Οι ισορροπίες έχουν αλλάξει στη Ρωσία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και τα μέλη της παλιάς αριστοκρατίας διώκονται. Ο κόμης Αλεξάντερ Ροστόφ συλλαμβάνεται, δικάζεται, γλιτώνει παρά τρίχα την εκτέλεση και αντ’ αυτής καταδικάζεται σε επ’ αόριστον εγκλεισμό στο περίφημο ξενοδοχείο Metropol της Μόσχας, απέναντι από το θέατρο των Μπολσόι. Και οι δεκαετίες περνούν. Αυτή είναι η ιστορία που έγραψε το 2016 ο Άμορ Τάουλς, με το μυθιστόρημα Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα να γίνεται αμέσως παγκόσμιο μπεστ σέλερ (το διαφήμισε και ο Μπαράκ Ομπάμα τοποθετώντας το στη λίστα με τα αγαπημένα του), ενώ διαβάστηκε πολύ και στην Ελλάδα, όπου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Πλέον υπάρχει και η τηλεοπτική του εκδοχή, μια μίνι σειρά με ίδιο τίτλο και τον Γιούαν ΜακΓκρέγκορ στον ρόλο του κόμη, που θα βλέπουμε κάθε Σάββατο στην Cosmote TV.
Ένας Βρετανός στη Μόσχα
Ανακριτής: «Τι επαγγέλλεστε;»
Κόμης: «Δεν είναι δουλειά των αριστοκρατών
να επαγγέλλονται»
Ανακριτής: «Πολύ καλά λοιπόν. Και πώς περνάτε τον χρόνο σας;»
Κόμης: «Δειπνώντας, συζητώντας. Με διάβασμα και περισυλλογή. Τις γνωστές σαχλαμάρες».
Ο παραπάνω διάλογος είναι ενδεικτικός του χαρακτήρα του κόμη και της σαρκαστικής του διάθεσης, με την επιλογή του Βρετανού ΜακΓκρέγκορ για τον ρόλο να προσθέτει κάτι επιπλέον στο επίπεδο σνομπισμού, παρότι μειώνει προφανώς την αληθοφάνεια της σειράς. Σε κάθε περίπτωση, ο πρωταγωνιστής περνά τη μέρα του στο Metropol ακριβώς έτσι: κουβεντιάζει στο λόμπι, απολαμβάνει ένα γεύμα στο εξαιρετικό εστιατόριο Μπογιάρσκι, επιδεικνύοντας τις τεράστιες γνώσεις του πάνω στο φαγητό και στο κρασί, περιποιείται επιμελώς την εμφάνισή του στο κουρείο –κυρίως το αρχοντικό μουστάκι– και πίνει φλερτάροντας στο μπαρ. Όχι κι άσχημα. Αυτά βέβαια όταν οι εκπρόσωποι του νέου καθεστώτος δεν του υπενθυμίζουν με τον τρόπο τους ότι κατά βάθος είναι φυλακισμένος.
«Η σειρά έχει να κάνει με την καρδιά και την ψυχή του κόμη, αυτού του περίπλοκου χαρακτήρα. Δεν γνώριζα το μυθιστόρημα του Τάουλς όταν ο Μπεν Βάνστοουν (σ.σ. παραγωγός) μου πρότεινε τον ρόλο. Διάβασα λίγο από το σενάριο, είπα αμέσως το ναι και αργότερα διάβασα και το βιβλίο, το οποίο πραγματικά με ξετρέλανε», λέει στη σύντομη επικοινωνία του με το «Κ» ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ.
Το βάρος της ιστορίας
Το ξενοδοχείο Metropol, άλλοτε στέκι της υψηλής κοινωνίας της Μόσχας και αγαπημένο κατάλυμα ξένων επισκεπτών από όλο τον κόσμο, συνέχισε να λειτουργεί, με κάποιες αλλαγές, και μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων. Σε κάποια δωμάτια εγκαταστάθηκαν κρατικοί αξιωματούχοι, ενώ η μεγάλη σάλα χορού φιλοξενούσε πλέον συχνά θυελλώδεις συνεδριάσεις λαϊκών επιτροπών. Γενικώς, ως προς την εποχή, οι δημιουργοί της σειράς σκιαγραφούν, με ελαφρώς καρικατουρίστικη διάθεση, μια δυστοπία απόλυτου ελέγχου, όπου οι πάντες παρακολουθούνται και «ζυγίζονται» με βάση την πίστη τους στην επανάσταση. Από την άλλη, όσα συμβαίνουν έξω από το ξενοδοχείο –και είναι πολλά σε διάστημα τριών δεκαετιών– φτάνουν μέχρι τον κόμη σαν απόηχος που εισβάλλει περιστασιακά μέσα από τις περιστρεφόμενες πόρτες του Metropol. Ούτως ή άλλως, η ιστορική ακρίβεια δεν είναι τόσο μεγάλο ζητούμενο εδώ· πολιτικές αποφάσεις που άλλαξαν τη μοίρα της χώρας «ξεπετιούνται» με δύο ατάκες, ενώ, υπακούοντας στους κανόνες ποσόστωσης της σύγχρονης τηλεόρασης, ένας παλιός φίλος του κόμη, ονόματι Μιχαήλ Φιοντόροβιτς, αλλά και ο ίδιος ο υπουργός πολιτισμού του Στάλιν είναι μαύροι.
Η κάπως απόλυτη αντι-ρωσική εικόνα που σχηματίζεται πάντως στη σειρά (και δεν υπάρχει στο βιβλίο) είναι ίσως αποτέλεσμα και όσων συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στην ανατολική Ευρώπη. «Η επανάσταση έδωσε μορφή στη χώρα που γνωρίζουμε σήμερα ως Ρωσία», σχολιάζει ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ. «Στη σειρά βλέπουμε ουσιαστικά τους σπόρους αυτού που έχει γίνει πλέον η Ρωσία». Ο Άμορ Τάουλς, με τη χαρακτηριστική του διαύγεια, περικλείει σε μια φράση το απόσταγμα πολλών κοινωνικοπολιτικών αναλύσεων: «Στη Ρωσία, ανεξάρτητα από το εγχείρημα αυτό καθαυτό, αν το σκηνικό είναι εντυπωσιακό και η γενική ιδέα μεγαλοπρεπής, θα βρει υποστηρικτές».
Προνομιούχος εκ γενετής
Το ξενοδοχείο, όσο πολυτελές και αν είναι, παραμένει φυλακή και ο κόμης, καθώς τα χρόνια περνούν, γνωρίζει στενοχώριες και ταπεινώσεις, στις οποίες δεν ήταν καθόλου συνηθισμένος. Η αρχική του αντίδραση είναι να οχυρωθεί πίσω από την μπουρζουά συμπεριφορά του, την οποία θεωρεί περίπου πράξη αντίστασης, σταδιακά ωστόσο αντιλαμβάνεται ότι στη ζωή υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα από τα ακριβά κοστούμια και τις πορσελάνινες τσαγιέρες. «Είναι ένας άνθρωπος με ελαττώματα. Βρίσκεται φυλακισμένος στο ξενοδοχείο, όμως ταυτόχρονα είναι και αιχμάλωτος των παλιομοδίτικων πεποιθήσεων, λόγω της αριστοκρατικής καταγωγής του. Όλη αυτή την πίστη στους κανόνες, στις τελετουργίες και στην ίδια τη δομή της τάξης του. Την αίσθηση ότι είναι προνομιούχος εκ γενετής. Όσο προχωράει η ιστορία, μαθαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι, ούτε όμως και ο ίδιος. Στην πορεία, η αριστοκρατική επιφάνεια λίγο λίγο καταρρέει, για να αποκαλύψει τον αληθινό άνθρωπο που κρύβεται πίσω της. Παράλληλα ερωτεύεται, γίνεται πατέρας, ενώ οι άνθρωποι και το προσωπικό του ξενοδοχείου γίνονται με έναν τρόπο η οικογένειά του», αναφέρει ο ΜακΓκρέγκορ για τον χαρακτήρα του.
«Στη σειρά βλέπουμε ουσιαστικά τους σπόρους αυτού που έχει γίνει πλέον η Ρωσία», σχολιάζει ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ.
Οδηγός του κόμη Ροστόφ σε αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας και αλλαγής φιλοσοφίας είναι η Νίνα, ένα δεκάχρονο κορίτσι με σπάνια ευφυΐα, κοφτερή γλώσσα και σπουδαία γνώση των κρυμμένων μυστικών του ξενοδοχείου. Σε μια αντιστροφή των συνηθισμένων ρόλων, εδώ είναι το παιδί που παρηγορεί τον ενήλικα. «Ένα άλλο βασικό θέμα της σειράς είναι η ανάγκη να βρίσκεις τη θετική πλευρά σε οποιαδήποτε κατάσταση. Να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να πέσει σε κατάθλιψη. Η Νίνα γίνεται η καλύτερη φίλη του κόμη και με τη σειρά της τον εισαγάγει σε αυτόν τον κρυφό κόσμο του ξενοδοχείου, στους διαδρόμους, στα διαμερίσματα του προσωπικού, σε μυστικά δωμάτια και άλλα που δεν χρησιμοποιούνται. Είναι μια παιδική εξερεύνηση που κάνει καλό και στους δύο», λέει σχετικά ο ΜακΓκρέγκορ.
«Είναι ένας άνθρωπος με ελαττώματα. Βρίσκεται φυλακισμένος στο ξενοδοχείο, όμως ταυτόχρονα είναι και αιχμάλωτος των παλιομοδίτικων πεποιθήσεων», λέει ο ΜακΓκρέγκορ για τον κόμη.
Στο ξενοδοχείο-φυλακή, ο κόμης γνωρίζει την ανερχόμενη ηθοποιό του βωβού κινηματογράφου Άννα Ουρμπάνοβα, η οποία τον σαγηνεύει με την ομορφιά και το ατίθασο πνεύμα της. Μέχρι που τον καλεί στο δωμάτιό της και στη συνέχεια τον πετάει έξω για να κοιμηθεί με την ησυχία της. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι τον χαρακτήρα της Ουρμπάνοβα υποδύεται η Μαίρη Ελίζαμπεθ Γούινστεντ, η οποία είναι η πραγματική σύντροφος του Γιούαν ΜακΓκρέγκορ. Ο τελευταίος μίλησε μάλιστα πρόσφατα για τη συγκεκριμένη εμπειρία, την οποία χαρακτήρισε «υπέροχη», ενώ ανέφερε πως χρησιμοποίησαν κανονικά σύμβουλο εγγύτητας για τις ερωτικές σκηνές, όπως συμβαίνει πια σε όλες τις χολιγουντιανές παραγωγές. «Ήταν απαραίτητο επειδή έχει να κάνει και με το συνεργείο. Είναι περίεργο να είσαι γυμνός μπροστά σε άλλους ανθρώπους και μπροστά στην κάμερα. Αν γυρίζεις μια σκηνή χορού, έχεις χορογράφο να σε συμβουλεύει. Ο σύμβουλος εγγύτητας είναι σημαντικό μέρος της δουλειάς πια, επειδή είναι εκείνος που σκηνοθέτες και ηθοποιοί συναντούν στη μέση».
Το Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα έρχεται να προστεθεί σε έναν μεγάλο αριθμό πρόσφατων κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών εποχής, οι οποίες μας ταξιδεύουν στον χρόνο, επιδιώκοντας συχνά και μια «επικοινωνία» με το σήμερα. Η τάση, ως γνωστόν, έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας με αρκετές σειρές εποχής, αλλά και ταινίες, όπως η πολύ επιτυχημένη Φόνισσα της Εύας Νάθενα. Ταινία εποχής –έστω πειραγμένη– είναι φυσικά και το Poor Things του Γιώργου Λάνθιμου, αφού το είδος γνωρίζει άνθιση σε παγκόσμια κλίμακα. Η ανάγκη για όλο και περισσότερες ιστορίες και σεναριακό υλικό ωθεί τους δημιουργούς σε αυτή την κατεύθυνση, μαζί με μια ανανεωμένη ερμηνευτική ματιά στο παρελθόν, η οποία πάντως μπορεί συχνά να είναι αμφιλεγόμενη. Σε κάθε περίπτωση, τα κοστούμια και τα σκηνικά εποχής πάντα αρέσουν και συνήθως έχουν περισσότερο ενδιαφέρον από τα σύγχρονα…
Η σειρά Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα είναι μια παραγωγή της Paramount+ και θα προβάλλεται κάθε Σάββατο στις 22.00 στο Cosmote Series HD. Αμέσως μετά, κάθε νέο επεισόδιο θα είναι διαθέσιμο on demand. / Το ομώνυμο μυθιστόρημα του Άμορ Τάουλς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα όπως και τα Καλή κοινωνία και Λεωφόρος Λίνκολν.