Για εμάς τους ανθρώπους του 21ου αιώνα, είναι αδιανόητο να φανταστούμε μια «φυσαλίδα Ιστορίας» να ταξιδεύει απαράλλακτη στον χρόνο για 1.500 συναπτά έτη. Και όμως, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά είναι φτιαγμένη από το ίδιο ανθεκτικό υλικό όπως τα γρανιτένια υψώματα που την περιτριγυρίζουν: στέκεται στην ίδια θέση, με την ίδια μορφή, την ίδια ακατάβλητη αφοσίωση των πατέρων της, όπως όταν την ίδρυσε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα μ.X. στους πρόποδες του όρους Χωρήβ, εκεί όπου ο Μωυσής παρέλαβε τις 10 εντολές. Στο καστρομονάστηρο υπάρχει ακόμα η φλεγόμενη, αλλά μη καιόμενη βάτος που είδε ο προφήτης κατά την ανάβασή του, αλλά και το φρέαρ που φέρει το όνομά του και μέχρι πριν από λίγα χρόνια εξασφάλιζε την ύδρευση των ενοίκων. Η ανέγερση της μονής στον ιερό βιβλικό τόπο, ωστόσο, εξυπηρετούσε από την αρχή ακόμα έναν σημαντικό σκοπό, να προστατεύει ασκητές και προσκυνητές που πήγαιναν εκεί ήδη από τον 3ο αιώνα, ευάλωτοι σε κάθε είδους κίνδυνο.
Ακόμα και σήμερα το ταξίδι προς τον απομονωμένο αυτόν τόπο ενέχει κάποιο ρίσκο. Αν εκκινήσει κανείς από το Κάιρο, χρειάζονται πέντε ολόκληρες ώρες με το αυτοκίνητο μέσα στην έρημο. Φύλακες άγγελοι της μονής είναι οι Βεδουίνοι που ζουν πέριξ της, οι οποίοι πολλές φορές αναλαμβάνουν και τη μεταφορά προς και από τη μονή. Η πιθανότητα δυσκολιών εξαρτάται και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Τώρα που η Μέση Ανατολή φλέγεται, οι κίνδυνοι αυξάνονται. Η φωτογράφος Λίζη Μανωλά πραγματοποίησε τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον δέκα επισκέψεις ώστε να ολοκληρώσει ένα δύσκολο εγχείρημα: να κλείσει την ομορφιά και την ιερότητα του μοναδικού αυτού μνημείου σε ένα φωτογραφικό λεύκωμα, το St. Catherine’s Monastery: Behind Sacred Doors, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εμβληματικές διεθνείς εκδόσεις Assouline. Δεν είναι η πρώτη φορά που ελκύεται από την ανυπέρβλητη δύναμη των κοιτίδων της Ορθοδοξίας. Πριν από μερικά χρόνια είχε αφιερώσει ένα ακόμα βιβλίο στους Μονοφυσίτες της Αιθιοπίας σε μικρά ξωκλήσια, σκαμμένα μέσα στα βράχια, με φωτισμό μόνο τα ταπεινά κεριά. Τίτλος της έκδοσης, πάλι από τον Assouline, ήταν Ethiopian Highlands.
«Έχω φωτογραφίσει πολλά μέρη, από την Αφρική και την Ασία έως τη Λατινική Αμερική, με εικόνες που έχουν βαθιά χαραχτεί μέσα μου, αλλά νομίζω ότι τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό που νιώθει κανείς όταν αντικρίζει, μετά το πολύωρο ταξίδι, το καστρομονάστηρο με τα κυπαρίσσια, τις πορτοκαλιές, τις αχλαδιές και τα αμπέλια. Πρώτα έχει διαβεί την έρημο, δρόμους μακριούς ανάμεσα σε άνυδρα βουνά, χωρίς πόλεις και χωριά, νομίζοντας ότι έχει προετοιμαστεί ψυχικά γι’ αυτό το σπάραγμα της Ιστορίας που βρίσκεται περικυκλωμένο από τα άγρια, κοφτερά βράχια.
»Αλλά με το που φτάνεις, σε κατακλύζει το δέος και νομίζω ότι τότε γεννήθηκε και η επιθυμία μου να κάνω μια φωτογραφική απογραφή, ώστε να μπορούν όλοι να δουν πώς διατηρείται αλώβητο το ιουστινιάνειο αρχιτεκτόνημα, αλλά και πώς οι σημερινοί πατέρες, μια χούφτα άνθρωποι, συνεχίζουν τη μοναστική και ασκητική παράδοση 15 ολόκληρων αιώνων με αυταπάρνηση, αγάπη, πνευματικότητα. Χάρη σε αυτούς και στη σκληρή, κοπιώδη καθημερινότητά τους, επιβιώνει το παλαιότερο εν λειτουργία ορθόδοξο μοναστήρι της οικουμένης, ένα καταφύγιο της χριστιανοσύνης, γεμάτο κειμήλια, χειρόγραφα και θησαυρούς που οι ίδιοι συντηρούν και φυλάσσουν», λέει στο «Κ» η Λίζη Μανωλά.
Μια κοιτίδα ελληνισμού
«Το εντυπωσιακότερο για τον σύγχρονο επισκέπτη είναι το ότι βιώνει την ανυπόκριτη πίστη αυτών των πατέρων, τους βλέπει πλήρως απαλλαγμένους από την επιθυμία για υλικά αγαθά, διαισθάνεται τη μοναδική ατμόσφαιρα του χώρου. Βλέπει το εσώτερο φως ακόμα και αν είναι εντελώς άθεος. Η μονή έχει τον δικό της τρόπο να σου επιβάλλεται και να σε κάνει να αναλογίζεσαι τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι άνθρωποι σήμερα. Γέροντες ασκητές, ερημίτες, λόγιοι, συγγραφείς, όλοι άφησαν τα ίχνη τους εδώ: ένα ζωντανό βυζαντινό Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ένα μνημείο του ελληνισμού, επίσης, γιατί στους πύργους, στα κελλιά, στα παρεκκλήσια, στο καθολικό, στην πινακοθήκη, στους διαδρόμους, στην τράπεζα, στο σκευοφυλάκιο, ηχεί εδώ και 15 αιώνες η ελληνική γλώσσα. Η βιβλιοθήκη είναι γεμάτη σπανιότατα ελληνικά, συριακά και αραβικά χειρόγραφα, έντυπα, έγγραφα, παπύρους».
Η μονή αποτελεί επίσης σημείο αναφοράς όχι μόνο για τους χριστιανούς, αλλά και για τους πιστούς του Ισλάμ και του ιουδαϊσμού. Είναι ιερό μέρος και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες. Στην έρημο του Σινά αναγεννήθηκε ο λαός του Ισραήλ, εκεί κατέφυγαν διωγμένοι οι προφήτες του, εκεί μίλησε ο Θεός στον άνθρωπο. «Η σχέση και η συνύπαρξη της μονής με τους Βεδουίνους είναι ιδιαίτερη και κρατάει αιώνες. Οι Βεδουίνοι προστατεύουν το μοναστήρι και τους πατέρες. Εργάζονται σαν μάγειρες, κηπουροί, οδηγοί αλλά και φύλακες. Κάθε βράδυ το καστρομονάστηρο κλειδώνει ακόμα με το πρώτο κλειδί που φτιάχτηκε για την πόρτα του και, εκτός από τον φύλακα, όλοι οι άλλοι πηγαίνουν στο κοντινό χωριουδάκι τους για να ξεκουραστούν. Είναι όλοι τους μέλη της φυλής Τζεμπελίγια, απόγονοι των πρώτων ντόπιων που ζούσαν κοντά στη μονή και με την επικράτηση των Αράβων εξισλαμίστηκαν. Άλλωστε, σύμφωνα με την παράδοση, ο Μωάμεθ είχε επισκεφθεί την Αγία Αικατερίνη και την έθεσε υπό την προστασία του με το αποτύπωμά του (Αχτναμέ)».
Η κ. Μανωλά αναφέρει ότι δούλεψε με την άδεια και τις ευλογίες του αρχιεπισκόπου Σινά, Φαράν και Ραϊθώ, Δαμιανού, αλλά και ότι όλοι οι μοναχοί τη βοήθησαν όπως μπορούσαν. «Αισθάνομαι πολύ τυχερή», καταλήγει, «γιατί είχα την ευκαιρία να γνωρίσω αυτή την ιστορική κοιτίδα και να φωτογραφίσω την καθημερινότητα της μονής με σκηνές που μοιάζουν βγαλμένες από την Παλαιά Διαθήκη».
→ Το λεύκωμα St. Catherine’s Monastery: Behind Sacred Doors κυκλοφορεί από τον οίκο Assouline και πωλείται στην τιμή των 105 ευρώ.