Rust Belt, η «Ζώνη της σκουριάς», μια περιοχή γεμάτη νεκρές βιομηχανίες που εκτείνονται γύρω από τις πόλεις των Μεγάλων Λιμνών, στις βορειοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Μια ξεχασμένη Αμερική, που απέχει μόλις δύο ώρες από το Μανχάταν. Μια Αμερική σε ύπνωση, την οποία έφερε το κλείσιμο των εργοστασίων. Ένας τόπος σε ανισορροπία, που ήρθε όταν οι κάτοικοι των προαστίων του Πίτσμπουργκ, του Κλίβελαντ και του Ντιτρόιτ έχασαν τα πάντα και αφέθηκαν στη λήθη και την εγκατάλειψη.
Σε αυτό το σκηνικό, ο φωτογράφος Νίκος Ι. Καλλιανιώτης βρήκε κάτι από αμερικανικά b-movies με ήρωες vigilante, αλλά και μια διαφορετική, διόλου ωραιοποιημένη εκδοχή της χώρας, που απέχει μακράν από τον τρόπο με τον οποίο αυτή απεικονίζεται παραδοσιακά στις χολιγουντιανές ταινίες. Φωτογραφίζοντας δειλά δειλά τo 2016 την προεκλογική κόντρα μεταξύ Τραμπ και Κλίντον, η πολιτική διάσταση των πραγμάτων γρήγορα έδωσε τη θέση της στο στοιχείο της ποικιλομορφίας. Όχι με την έννοια της ανθρωπογεωγραφίας, αλλά της τοπογραφίας και της αρχιτεκτονικής. «Πρόκειται για ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε σαν προσωπική κάθαρση. Μέσα από τη φωτογραφία, απέκτησα συναισθήματα για το μέρος, αλλά ανακάλυψα και ποιος είμαι εγώ», λέει ο φωτογράφος με αφορμή τη μονογραφία του «America in a Trance» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Damiani (2018).
Ο Καλλιανιώτης γεννήθηκε στην Ελλάδα και κατάγεται από την Κοζάνη. Εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ για σπουδές και με βάση του την Πενσυλβάνια εργάστηκε ως freelancer φωτορεπόρτερ για τοπικές εφημερίδες και τους New York Times. Αργότερα ασχολήθηκε ακαδημαϊκά με τη φωτογραφία, διδάσκοντας στο Πανεπιστήμιο του Ντρέξελ στη Φιλαδέλφεια και του Σκράντον (η πόλη όπου διαδραματίζεται το αμερικανικό «Office»).
Το «America in a Trance» μοιάζει σαν road-trip σε έναν τόπο στον οποίο με μια πρώτη ματιά κυριαρχούν η σκουριά και η εγκατάλειψη, αλλά ουσιαστικά κρύβει κάποιες αξίες που είναι ορατές στις λεπτομέρειες. «Σε αυτή τη μικρή Αμερική, υπάρχουν κάποιες αξίες που παραμένουν, οι άνθρωποι είναι πιο απλοί. Επειδή βρίσκεται εκτός μητροπολιτικών κέντρων, βλέπεις πτυχές που βγάζουν προς τα έξω μια εσωτερική αίσθηση της χώρας. Σου δίνει την εντύπωση του χωριού, κι ας κατοικούν στην πόλη 72.000 άνθρωποι. Υπάρχει αυτό το δέσιμο με τον τόπο, τον κόσμο του και τις παραδόσεις – το βρίσκεις σε απλά πράγματα, σε ένα ποτό στο μπαρ ή σε ένα πρωινό με καφέ στο τοπικό diner», διευκρινίζει.
Έαν αλλιώτικο road trip
Σε αυτή τη σκουριασμένη ζώνη τον λόγο έχουν οι σάπιες λαμαρίνες και τα σπασμένα παράθυρα σε εργοστάσια που κάποτε συντηρούσαν μια κοινωνία και μια οικονομία, οι ετοιμόρροπες μαρκίζες σε θέατρα που έχουν εγκαταλειφθεί, τα ελκυστικά νέον που μαρτυρούν μια αίγλη που κάποτε υπήρχε, επισκευές αμαξιών σε γκαράζ και αυλές στολισμένες με αμερικανικές σημαίες, μπαρ δίπλα σε ανισόπεδους κόμβους και καλοσυντηρημένα ξύλινα σπίτια των οποίων η ομοιομορφία σπάει από τούβλινα κτίρια και μικρά δρομάκια γεμάτα γκράφιτι.
Μέσα από αυτό το ιδιότυπο road trip στις πάλαι ποτέ ακμάζουσες πόλεις της Πενσυλβάνια, που θυμίζουν περιγραφές από θεατρικό του Ντίρενματ, ο Καλλιανιώτης προσπαθεί να μοιραστεί τη χημεία που έχει με τον εκάστοτε τόπο και να φέρει στην επιφάνεια τα βιώματά του από ένα μέρος που δεν έχει σχέση με τα μεγάλα αμερικανικά αστικά κέντρα.
«Ουσιαστικά, η Αμερική είναι μια χώρα που έχει πολλές κουλτούρες, χωρίς να έχει αποκτήσει τη δική της, και ίσως η κουλτούρα της είναι πως δεν έχει κουλτούρα. Ωστόσο, σε κάθε περιοχή υπάρχει ένα κάπως τοπικιστικό στοιχείο. Όταν το λύκειο του Σκράντον συμμετείχε σε αγώνα αμερικανικού φουτμπόλ και πήγα να φωτογραφίσω το παιχνίδι, είδα έντεκα χιλιάδες ανθρώπους στο γήπεδο. Το ραδιόφωνο και η τοπική εφημερίδα το κάλυπταν εκτεταμένα, ενώ και στα μπαρ συνέχιζαν να συζητούν γι’ αυτό το ματς», διηγείται. Και ανατρέχει στη φωτογραφία του Γουόκερ Έβανς, στην πόλη του Μπέθλεχεμ στην Πενσυλβάνια, όπου το νεκροταφείο συμπιέζεται στο κάδρο μαζί με μια σειρά από σπίτια, ενώ οι καμινάδες από το εργοστάσιο ατσαλιού της πόλης διακρίνονται στο βάθος.
«Ήταν μια προφητεία γι’ αυτό που επρόκειτο να συμβεί στη βιομηχανία της Αμερικής. Το εργοστάσιο του Μπέθλεχεμ ήταν κάποτε ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός ατσαλιού των ΗΠΑ, με 850 ειδικότητες και χιλιάδες εργαζομένους που με τους μισθούς της τοπικής βιομηχανίας σπούδασαν τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια χωρίς να πάρουν δάνεια. Το εργοστάσιο έκλεισε λόγω κακοδιαχείρισης. Λίγα χρόνια αργότερα, ακριβώς δίπλα στο εργοστάσιο, χτίστηκε ένα καζίνο. Όταν τελείωσε το ατσάλι, προτίμησαν να προμηθεύονται ατσάλι από την Κίνα. Αυτή η μικρή Αμερική βασίζεται πια στις υπηρεσίες, όχι στη βιομηχανία».
Παρά την εκδικητική ψήφο στον Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του 2016 και το σύνθημα «Make America Great Again», που έμεινε στις ομιλίες και ευνόησε τη διατήρηση των γκέτο περιοχών, ο Καλλιανιώτης επαναλαμβάνει διαρκώς αυτή την αίσθηση της τιμής και της περηφάνιας που υπάρχει σε αυτά τα μέρη. «Αν παρατηρήσεις στις φωτογραφίες, δεν υπάρχει ούτε σκουπιδάκι κάτω. Οι δρόμοι είναι ασφαλτοστρωμένοι και τα σπίτια φρεσκοβαμμένα και περιποιημένα, άσχετα με το υπόλοιπο τοπίο. Όσον αφορά τα σύμβολα, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Μια φορά, σε μία από αυτές τις γειτονιές, ένας κάτοικος κάλεσε το 911, επειδή η αμερικανική σημαία στο σπίτι του γείτονα ακουμπούσε στην άσφαλτο του γκαράζ. Τρελά πράγματα».
Στο τέλος του «America in a Trance», το συναίσθημα που κυριαρχεί μοιάζει με τραμπάλα που ισορροπεί στον αέρα. Δεν ανεβαίνει ψηλά, δεν πέφτει κιόλας. Δεν υπάρχει μια άκρως αισιόδοξη πλευρά, αλλά ούτε και μια πλήρως πεσιμιστική απεικόνιση του σημερινού τοπίου. Η φωτογραφική ματιά του Καλλιανιώτη δεν δίνει τις απαντήσεις που μπορεί να περιμένει κάποιος. Προκαλεί όμως μια εσωτερική αναζήτηση μέσα από το ίδιο το ταξίδι.
Info
Το «America in a Trance» (2018) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Damiani. Μπορείτε να το παραγγείλετε από το amazon.com ή απευθείας από το σάιτ του Νίκου Ι. Καλλιανιώτη nikokallianiotis.com. Τιμή: 20 δολάρια.