Η Κατερίνα ακόμα και στις φαντασιώσεις της σκέφτεται τον σύντροφό της, λέει. Παρά το ότι είναι μαζί σε όλη την ενήλικη ζωή της, εδώ και 23 χρόνια, βρίσκονται σεξουαλικά τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα. Εκείνος είναι πάντοτε πρόθυμος. Πάντοτε; «Πάντοτε». Έχουν, επίσης, ένα παιδί τεσσάρων ετών. Η περίπτωσή τους δεν ακούγεται συνηθισμένη. Κατά κανόνα, στις μακροχρόνιες σχέσεις, από τη στιγμή ειδικά που εμφανιστεί στη ζωή του ζευγαριού ένα παιδί, τα πράγματα περιπλέκονται.
Πριν από κάποιες εβδομάδες δημοσιεύθηκε στον Guardian άρθρο που έλεγε ότι «αν ο Ρόμπι Γουίλιαμς έχει παραιτηθεί από το σεξ μέσα στον γάμο, τι ελπίδα έχουμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι;». Ο ροκ σταρ, ο πιο σέξι άνδρας στον κόσμο το 1999, περιγράφει πως, όταν κάθεται στον καναπέ και η Άιντα Φιλντ, η σύντροφός του εδώ και 13 χρόνια, του προτείνει μια βόλτα στο κρεβάτι, εκείνος πρέπει να σκεφτεί αν μια ερωτική περίπτυξη είναι πιο δελεαστική από το μανταρίνι που μασάει. Ο 49χρονος μουσικός ρίχνει μερικώς το φταίξιμο στη διακοπή αγωγής τεστοστερόνης. Είναι μήπως, όμως, σημάδι των καιρών ή, πιο συγκεκριμένα, σημάδι των καιρών σε μια μακροχρόνια σχέση;
«Η μακροχρόνια σχέση περνάει από διάφορες φάσεις», λέει η κ. Μαρία Κορρέ, ψυχοθεραπεύτρια ζεύγους. «Η πρώτη είναι του απόλυτου έρωτα, που νιώθουμε ότι είμαστε ένα με τον άλλον. Θέλουμε να είμαστε συνεχώς μαζί του, είναι ένα υπέροχο συναίσθημα, το οποίο αποτυπώνεται και στο σεξ. Η επόμενη φάση είναι αυτή που το ζευγάρι αρχίζει να αναζητά την προηγούμενη ταυτότητά του, δηλαδή αποζητά τις σχέσεις του με τους φίλους του, τα χόμπι του, τα ενδιαφέροντά του. Και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο. Είναι σπουδαίο να μη μείνουμε στην πρώτη φάση, γιατί είναι πλέον πνιγηρή. Η καλή εκδοχή είναι να νιώσουμε ελευθερία στη σχέση μας με τον άλλον, να υπάρχει δηλαδή σύνδεση, αλλά να μπορούμε και να αναπνεύσουμε. Εάν υπάρξει αυτό, η σεξουαλική ζωή μπορεί να συνεχιστεί σε έναν καλό ρυθμό, ίσως όχι όπως την πρώτη περίοδο, αλλά με μια άλλη ποιότητα, εξίσου σημαντική».
Η χαμένη λίμπιντο των γονιών
Στην έρευνα που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Kinsey το 2021, το 25,8% των ερωτηθέντων παντρεμένων μιλένιαλ δηλώνει πως «αντιμετωπίζει χαμηλή λίμπιντο την τελευταία χρονιά», με τους Gen X να ακολουθούν με 21,2% και τους Gen Z να βρίσκονται πιο πίσω με 10,5%. Σε άλλη έρευνα, του συμβουλευτικού δικτύου Relate στη Μεγάλη Βρετανία το 2018, 61% των 30άρηδων νέων γονιών δηλώνουν ότι κάνουν λιγότερο σεξ από όσο θα ήθελαν, ενώ το 31% παραδέχονται ότι «έχουν χάσει τη λίμπιντό τους από τότε που έγιναν γονείς». Η άφιξη ενός παιδιού, ακόμη και σε σχέσεις με πολλή αγάπη και ερωτισμό, όπως της Κατερίνας με τον σύντροφό της, φέρνει τα πάνω κάτω. «Για τεσσερισήμισι μήνες αφότου γέννησα, δεν κάναμε σεξ. Είχα φοβερή ξηρότητα και χρησιμοποίησα λιπαντικό, το οποίο έκανε τα πράγματα χειρότερα. Μετά ήταν και τα άλλα, μην ξυπνήσει το παιδί ή ότι δεν ήθελα να μου πιάνει το στήθος, γιατί θήλαζα, ή ότι δεν μου άρεσε το σώμα μου. Αυτός έλεγε ότι δεν έχω πρόβλημα και ότι είμαι τέλεια, αλλά εγώ δεν ένιωθα καλά», λέει. «Είναι βόμβα το παιδί. Το ήξερα, γι’ αυτό και άργησα να κάνω». Η Κατερίνα κάνει συγκοίμηση, δηλαδή κοιμάται με την κόρη της και ο άνδρας της κοιμάται μόνος του. «Δεν θα το κάνω για πάντα, ο ψυχολόγος μου μου είχε πει ότι το παιδί πρέπει να μας βλέπει με τον σύντροφό μου σαν μια μονάδα, να κοιμόμαστε μαζί, να ξυπνάμε μαζί, να μην είμαστε εγώ μαζί της και ο μπαμπάς μόνος του».
Αντίστοιχες προκλήσεις αντιμετώπισε και ο Αλέξανδρος με την Ισπανίδα σύντροφό του. Όταν τον ρωτάω εάν η σύντροφός του είναι η αδελφή ψυχή του, μου απαντάει ότι δεν ξέρει, ότι κάποια στιγμή νόμιζε ότι αδελφή ψυχή του ήταν η τετράχρονη κόρη του. «Η γυναίκα μου πέρασε μια δύσκολη περίοδο αφότου γεννήθηκε η κόρη μας, δεν ξέρω αν ήταν κατάθλιψη, αλλά δεν είχε διάθεση ούτε να ασχοληθεί με το μωρό ούτε να έχουμε σεξουαλικές σχέσεις. Αυτό κράτησε ενάμιση χρόνο. Εγώ είχα φάει κόλλημα με το παιδί, μην του λείψει το χάδι της μάνας. Δεν σκεφτόμουν καθόλου το σεξ. Νομίζω ότι παίζει ρόλο και η ηλικία, γιατί οι ορμές που είχαμε παλιότερα δεν είναι οι ίδιες σήμερα», λέει. Βρίσκει ακόμη ελκυστική τη γυναίκα του, αλλά αναγνωρίζει πως «έχουμε αλλάξει και οι δυο μας, επομένως το σώμα και το πρόσωπό μας δεν είναι το ίδιο. Ήταν κάτι που δεν περίμενα», παραδέχεται.
Όχι πια σεξ, μόνο στρες
Ένας άλλος μη αμελητέος παράγοντας είναι το στρες. Δεδομένα της παγκόσμιας συμβουλευτικής εταιρείας Deloitte από το 2022 δείχνουν πως το 38% των μιλένιαλ έρχονται αντιμέτωποι με ψυχολογικά βάρη που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν και τα οποία προκαλούνται από στρες γύρω από την εργασία τους. «Τις μισές φορές που δεν κάνουμε σεξ είναι λόγω στρες, όχι κούρασης. Βέβαια, αν τελικά κάνουμε, ξεχνάμε το άγχος», λέει πονηρά η Μαρίνα. Με τον Αντώνη είναι ζευγάρι από το 2010, έχουν πλέον και ένα παιδί δύο ετών. Νωρίτερα ήταν φίλοι, σχεδόν κολλητοί, όπως λέει. «Η πρώτη μας φορά ήταν κάπως αμήχανη. Η μετάβαση εννοώ. Εκεί που μιλούσαμε, μέσα σε μισή ώρα ήμασταν στο κρεβάτι», συμπληρώνει. Ενώ σε προηγούμενες σχέσεις μπορεί να ντρεπόταν, επειδή με τον Αντώνη γνωρίζονταν χρόνια, μπορούσε να είναι ο εαυτός της και θυμάται να του λέει τι της αρέσει, τι θέλει. «Σημασία έχει, όταν βλέπεις τον άλλο να έχει διάθεση, να αρπάζεις την ευκαιρία, αλλιώς είναι πολύ εύκολο να βαλτώσει αυτό το πράγμα».
H Κωνσταντίνα και ο σύντροφός της συμπληρώνουν σε λίγο καιρό τρεις δεκαετίες μαζί. «Τα δύο τρία πρώτα χρόνια, αν δεν κάναμε σεξ κάθε βράδυ, πίστευα ότι κάτι τρέχει», θυμάται. Σήμερα, στα 44 της, συνειδητοποιεί ότι η λίμπιντό της έχει πέσει. «Νομίζω ότι στις γυναίκες είναι και ορμονικό», λέει. Ταυτόχρονα αναρωτιέται αν είναι η ρουτίνα με τον σύντροφό της που την κάνει να νιώθει έτσι. Βέβαια, λέει, «έχεις την οικειότητα, που είναι ανεκτίμητη. Ξέρεις τι αρέσει στον άλλο, τι δεν του αρέσει, γίνεται αρκετά μηχανικά, το οποίο μπορεί να είναι βαρετό, αλλά είναι και πιο εύκολο». Όταν δεν κάνει σεξ, δεν της λείπει. Αυτό που περισσότερο ζορίστηκε να ξεπεράσει είναι το «ότι σταματάει το παιχνίδι της κατάκτησης».
Η Βελγίδα ψυχοθεραπεύτρια Εσθέρ Περέλ, μια γκουρού των ερωτικών σχέσεων, έχει εξηγήσεις για όλα αυτά. Σε ένα TED Talk αναφέρει κάτι αρκετά παρεξηγημένο γύρω από το σεξ και την επιθυμία: «Το δύσκολο είναι να συμφιλιώσουμε δύο θεμελιώδεις ανάγκες μας. Από τη μία, την ανάγκη για ασφάλεια, προβλεψιμότητα, αξιοπιστία και διάρκεια, αυτό δηλαδή που λειτουργεί σαν άγκυρα και πυξίδα και νιώθουμε σαν στο σπίτι μας. Από την άλλη, την εξίσου έντονη ανάγκη για περιπέτεια, για το καινούργιο, το μυστήριο, το ρίσκο, τον κίνδυνο, το άγνωστο, το απρόσμενο, την έκπληξη». Γιατί το έχουμε καταλάβει όλο λάθος; Επειδή ζητάμε, όπως λέει εκείνη, τόσο πολλά από τον/τη σύντροφό μας. «Μην κάθεσαι παθητικά και λες θέλω αυτό, θέλω εκείνο και πρέπει να με ικανοποιήσεις», συμβουλεύει η κ. Κορρέ. «Πήγαινε εσύ προς τον άλλο και δείξε τι μπορείς να προσφέρεις».
Φαντασιώσεις και πειρασμοί
Η Ελίζα με τον Τάσο παντρεύτηκαν λίγο πριν από την πανδημία. Είναι πια μαζί 12 χρόνια και περιμένουν το πρώτο τους παιδί. «Μάλλον δεν θα πάμε ποτέ μήνα του μέλιτος», μου λέει. «Ίσως με το παιδί», της προτείνω. Με τον Τάσο έζησαν τα πρώτα τρία χρόνια της σχέσης τους από απόσταση, έπειτα έμειναν αρκετά χρόνια μαζί στο Λονδίνο και πλέον ζουν στην Αθήνα. Η Ελίζα υποστηρίζει ότι έχουν μια καλή σεξουαλική ζωή, με τα πάνω και τα κάτω της. Βρίσκει τον Τάσο πολύ γοητευτικό, λέει.
Κατά την Εσθέρ Περέλ, ένας από τους τρόπους που μας τραβάει ο σύντροφός μας είναι όταν τον βλέπουμε από απόσταση, όταν τον βλέπουμε να βρίσκεται ανάμεσα σε κόσμο, να δείχνει αυτοπεποίθηση μιλώντας σε άλλους. «Αλήθεια είναι αυτό», λέει η Ελίζα. «Μου αρέσει όταν είμαστε έξω με φίλους, τον κοιτάζω και λέω “θέλω να τον βάλω κάτω”». Οι δικές της φαντασιώσεις αφορούν τον σύντροφό της και άλλον έναν άνδρα ή ένα ζευγάρι. «Κάποιες φορές βάζω και τον Τάσο μέσα, αλλά μερικές στιγμές το θέλω μόνο για τον εαυτό μου. Το να είναι όλα ανοιχτά με τρομάζει κιόλας. Φοβάμαι μήπως περιπλεχτούν τα πράγματα, ίσως τελικά θέλω κάτι πιο συμβατικό».
H Σιμόνη έχει τη δική της ιστορία να διηγηθεί. Με τον σύζυγό της είναι μαζί από το 2001. Οι ερωτικές τους επαφές στην αρχή ήταν έντονες, αλλά σταδιακά αραίωσαν μετά τη γέννηση των τριών παιδιών τους. Πριν από πέντε χρόνια ένιωσε έναν ενθουσιασμό για κάτι καινούργιο. «Δεν κατάλαβα πώς έγινε. Δεν είχε συμβεί κάτι συνταρακτικό, δεν είχε προηγηθεί κάποια έντονη κάμψη στην ερωτική μας ζωή. Αλλά ενθουσιάστηκα με κάτι άλλο», μου εκμυστηρεύεται. «Προφανώς μου έλειπε η προσοχή. Είχα χάσει το ενδιαφέρον του Γιώργου. Η ζωή του ήταν δουλειά και σπίτι, παιδιά, διεκπεραιωτικά ζητήματα. Είχε ατονήσει και το μεταξύ μας παιχνίδι, ο ενθουσιασμός. Τότε γνώρισα κάποιον άλλο και μου χτύπησε το καμπανάκι ότι κάτι μου έλειπε, κάτι δεν πήγαινε καλά, αφού ο σύντροφός μου συνέχιζε να μου είναι αρεστός και ποθητός. Οπότε του το είπα». Μετά από αυτό το «σοκ» η σχέση τους ανανεώθηκε, έκαναν ακόμη ένα παιδί και τα πράγματα πήραν άλλο δρόμο. «Μιλάμε πια ανοιχτά για τις φαντασιώσεις μας, εκείνος μου κάνει συχνά κομπλιμέντα και μου δείχνει ότι με θέλει. Μετά από είκοσι χρόνια σχέσης, αυτό με βγάζει από τη θέση της μητέρας». Η Σιμόνη πλέον με τον σύζυγό της συζητούν ανοιχτά να προσκαλέσουν άλλο ένα άτομο στο κρεβάτι τους. «Εμένα μου αρκεί ότι είμαι η πρωταγωνίστρια των φαντασιώσεών του και δεν είμαι καθόλου αρνητική σε ένα τέτοιο σενάριο».
«Αν με ρωτάς, ζευγάρια που είναι μαζί από τα 20 τους, είναι συνταγή για “κέρατο”», θα πει ο Κώστας, που είναι με τη σύζυγό του 17 χρόνια. Γνωρίστηκαν αρχές της τέταρτης δεκαετίας της ζωής τους και σύντομα κατάλαβαν ότι ήθελαν τα ίδια πράγματα. Έκαναν ένα παιδί σχεδόν μόλις παντρεύτηκαν και ένα δεύτερο δυο χρόνια μετά. Πριν από μερικά χρόνια, ο Κώστας πήγε ένα επαγγελματικό ταξίδι και του παρουσιάστηκε μια ευκαιρία να κάνει σεξ με μια άλλη γυναίκα. «Κόμπλαρα. Μυρίστηκα τον κίνδυνο και δεν το έκανα. Δεν ξέρω αν έκανα σωστά», λέει. Στο ερώτημα αν πιστεύει ότι θα μπορέσει να κάνει σεξ μόνο με έναν άνθρωπο σε όλη την υπόλοιπη ζωή του, δεν ξέρει πώς να απαντήσει. «Θα δείξει», λέει με αέρα μυστηρίου. «Μπορεί να είναι στερεοτυπικό, αλλά πιστεύω ότι αλλιώς πηγαίνει η γυναίκα κι αλλιώς πηγαίνει ο άνδρας στο σεξ. Εμείς μπορούμε να κάνουμε σεξ μηχανικά και να μην το ξανασκεφτούμε. Στη γυναίκα είναι κάτι παραπάνω από σωματικό».
Σεξ ή ύπνος;
Δεν είναι όμως το εξωσυζυγικό σεξ η μεγαλύτερη παγίδα: «Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής του σεξ σε μια σχέση είναι ο ύπνος», λέει γελώντας ο Κώστας. Λέει ότι ακόμη θέλει να κάνει σεξ με τη γυναίκα του. Συνήθως «ρίχνει σύρμα» για τις προθέσεις του και εκείνη πιάνει το υπονοούμενο. Επιδιώκουν να κάνουν σεξ μία φορά την εβδομάδα, το θεωρεί σημαντικό να μη χάνεται το νήμα. Και η Σιμόνη πρέπει να κάνει τον κατάλληλο προγραμματισμό, δεν γίνεται αλλιώς αν έχεις τέσσερα παιδιά. «Είναι φορές που δεν δίνω και τόση σημασία στις συνθήκες, κλειδώνω τις πόρτες και αφήνομαι». Της αρέσει όταν συμβαίνει; «Ναι, μου αρέσει πάρα πολύ αν σταματήσω να σκέφτομαι ποιος είναι ξύπνιος και ποιος δεν είναι, τι συνέβη στη μέρα μου, τι με ζόρισε, αν δεν σκεφτώ πως η ώρα είναι μία και έχω να ξυπνήσω σε πέντε ώρες. Αλλά αν επιμείνω και περάσει το πρώτο δεκάλεπτο, αρχίζω να το απολαμβάνω και περνάμε πολύ ωραία».
Ο Κώστας υποστηρίζει ότι «η χειρότερη τακτική στις σχέσεις είναι να πνίγεις τον άλλο, είτε ευθέως με καβγάδες είτε με γκρίνια. Ο άνδρας χρειάζεται και χρόνο μόνος του. Και δεν λέω ότι η γυναίκα δεν το χρειάζεται, αλλά κάποιες φορές αντιδρά στην ανάγκη του συντρόφου της δημιουργώντας του ενοχές: “Πού θα πας; Γιατί θα πας μόνος σου; Εμένα οι φίλες μου δεν μπορούν, εγώ γιατί να μη βγω;”». Επιμένει πως η ψυχική ισορροπία είναι πιο σημαντική από το αν θα δεις το παιδί σου μια μέρα. «Είναι σημαντικό να βρίσκεσαι και μόνος με τον άλλο», λέει. Άλλα ζευγάρια έχουν βρει εμπνευσμένους τρόπους να κρατάνε ζωντανή τη φλόγα. Η Μαρίνα με τον σύντροφό της κάνουν πού και πού τηλεφωνικό σεξ, όταν λείπει ο ένας ή ο άλλος. Ο Κώστας γελάει όταν τον ρωτάω αν βλέπει πορνό: «Γιατί, υπάρχει και κανείς που να μη βλέπει;». Το κάνουν μαζί και με τη γυναίκα του; «Δεν είναι του στιλ της», λέει.
The morning after
Ο Κώστας τρώει πιο συχνά «πόρτα» από τη σύζυγό του από ό,τι το αντίστροφο. Σε αυτό συνυπολογίζει το γεγονός ότι εκείνη πλησιάζει στην εμμηνόπαυση και αυτό είναι μια ορμονική βόμβα για τη γυναίκα. Η Μαρίνα, από την άλλη, είναι πάντα διαθέσιμη για τον σύντροφό της, ακόμα και αν νυστάζει ή δεν έχει πολλή όρεξη. «Νομίζω ότι ισχύει και το αντίστροφο. Και οι δύο θεωρούμε ότι είναι σημαντικό κομμάτι μιας σχέσης», λέει.
Το άγχος γύρω από το σεξ είναι μια πραγματικότητα, πότε συμβαίνει, αν συμβαίνει, τι περιέχει, αν είναι μηχανικό, αν είναι υποχρέωση. Η κ. Κορρέ πιστεύει ότι, ακόμη κι αν χαθεί το νήμα για ένα διάστημα, υπάρχει τρόπος να ξαναβρεθεί. «Αυτό που χωρίζει τους ανθρώπους είναι οι διαφορετικές αξίες. Αυτό δεν γεφυρώνεται. Αν όμως οι αξίες είναι κοινές και έχει χαθεί το ερωτικό στοιχείο, μπορεί να ξαναβρεθεί στην πορεία. Αρκεί ο καθένας να αρχίσει να φροντίζει τον εαυτό του, όχι μόνο την εμφάνισή του, αλλά και το μέσα του. Το ερωτικό στοιχείο ξαναγεννιέται», λέει.
Η Μαρίνα πιστεύει ότι το σεξ είναι σαν χορός: «Κάνεις εσύ ένα βήμα μπρος, ο άλλος ένα βήμα πίσω. Αλλιώς πέφτει ο ένας πάνω στον άλλο». Για την ίδια, η μέρα που ξημερώνει μετά την ερωτική συνεύρεση είναι η καλύτερη απ’ όλες, γιατί έχεις ξυπνήσει ικανοποιημένος και ανάλαφρος. «Και η βραδιά που ακολουθεί είναι η όμορφη, χαλαρή και χωρίς άγχος, γιατί δεν υπάρχει η αναμονή, θα κάνουμε σεξ, δεν θα κάνουμε; Υπάρχει χαλαρότητα. Τι ευτυχία!» λέει γελώντας. «Σ’ εμάς το σεξ δεν είναι ποτέ γλυκούλι. Είναι σαν δύο ξένων, εντελώς παθιασμένων ανθρώπων». Είδες, Ρόμπι Γουίλιαμς;