Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ασκήσουμε και να δεχτούμε κριτική; Γιατί να μην μπορούμε να επικεντρωθούμε στην προσπάθεια βελτίωσης; Πώς και γιατί στεκόμαστε στον εγωισμό μας ότι κάτι κάναμε λάθος, όταν δεχόμαστε κριτική, ή στον φόβο ότι θα πληγώσουμε τον άλλο, όταν την ασκούμε;
Στις παρακάτω γραμμές, ακολουθούν έρευνες και απόψεις ειδικών οι οποίοι συμφωνούν ότι η κριτική δεν χρειάζεται να είναι ούτε επίπονη, ούτε τοξική για να είναι εποικοδομητική.
Δεν υπάρχει τίποτε πιο φυσικό από το να προσφέρεις και να δέχεσαι σχόλια για την επίδοση σου στη δουλειά.
Διορθώσεις, μία φυσική διαδικασία
Είμαστε όλοι τόσο διαφορετικοί. Συνεπώς, μπορεί αυτό που φαίνεται σ’ εμάς ένας σωστός τρόπος να προσεγγίσουμε ένα ζήτημα, να είναι τελείως διαφορετικό απ’ αυτό που περίμενε από εμάς ο προϊστάμενος μας ή κάποιος συνάδελφος με τον οποίο συνεργαζόμαστε. Ποιος πήγε ποτέ μπροστά χωρίς την αρωγή των τριγύρω του; «Ενώ επιθυμούμε διακαώς να μας δώσουν φίντμπακ για τη δουλειά μας, όταν πρέπει να το κάνουμε εμείς, είμαστε τρομερά διστακτικοί», λέει η ερευνήτρια Νικόλ Άμπι-Εσμπέρ, η οποία εργάζεται στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στην έρευνα που διεξήγαγε, από τους 155 συμμετέχοντες, μόλις τέσσερις τόλμησαν να πουν στην ερευνήτρια ότι είχε κάτι στο πρόσωπό της (λεκέ από κραγιόν, σοκολάτα, ή κόκκινο στυλό). Οι συμμετέχοντες παραδέχτηκαν ότι δε θα διόρθωναν έναν συνάδελφο σε περίπτωση που έλεγε λανθασμένα το όνομά κάποιου, έκανε λάθη σε αναφορές, ή μιλούσε πολύ γρήγορα σε κάποια παρουσίαση.
Οι λόγοι που διστάζουμε να διορθώσουμε κάποιον – και ως εκ τούτου και οι άλλοι διστάζουν να μας διορθώσουν- έχουν πολύ να κάνουν με την ενσυναίσθηση και την ανασφάλειά μας: πολλοί από μας δε θέλουμε ούτε να πληγώσουμε τον άνθρωπο απέναντί μας, ούτε επιθυμούμε να μας μισήσουν γι’αυτό που είπαμε, εξηγεί αντίστοιχα η Δρ. Λόρεν Σάιμον, καθηγήτρια στο Μάνατζμεντ του Πανεπιστημίου του Άρκανσας, η οποία κατέληξε στα παραπάνω συμπεράσματα μέσω έρευνας που διεξήγαγε.
Συγκεκριμένη κριτική, συγκεκριμένα αποτελέσματα
Θα προτιμούσατε να ζείτε ανίδεοι στο ροζ συννεφάκι σας, ενώ οι τριγύρω σας παλεύουν να κάνουν διαρκώς διορθώσεις στη μέτρια δουλειά σας; «Οι άνθρωποι πρέπει να θυμίζουν στον εαυτό τους ότι η σωστή κριτική είναι η απόλυτη κίνηση ουσιαστικού ενδιαφέροντος, δεδομένων των συνθηκών», λέει η Δρ. Σάιμον. Μια ψυχολόγος από το πανεπιστήμιο του Άμχερστ, Κάθριν Σάντερσον, εξηγεί πιο συγκεκριμένα πώς «ένας προπονητής που ζητάει από τον αθλητή του να “προσπαθήσει περισσότερο” είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικός από αυτόν που τον συμβουλεύει να “ενδυναμώσει τους μύες του περισσότερο, και να ξεκινήσει να σηκώνει βάρη ξεκινώντας από την επόμενη προπόνησή του”». Οι συγκεκριμένες προτροπές, λοιπόν, έχουν πολύ μεγαλύτερη επίδραση.
Αντί για κριτική, συμβουλές
Και τι συμβαίνει όταν εμείς επιθυμούμε να βελτιωθούμε, αλλά κανείς δε μας το προσφέρει; Έρευνα από την Χάιλαϊ Μπλάντεν, μια διδακτορική φοιτήτρια στην οργανωσιακή συμπεριφορά στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, φέρνει στο φως ότι να ζητάμε από τους ανθρώπους γύρω μας συμβουλή και όχι κριτική έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. «Αυτό συμβαίνει γιατί η συμβουλή στρέφεται στο μέλλον και μπορεί να ανοίξει τα μάτια του ατόμου απέναντί μας, σε αντίθεση με την κριτική που στέκεται στο παρελθόν».
Feedback sandwich, αυτό το πρόβλημα
Μια συνηθισμένη προσέγγιση στο ζήτημα, είναι η μέθοδος του feedback sandwich, το οποίο παρουσιάζεται ως εξής: όταν πρέπει να τοποθετηθούμε απέναντι σε μια μέτρια απόδοση από τον συνάδελφό μας, ξεκινάμε με κάτι καλό που έκανε, ώστε να μην τον αιφνιδιάσουμε, συνεχίζουμε με το κομμάτι που μας δυσαρέστησε, και τελειώνουμε με μια αισιόδοξη νότα, ότι είναι ικανός και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Αμερικάνικη έρευνα δείχνει ότι το 86% των εργαζομένων στις ΗΠΑ έχουν δώσει και 95% έχουν λάβει sandwich feedback, και ενώ η μέθοδος λειτουργεί καλύτερα από την έλλειψη κριτικής, πολλοί ερευνητές την έχουν αποδομήσει. Πρώτον, γιατί αν ο αποδέκτης εστιαστεί στην αρνητική κριτική, θα ξεχάσει τα συγχαρητήρια. Δεύτερον, γιατί από την πρώτη φορά και ύστερα, αν ξεκινάμε επαινώντας τον, θα περιμένει ότι έπεται αρνητική κριτική. Και τρίτον, γιατί αν εστιαστεί στον έπαινο, θα ξεχάσει τους τομείς βελτίωσης που προτείνουμε, που ήταν και ο βασικός λόγος που θελήσαμε να του μιλήσουμε.
Ο τρόπος, λοιπόν, λέει ο ψυχολόγος και συγγραφέας μπεστ σέλερ βιβλίων ψυχολογίας Τζον Γκραντ, είναι να είμαστε συγκεκριμένοι και να δείχνουμε ότι νοιαζόμαστε: «Είναι εντυπωσιακά εύκολο να ακούσουμε μια δύσκολη αλήθεια αν προέρχεται από κάποιον που πιστεύει στις δυνατότητές σου και ενδιαφέρεται για την επίτευξη των στόχων σου».