Το όνομα του Ρίτσαρντ Πάουερς (γεν. 1957) έχει αρχίσει να ταυτίζεται με μια λογοτεχνία στρατευμένη στις περιβαλλοντικές ανησυχίες του καιρού μας, με τον Αμερικανό συγγραφέα να υπηρετεί πολύ συνειδητά το αναδυόμενο είδος του cli-fi (climate fiction), το οποίο συνήθως (και εν προκειμένω) εμπεριέχει και ήπια στοιχεία επιστημονικής φαντασίας. Ας εξαιρέσουμε τον Ποταμό της μνήμης (εκδ. Εστίας) που απέσπασε το 2006 το Εθνικό Βραβείο των ΗΠΑ, αλλά ας θυμηθούμε τις Κορυφές της ζωής (εκδ. Διάπλαση), για το οποίο κέρδισε το 2019 το Πούλιτζερ (παρεμπιπτόντως, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ξεκινάει με ένα από τα πιο συγκλονιστικά πρώτα κεφάλαια που έχω διαβάσει ποτέ), όπως και το τελευταίο του, Αμηχανία, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg.
Το παρόν εδώ τοποθετείται στο εγγύς μέλλον, σε μια τραμπική Αμερική – δυσοίωνη προφητεία; Παρά το εξαρχής προβληματικό πλαίσιο, ο αστροβιολόγος αφηγητής (ως συνήθως οι ήρωες του Πάουερς έχουν επιστημονικό υπόβαθρο, όπως και ο ίδιος) περνάει τις μέρες του στα αμερικανικά δάση παρέα με τον εννιάχρονο γιο του: παρατηρούν τη φύση, ψάχνουν για σπάνια πουλιά και τις νύχτες μελετούν τα αστέρια. Αυτά συμβαίνουν για να μην καταρρεύσουν. Η σύζυγός του σκοτώθηκε σε τροχαίο, ο μικρός έχει διαγνωστεί στο «φάσμα» και στον πλανήτη συντελείται οικολογικά και πολιτικά μια καταστροφή. Ο φυσικός κόσμος είναι η μόνη τους παρηγοριά. Οι αποφάσεις που παίρνει ο αφηγητής για τη ζωή και τον γιο του ανοίγουν τον μυθιστορηματικό ορίζοντα, επιτρέπουν τη φαντασίωση της ζωής σε άλλους πλανήτες, αλλά και την εξερεύνηση των δυνατοτήτων της νευροεπιστήμης. Το πένθιμο οικολογικό μήνυμα ακούγεται μαζί με το επιφώνημα της προόδου («Εμείς οι άνθρωποι είμαστε πολύ έξυπνο είδος», λέει κάποια στιγμή στον γιο του, σαρκαστικά ή όχι) και το μυθιστόρημα διαβάζεται ως ύμνος, ως αποχαιρετισμός αλλά και ως προειδοποίηση. Τα μικρά κεφάλαια ευνοούν την ανάγνωση, τακτοποιούν τα πολλά επίπεδα της σκέψης του συγγραφέα.
Δεν υπάρχουν πολλά παραδείγματα ποιοτικής λογοτεχνίας τέτοιου χαρακτήρα, συνήθως προκύπτουν εύκολα ή διδακτικά κείμενα, οπότε η Αμηχανία έχει ιδιαίτερη αξία. Και μαζί με τις Κορυφές δημιουργείται σιγά σιγά μια μίνι λογοτεχνική κληρονομιά που σε κάποια χρόνια θα την κοιτάμε ως μέρος του κανόνα της εποχής μας.
Η Αμηχανία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή.