Τις προάλλες, ο αλγόριθμος του TikTok αποφάσισε πως είναι καλό να «πετάει» στην οθόνη του κινητού σύντομα reels με απλές φόρμουλες και εύκολα κόλπα για την επίλυση του μεγάλου προβλήματος που ονομάζεται «αναβλητικότητα»: ξύπνησε πριν τις οκτώ, έχοντας συμπληρώσει επτά με οκτώ ώρες ύπνου, πάρε τον χρόνο για την περιποίηση του προσώπου, ετοίμασε το πρωινό γεύμα σου και ύστερα, κάθισε και οργάνωσε την ημέρα σου, γράφοντας τις υποχρεώσεις πλάι σε κουκίδες. Στα (μάξιμουμ) μονόλεπτα βιντεάκια, οι δημιουργοί αυτού του είδους περιεχομένου μας παίρνουν όλους/όλες μαζί στην καθημερινότητά τους. Παρατηρούμε τον χρόνο που αφιερώνουν για τη ρουτίνα της περιποίησης του προσώπου, για τις εξόδους και τα χόμπι, συν τις μετακινήσεις τους μέσα στην πόλη, για τις σημειώσεις που κρατούν για να ηρεμήσουν και την ώρα που πέφτουν για ύπνο.
Το «καλό» TikTok
Κάποιοι άλλοι δημιουργοί μοιράζονται τις πρακτικές αυτοφροντίδας τους, για να εμπνεύσουν και το κοινό του TikTok να ακολουθήσει παρόμοιες μικρές συνήθειες, οι οποίες θα τους φέρουν πιο κοντά στις τέλειες ημέρες. Αντίστοιχα, υπάρχουν και εκείνοι που προτείνουν κουρέματα και τρόπους στιλιζαρίσματος καθώς και συνδυασμούς ρούχων οι οποίοι υιοθετούνται εύκολα και γρήγορα.
Ύστερα από μερικά σκρολ, ο αλγόριθμος θα εμφανίσει ένα κομμάτι κλασικής ή βαλκανικής μουσικής που μετατράπηκε σε τέκνο. Στη συνέχεια, κάποιον Ισπανό της Γενιάς Ζ που ξεκινάει παρανοϊκούς διαλόγους γνωριμίας με ανυποψίαστους ξένους τουρίστες στους δρόμους του Μπιλμπάο ή του παραθαλάσσιου Μπενιδόρμ. Η σπαστή συνεννόηση, μαζί με τις παρανοήσεις που γεννάει η ημιμάθεια και η ισπανοποίηση των λέξεων στα Αγγλικά, δημιουργούν ένα ξεκαρδιστικό αποτέλεσμα που σίγουρα δεν θα είχε θέση σε κανένα τηλεοπτικό πρόγραμμα. Πιο κάτω, λογαριασμοί δημοσιεύουν memes από ελληνικές σειρές των 00s που σατιρίζουν τις σύγχρονες σχέσεις -φιλικές και ερωτικές-, τις συνθήκες εργασίας και την επικαιρότητα.
Το οπτικό υλικό δε σταματά εκεί: υπάρχουν content creators που δίνουν «μαθήματα» για το πώς να μιλήσεις στο αφεντικό σου σε corporate περιβάλλον, όταν παραβιάζει το δικαίωμά σου στον ελεύθερό σου χρόνο με μηνύματα και πρόσθετες επαγγελματικές υποχρεώσεις οι οποίες δεν σχετίζονται με την περιγραφή της θέσης. Άλλοι πάλι πανηγυρίζουν επειδή παραιτήθηκαν από τις δουλειές γραφείου (και από το ωράριο του 9-5), αποφασίζοντας να ακολουθήσουν το όνειρό τους. Τα πετυχημένα «παραδείγματα» ανθρώπων που, επιτέλους, τα κατάφεραν δίνουν σε εμάς, τους χρήστες, ένα παραθυράκι αισιοδοξίας.
Η άλλη όψη
Αυτές οι λέξεις δεν γράφονται για να ωραιοποιήσουν το TikTok. Το ζήτημα της μη συμμόρφωσης της πλατφόρμας στους κανόνες του GDPR και η διαρροή των προσωπικών δεδομένων των ανήλικων χρηστών βάζουν σε σκέψεις γονείς και πολιτικούς φορείς για την ασφάλεια των πρώτων. Το TikTok έχει κατηγορηθεί ότι μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο κατασκοπείας σε βάρος των χρηστών του, παραβιάζοντας το απόρρητο των επικοινωνιών και στέλνοντας προσωπικά δεδομένα στις κινεζικές αρχές. Ως προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι υπάλληλοι και οι συνεργάτες τους έχουν κληθεί να απεγκαταστήσουν την εφαρμογή από τα κινητά τους τηλέφωνα.
Ακόμα, ο εθισμός στο ασταμάτητο σκρόλινγκ συνδέεται με την κατάθλιψη, το άγχος και τις διατροφικές διαταραχές, ενώ παρουσιάζονται φαινόμενα διαδικτυακού ρατσισμού και εκφοβισμού. Κάποιοι χρήστες διασκεδάζουν με αυτά τα σχόλια (πολλές φορές ανώνυμα) και τα χρησιμοποιούν ως όπλο για να θίξουν αυτά τα ζητήματα, αλλά δεν είμαστε όλοι το ίδιο. Συν τοις άλλοις, υπάρχουν οι υπαρκτοί φόβοι για παρενόχληση, καθώς οι «σεξουαλικοί γύπες» του διαδικτύου παραμονεύουν παντού, όπως και το αφιλτράριστο περιεχόμενο το οποίο είναι πολλές φορές είναι άκρως εθνικιστικό, ενώ κάποιες άλλες φαντάζει ακατάλληλο ακόμα και για ενηλίκους.
Βέβαια, καμία εφαρμογή δεν είναι από μόνη της ένας «δαίμονας» που συγκεντρώνει όλα τα κακά της οικουμένης. Γι’ αυτό και, πέρα από τα αρνητικά, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως μερικά από τα βίντεο του TikTok υπενθυμίζουν την αξία της αυτοφροντίδας και τη σημασία των προσωπικών ορίων που καλείται να βάλει ο καθένας και η καθεμία από μας σε όλους τους τομείς της ζωής του.
Ανοίγουν, δηλαδή, ένα παράθυρο στον κόσμο πέρα από την ελληνική μας γωνιά στον χάρτη και δείχνουν το πώς διάφορα παιδιά της ίδιας γενιάς αντιλαμβάνονται το χιούμορ, την ποπ κουλτούρα, τη σάτιρα και ζητήματα που τους απασχολούν. Και κάπως έτσι χαλαρώνουν τους χρήστες την ώρα που πηγαίνουν στη δουλειά ή λίγο πριν τον ύπνο και να τους κάνει ένα «τσικ» πιο χαρούμενους. Αρκεί, φυσικά, να θέτουν οι ίδιοι τα όριά τους.