πολιτείας σε όλο αυτό». Το έργο βασίζεται στην Ορέστεια του Αισχύλου, αλλά είναι μεταμορφωμένο: «Δεν τοποθετείται σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο. Θα μπορούσε να διαδραματίζεται στην Ελλάδα ή σε έναν άλλον πλανήτη, 30 χρόνια μετά ή 500 χρόνια πίσω. Οι χαρακτήρες ανακυκλώνονται και είναι άνθρωποι του σήμερα», μου λέει η Έμιλυ.
Περνάμε έξω από το Σινέ Θησείο, συζητάμε για ταινίες και καλλιτέχνες που εγείρουν τη φαντασία. Το θέατρο της Έμιλυς αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε σύμπαντα, όπως και η ίδια, μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, το κείμενο περνά στη μουσική, στον χορό, στα εικαστικά και στον κινηματογράφο. «Μου αρέσει η παραμόρφωση. Βλέπω το θέατρο σαν μια ευκαιρία να ξεχειλώσεις κάτι. Έχω σαν σημείο αναφοράς τις ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς, με το ονειρικό αλλά και εφιαλτικό στοιχείο. Ή, αντίστοιχα, τους πίνακες του Μαγκρίτ και του Μπέικον. Με ιντριγκάρει το πώς μπορεί να συνυπάρξει το φως με το σκοτάδι. Τίποτα δεν είναι μόνο τραγικό ή μόνο αστείο, όπως στη ζωή».
Φτάνουμε στο Ηρώδειο. Η Έμιλυ μου λέει πόσο ανυπομονεί για την παράσταση, που τη θεωρεί ένα «προσωπικό στοίχημα», ενώ μου περιγράφει και όσα ετοιμάζει προσεχώς στο Λονδίνο, αλλά και την επόμενη προγραμματισμένη επίσκεψή της στην Ελλάδα, όταν θα συνεργαστεί με τον Γιάννη Χουβαρδά σε μια όπερα για τη Λυρική Σκηνή. «Η όπερα είναι μεγάλο μου όνειρο», λέει.
Στην Πλάκα, οι τουρίστες πληθαίνουν. «Στην Αθήνα νιώθω κι εγώ τουρίστρια. Θέλω να τα δω και να τα κάνω όλα. Προσπαθώ να περάσω χρόνο με τους γονείς και την αδερφή μου που μου λείπουν, να δω φίλους, να γνωρίσω ηθοποιούς και συγγραφείς – λέω ναι σε όλους, γιατί την τελευταία φορά που ήμουν εδώ υπήρχε ο φόβος της πανδημίας». Την αφήνω στο Κουκάκι, τρέχει να προλάβει την πρόβα. Η περιπλάνηση μας πήρε μέχρι το απόγευμα. «Θέλω να συνεχίσω να βρίσκομαι μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας, ανάμεσα στα δύο σύμπαντα. Το ένα με κάνει καλύτερη και στο άλλο. Το ότι έχω ζήσει και έχω δουλέψει στο Λονδίνο συνδέεται με το γεγονός ότι μεγάλωσα στην Ελλάδα και είδα όλες τις παραστάσεις που είδα εδώ. Αντίστοιχα, η σκηνοθέτις που είμαι στην Ελλάδα τώρα έχει να κάνει με όλα όσα έχω βιώσει και μάθει στο Λονδίνο. Είναι περίεργη συνθήκη, γιατί νιώθεις κάπως ότι δεν ανήκεις πουθενά».
ΙΝFO
→ Η παράσταση Συμπτώματα από την έλλειψη βάρους του Γιάννη Σκαραγκά σε σκηνοθεσία Έμιλυς Λουίζου ανεβαίνει στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου στις 14-15/7. aefestival.gr/