Καθώς παρακολουθώ τη βοτανολόγο Σοφία Τριάντου να αναμειγνύει σε μια μεγάλη ξύλινη γαβάθα κλωνάρια από τσάι του βουνού με άνθη καλέντουλας, χαμομηλιού και λαδανιάς, σκέφτομαι ότι η γοητεία που ασκούν τα βότανα είναι διαχρονική και μιλάει σε πολύ βαθιές αναμνήσεις μέσα μας. Το συγκεκριμένο μείγμα, με τα εντυπωσιακά κίτρινα και φούξια πέταλα, προορίζεται για βραδινό τσάι. «Όταν φτιάχνουμε ένα blend βοτάνων, είναι καλό να συνδυάζουμε αυτά που έχουν συμπληρωματική συνέργεια», εξηγεί η Σοφία. Γνώμονας για τη συγκεκριμένη τιζάνα −όπως λέγεται το βοτανικό τσάι− είναι οι χαλαρωτικές ιδιότητες. Αντιθέτως, σε ένα μείγμα για πρωινό ρόφημα, θα προτιμούσε να συνδυάσει το τσάι του βουνού με δίκταμο, άνθη πορτοκαλιάς και φασκόμηλο. Ζητούμενο σε αυτή την περίπτωση είναι οι τονωτικές −και οι αντιικές− ιδιότητες των τριών παραπάνω βοτάνων.
Η Σοφία Τριάντου είναι μία από τους επαγγελματίες που έχουν σπουδάσει το αντικείμενο της βοτανολογίας. Πέραν του πτυχίου της από το Dominion Herbal College του Καναδά, διαθέτει και πιστοποίηση από το Tea&Herbal Association του Καναδά ως tea sommelier, ως γνώστρια δηλαδή όλων των τεχνικών παραμέτρων για την προετοιμασία και το σερβίρισμα του τσαγιού. Η σχέση της με τα βότανα εκτείνεται πολύ πιο πέρα από το επιστημονικό της υπόβαθρο. Το αντιλαμβάνεσαι από τον τρόπο που αγγίζει τα βότανα και, οπωσδήποτε, από τον ενθουσιασμό με τον οποίο μοιράζεται συμβουλές και συνταγές. Η αγάπη της για τα αρωματικά φυτά ως στοιχείο σύνδεσης με τη φύση ήταν και ο λόγος που την ώθησε να δημιουργήσει ένα επισκέψιμο εργαστήριο στο Χαλάνδρι. Εκεί μοιράζεται τη γνώση της σχετικά με τους αμέτρητους διαφορετικούς τρόπους αξιοποίησης των βοτάνων μέσα από workshops που πραγματοποιεί για ενήλικες και για παιδιά.
Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα εργαστήρια στα οποία οι συμμετέχοντες φτιάχνουν τη δική τους μάσκα προσώπου ή λάδι για τα μαλλιά, χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα αιθέρια έλαια βοτάνων ανάλογα με τις ανάγκες του δέρματός τους. Ξεχωριστή εμπειρία αποτελούν και τα μαθήματα μαγειρικής που παραδίδει η Σοφία στην ανοικτή κουζίνα του Open Farm Agora, όπου τα βότανα ενισχύουν τόσο τη γεύση των συνταγών όσο και την ωφέλιμη επίδρασή τους στην υγεία. Μάλιστα, σύντομα ξεκινά ένας νέος κύκλος εργαστηρίων που απευθύνονται σε παιδιά και έχουν τίτλο «Kids cook, moms learn». Στα μαθήματα αυτά, που θα παραδίδει σε συνεργασία με τη δίδυμη αδελφή της και διαιτολόγο, Γεωργία Τριάντου, τα παιδιά θα μαθαίνουν βασικές ιδιότητες των βοτάνων μαζί με συνταγές και συμβουλές για σνακ, γλυκά και φαγητά που έχουν ανάμεσα στις πρώτες τους ύλες τα βότανα. Τα βότανα έχουν, ωστόσο, αμέτρητες εφαρμογές, κι αυτό είναι κάτι που συνειδητοποιείς όταν η Σοφία ξεκινά να σου μιλά για σπιτικές ταμπλέτες βοτάνων για το μπάνιο ή για το πώς το νερό με φασκόμηλο ήταν το μέσο που χρησιμοποιούσαν κατά τον Μεσαίωνα για να καθαρίσουν τα χέρια τους στα επίσημα δείπνα.
Θωράκιση της υγείας
Τα οφέλη των βοτάνων για την υγεία δείχνουν να αποτελούν τον βασικό παράγοντα που προσελκύει το ενδιαφέρον ενός διευρυνόμενου κοινού την τελευταία πενταετία. Τη δυναμική αυτή διαπιστώνουν και ο Μιχάλης Γεωργάρας μαζί με την Αναστασία Βασιλειάδου, ιδρυτές της Aetheleon. Η εταιρεία ξεκίνησε πριν από περίπου δέκα χρόνια να πειραματίζεται με τη βιολογική καλλιέργεια ρίγανης στη Γαλήνη, 45 χλμ. βόρεια της Θεσσαλονίκης. Επέλεξαν τη ρίγανη −και μάλιστα, μια συγκεκριμένη ποικιλία ελληνικής ρίγανης− επειδή είναι ιδιαίτερα πλούσια σε φαινόλες, άρα και σε αντιικά στοιχεία. Όπως εξηγεί ο Μιχάλης, «η ρίγανη είναι το βότανο που οι αγορές του εξωτερικού ταυτίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό με την Ελλάδα. Και, δεδομένου ότι το 95% της παραγωγής μας διατίθεται στη Γερμανία, στην Αγγλία και στην Αμερική, ο όρος “ελληνική ρίγανη” αποτελεί ισχυρό brand name».
Την επιθυμία των καταναλωτών για προϊόντα βοτάνων τα οποία θωρακίζουν την υγεία με ποικίλους τρόπους επιβεβαιώνει και η εμπορική επιτυχία που σημειώνει το ριγανέλαιο της εταιρείας.
Πρόκειται για έναν συνδυασμό από αιθέριο έλαιο ρίγανης με ελαιόλαδο από Κολοβή ελιά, μια ποικιλία που φύεται σχεδόν αποκλειστικά στον κόλπο Γέρας της Λέσβου. Το μείγμα αυτό προοριζόταν για γαστρονομική χρήση, ή ως τροφοφάρμακο, και τελικά υπερίσχυσε η δεύτερη προσέγγιση, αφού τα σχόλια των μαμάδων στο διαδίκτυο το καθιέρωσαν ως φυσικό μέσο πρόληψης και αντιμετώπισης των χειμερινών ιώσεων. Τα υψηλά ποσοστά καρβακρόλης της ρίγανης σε συνδυασμό με τις φαινόλες του ελαιολάδου λειτουργούν ως επιστημονική επιβεβαίωση του μητρικού ενστίκτου. Ο Μιχάλης και η Αναστασία έχουν προχωρήσει στη βιολογική καλλιέργεια και άλλων βοτάνων, τα οποία και διαθέτουν υπό τη μορφή αιθέριων ελαίων και ανθόνερων. Διατηρούν επίσης ένα από τα πιο τεκμηριωμένα μπλογκ για τα βότανα, καθώς, όπως διαπιστώνουν, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τις ιδιότητες των βοτάνων αλλά και μεγάλη παραπληροφόρηση.
Η γεύση και τα αρώματα ενός τόπου
Αντίστοιχο ενδιαφέρον υπάρχει εκ μέρους της αγοράς για ροφήματα βοτάνων που έχουν ευχάριστη και έντονα διακριτή γεύση και άρωμα. Όπως λέει χαρακτηριστικά η Κυβέλη Παντελάκου, «αν πίνουμε ένα βότανο απλά και μόνο επειδή κάνει καλό και όχι επειδή μας αρέσει, τότε δεν θα γίνει ποτέ κομμάτι της ζωής μας». Μαζί με τη συνεταίρο της, Βιβή Παναγιωτίδου, ίδρυσαν το 2019 την Arritos, μια μικρή εταιρεία που συσκευάζει τους δικούς της συνδυασμούς ελληνικών βοτάνων. Στο εργαστήριό τους στη Θεσσαλονίκη κάνουν μείγματα αξιοποιώντας βότανα και φυτά βιολογικής καλλιέργειας από επιλεγμένους παραγωγούς ανά την Ελλάδα. Ένα από τα πιο δημοφιλή τους blends είναι αυτό που συνδυάζει λουίζα, μαλοτήρα, μέντα και μανταρίνι Χίου. Για να το φτιάξουν, προμηθεύονται το φρούτο την εποχή που είναι εντονότερα τα αρωματικά του στοιχεία και αποξηραίνουν τις φλούδες με αργή, φυσική αφυδάτωση στο εργαστήριό τους. Συνδυάζουν επίσης την αρμπαρόριζα με αφυδατωμένα κομμάτια φράουλας και τη μαστίχα Χίου με φλαμούρι, αλλά και πολλά ακόμα συστατικά.
Όλα τους τα βότανα είναι τεμαχισμένα σε όσο γίνεται μεγαλύτερα κομμάτια, ώστε να διατηρείται όσο το δυνατόν πιο ατόφια η γεύση και τα αντιοξειδωτικά τους στοιχεία. Μέσα από τα μείγματα βοτάνων τους θέλουν να αποπνέουν μια αίσθηση φροντίδας, και αυτήν ακριβώς εκφράζουν και τα χειροποίητα πουγκάκια από καθαρό βαμβάκι στα οποία συσκευάζονται κάποια από τα βότανα. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στον παραδοσιακό τρόπο φύλαξης μέσα σε χειροποίητες βαμβακερές θήκες και τσαντίλες. Τα προϊόντα της Arritos είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στις τουριστικές ζώνες της Ελλάδας και έχει οπωσδήποτε ενδιαφέρον να σκεφτούμε τα βότανα σαν αντικείμενο που συμπυκνώνει τη μυρωδιά και την αίσθηση των φυσικών τοπίων που επισκεφτήκαμε κατά τις διακοπές μας.
Νεανική καινοτομία
Ένα από τα πιο πρόσφατα εγχειρήματα στον χώρο των βοτάνων είναι αυτό του Νικήτα Κεφαλογιάννη και της Ίλιας Ιωαννίδη. Οι δύο νέοι δημιούργησαν, στα τέλη του 2023, την Teapsule, μια εταιρεία που συσκευάζει βότανα σε κάψουλες συμβατές με μηχανές της Nespresso. Αφορμή για τους τριετείς πειραματισμούς των δύο νέων στάθηκαν οι αϋπνίες του Νικήτα, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν χάρη σε αφέψημα από χαμομήλι. Το ζητούμενο στη συνέχεια ήταν να βρεθεί ένας τρόπος να γίνεται γρηγορότερα και πιο εύκολα η εκχύλιση, και την απάντηση έδωσε η υψηλή πίεση με την οποία λειτουργεί η μηχανή του εσπρέσο. Ακολούθησαν πειραματισμοί με συνδυασμούς διαφορετικών βοτάνων, όπως η αρμπαρόριζα με το μελισσόχορτο και η λουίζα με τον βασιλικό. Όλα τα βότανα προέρχονται από βιολογικές καλλιέργειες στον Ψηλορείτη της Κρήτης, ενώ οι κάψουλες είναι βιοδιασπώμενες − θα είναι διαθέσιμες από τον Μάρτιο. Τα βότανα επανέρχονται, λοιπόν, στο προσκήνιο με μια σειρά από τρόπους που συνδυάζουν παράδοση και σύγχρονη τεχνολογία. Και υπάρχουν ενδεχομένως πολλές ακόμα χρήσεις και εφαρμογές για να ανακαλύψουμε.
Σοφία Τριάντου Πλάτωνος 7, Χαλάνδρι, τηλ. 6985-036037, sophiatriantou.gr
Aetheleon τηλ. 6931-848050, aetheleon.com
Arritos τηλ. 2314-033337, arritos.gr
Τeapsule τηλ. 6986-433105, teapsule.com