Κορινθία, Αργολίδα, Λακωνία, Μεσσηνία, Αχαΐα, Ηλεία: τα πέταλα ενός παράξενου «λουλουδιού» τυλίγουν την καρδιά του, την Αρκαδία – πατρίδα θεών, νυμφών, ηρώων, πατρίδα του Πάνα. Ένας τόπος που μοιάζει να έρχεται από την παιδική ηλικία του κόσμου, φορτισμένος μυθολογικά όσο κανένας άλλος. Τοπίο γοητευτικό και δυσανάγνωστο, ευτυχώς όχι ιδιαίτερα αλλοιωμένο τουριστικά, δεν ξέρεις από πού να αρχίσεις να το ερμηνεύεις. Φουστανέλες, λιανοτούφεκα και μυρωδιά από δημητσανίτικο μπαρούτι «μπλέκονται» με τα αρώματα του Μοσχοφίλερου, γιορτάζουν καθημερινά τις ένδοξες μέρες του 1821.
Μόλις μιάμιση ώρα από την Αθήνα, με σύνορο τη σήραγγα του Αρτεμισίου, διασχίζω τη Μαντινεία, «την αρχαιοτάτη και μεγίστη», όπως την αναφέρει ο Πολύβιος, την «ερατεινή», δηλαδή εξόχως θελκτική, κατά τον Όμηρο.
«Στήνουμε θέατρα και τα χαλνούμε…»*
Η Μαντινεία, στα 13 χλμ. βόρεια της Τρίπολης, ιδρύθηκε κατά πάσα πιθανότητα τον 5ο αιώνα π.Χ. και μαζί με την Τεγέα αποτελούσαν τις δύο μεγαλύτερες και σημαντικότερες πόλεις της Αρκαδίας. Ειδικά η Μαντινεία, σύμφωνα με τον μεγάλο «ρεπόρτερ» της αρχαιότητας, Παυσανία, αναδείχθηκε ήδη από νωρίς σε σημείο αναφοράς σημαντικών ιστορικών γεγονότων, που συνδέθηκαν όχι μόνο με την τοπική αρκαδική ιστορία, αλλά και με σημαντικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα. Οχυρωματικός περίβολος, αρχαία αγορά, τα απομεινάρια του ναού της Ήρας, που είχε εντυπωσιάσει τον Παυσανία («και Ήρας προς τω θεάτρω ναόν εθεασάμην»). Στο αρχαίο αυτό θέατρο, που βρίσκεται πια υπό τη φροντίδα του φορέα «ΔΙΑΖΩΜΑ», θα συναντηθούμε. Μέρος της αγοράς και σημείο συνάντησης των πολιτικών, θρησκευτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων της αρχαίας πόλης, αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής τον 19ο αιώνα. Καθόμαστε στην πρώτη από τις κατώτερες σειρές καθισμάτων, τις μόνες που διασώθηκαν από τις 32 αρχικές. Παρά τη φθορά του χρόνου, το μικρό αυτό θέατρο κουβαλά και αντέχει το βάρος της ιστορίας του.
Αφήνοντας πίσω μας τον αρχαιολογικό χώρο, αντικρίζουμε ακριβώς απέναντι ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής. Ο ναός της Αγίας Φωτεινής ανεγέρθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον αρχιτέκτονα Κώστα Παπαθεοδώρου, που ως δεύτερος Αντόνι Γκαουντί έμενε μέσα στον υπό ανέγερση ναό. Το αποτέλεσμα είναι ένα σύμπλεγμα αρχαίας ελληνικής τέχνης, βυζαντινής παράδοσης και σύγχρονης αρχιτεκτονικής, που το χαρακτηρίζω απλώς αξιοθέατο, γιατί δεν έχω ακόμα αποφασίσει τι ακριβώς είναι.
Επόμενη στάση, 18 χιλιόμετρα βορειότερα, ο Αρχαίος Ορχομενός με το υπέροχο θέατρο που αντικρίζει τον κάμπο και τα γύρω βουνά. Οι θρόνοι στέκουν εκεί και περιμένουν ανέπαφοι τους Αρκάδες βασιλείς να προσέλθουν, για να αρχίσει η παράσταση.
* Γιώργος Σεφέρης, «Θεατρίνοι, Μ.Α.»
Όλα είναι Μοσχοφίλερο
Βρισκόμαστε στη Μαντινεία, στο οροπέδιο της Τρίπολης, σε ένα γοητευτικό τοπίο με αμπέλια, χαμηλά σπίτια, κερασιές, αμυγδαλιές, φροντισμένους κήπους και μποστάνια. Βρισκόμαστε επίσης στην αγκαλιά μιας από τις πιο γνωστές ζώνες παραγωγής κρασιών, που από το 1971 φέρουν την ένδειξη ΠΟΠ Μαντινεία· στο βασίλειο του ροδόχρωμου Μοσχοφίλερου. Αυτή είναι η ποικιλία που έχει άρρηκτα συνδέσει το όνομά της με την περιοχή, γιατί οι χαμηλές θερμοκρασίες ακόμα και το καλοκαίρι, τα χιόνια και οι βροχές δημιουργούν ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, που συμβάλλουν και στον ιδιαίτερο χαρακτήρα των κρασιών που παράγονται εδώ.
Τα κρασιά από Μοσχοφίλερο είναι από τα πλέον αγαπητά και αναγνωρίσιμα σε οινόφιλους εντός και εκτός συνόρων. Φρουτώδη και αρωματικά, φινετσάτα και πολύπλοκα, εκφράζονται σε λευκές και ροζέ εκδοχές με υψηλή δροσερή οξύτητα, αρώματα τριαντάφυλλου, λεμονιού, βασιλικού. Και βέβαια δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις υψηλές επιδόσεις της ποικιλίας σε αφρώδη, ροζέ και λευκά, ξηρά και ημίξηρα κρασιά, που άνοιξαν το κεφάλαιο των φυσαλίδων στην ελληνική οινοπαραγωγή.
Για να πιάσουμε το νήμα από την αρχή του, από τη Μηλιά Τριπόλεως ξεκίνησαν όλα. Το παλαιό γραφικό κτίριο στο χρώμα της ώχρας, που δυστυχώς δεν είναι επισκέψιμο, είναι ο χώρος όπου το 1927 ιδρύεται το οινοποιείο της εταιρείας Καμπά. Η μονάδα ξεκινά αμέσως την παραγωγή και μαζί ξεκινά και η άνθιση του Μοσχοφίλερου, με το περίφημο «Μαντινεία Καμπά» να βγαίνει σύντομα στην αγορά. Την ιστορία της συνεχίζει σήμερα η οινοποιία Μπουτάρη, με το Μοσχοφίλερο να είναι η ποικιλία στην οποία επενδύει συνεχώς η εταιρεία, λανσάροντας νέα προϊόντα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι το Μοσχοφίλερο Μπουτάρη, από τα πλέον αναγνωρίσιμα και στο εξωτερικό ελληνικά κρασιά, επιλέχθηκε για τον εορτασμό των 140 χρόνων της Boutari με την επετειακή ετικέτα Μοσχοφίλερο Μπουτάρη Cuvée Spéciale 2019, από μια παρτίδα διαλεχτών σταφυλιών παλαιών κλημάτων του ιδιόκτητου αμπελώνα της στη Μαντινεία. Μπορεί το οινοποιείο να μην είναι επισκέψιμο, αλλά εμείς θα αναζητήσουμε με την πρώτη ευκαιρία το ξεχωριστό Οροπέδιο Μαντινεία, την «γκρι» Φαιά Γη, που παράγεται σε περιορισμένο αριθμό φιαλών, και το Μοσχοφίλερο από τη σειρά Νaturally.
Μιλώντας πάντα γι’ αυτούς που άνοιξαν τον δρόμο στη Μαντινεία, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο οινοποιείο Νασιάκου, που έχει πια περάσει στο portfolio της Semeli με μια Μαντινεία που είναι πάντα εξαιρετική.
1. ΚΤΗΜΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Σε απόσταση βολής από το αρχαίο θέατρο Μαντινείας, το Κτήμα Σπυρόπουλου, με τον αρκαδικό πύργο να δεσπόζει στον κάμπο, είναι από τα πρώτα οινοποιεία που έβαλαν το Μοσχοφίλερο στα ποτήρια μας. Από τα πρώτα επίσης που του έδωσαν αφρό και φυσαλίδες, προσφέροντάς μας την εξαιρετική Ωδή Πανός, ένα από τα αφρώδη που τιμούν όχι μόνο τον παραγωγό, αλλά και την περιοχή ολόκληρη. Ο Νώντας και η Μαρία, η πρώτη γενιά, αλλά και η Κωνσταντίνα, που παίρνει τώρα τη σκυτάλη, είναι από τους ανθρώπους που χαίρεσαι να γνωρίζεις. Απλοί, φιλικοί, γελαστοί, δημιουργικοί, μια ζωντανή εικόνα της ελληνικής οινοπαραγωγής: δραστήρια, επίκαιρη, ανθρωποκεντρική, αφοσιωμένη στην προστασία του περιβάλλοντος, στην ποιότητα και τη συνέπεια. Το Κτήμα Σπυρόπουλου διαθέτει μια ενδιαφέρουσα γκάμα οινοτουριστικών πακέτων, που ξεκινούν από την ξενάγηση και τη δοκιμή δύο ετικετών (δωρεάν) μέχρι πιο σύνθετες γευστικά εμπειρίες (με χρέωση), που κορυφώνονται με την προσφορά γεύματος σε συνεργασία με τοπικά εστιατόρια, κατόπιν συνεννόησης.
❙15ο χλμ. οδού Τριπόλεως-Αρτεμισίου, τηλ. 27960-61400, ktimaspiropoulos.com, Τρίτη-Σάββατο 09.00-15.00
2. ΚΤΗΜΑ ΤΣΕΛΕΠΟΥ
Όταν μιλώ για την οικογένεια Τσέλεπου, δεν μπορώ παρά να σκέφτομαι το ζεστό χαμόγελο της Αμαλίας και την πληθωρική υποδοχή του Γιάννη να συμπληρώνονται από τον νεανικό, ρηξικέλευθο, εξαιρετικού ήθους ενθουσιασμό των παιδιών τους, του Άρη και της Ανδριανής. Πρόκειται για δύο ξεχωριστούς νέους, που παίρνουν με κέφι το τιμόνι στα χέρια τους. Δημιουργικοί, γεμάτοι φρέσκες ιδέες και έτοιμοι για καινοτόμες ανατροπές με σεβασμό στην παράδοση, δίνουν βάρος στον οινοτουρισμό. Η βόλτα στον υπέροχα φροντισμένο αμπελώνα των 650 στρεμμάτων, του οποίου το ανάγλυφο σηματοδοτείται από κυπαρίσσια, έλατα, σκίνα, μικρούς λόφους, ξωκλήσια και νερόμυλους, θα σας ενθουσιάσει. Όπως θα σας ενθουσιάσει και η καινούργια αίθουσα δοκιμών στον χώρο του πρώτου κτιρίου οινοποίησης, το οποίο χτίστηκε πριν από 30 χρόνια. Συμπληρώνεται από ένα υπόγειο κελάρι με premium χρονιές και ετικέτες, όπου βρισκόταν κάποτε η πρώτη δεξαμενή του κτήματος. Στο Κτήμα Τσέλεπου θα επιλέξετε ανάμεσα σε τρία διαφορετικά πακέτα δοκιμών: το Introductory tasting με πέντε κρασιά από την κλασική σειρά ετικετών (15 ευρώ/άτομο), το Premium tasting με τις πιο premium ετικέτες της τρέχουσας εσοδείας (25 ευρώ/άτομο) και το Old vintage tasting με έξι ετικέτες από σημαντικές για το κτήμα σοδειές (40 ευρώ/άτομο με συμμετοχή έξι ατόμων ή ελάχιστο κόστος 240 ευρώ).
❙Ρίζες Αρκαδίας, τηλ. 2710-544440-50, tselepos.gr, Δευτέρα-Παρασκευή 08.00-16.00, Σάββατο 09.00-15.00
3. ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΤΡΟΥΠΗ
Το οινοποιείο Τρουπή βρίσκεται στo κέντρο του οροπεδίου της Μαντινείας, στην περιοχή Φτέρη, την καρδιά των αμπελώνων της ομώνυμης αμπελουργικής ζώνης, και σε υψόμετρο περίπου 700 μ. Θα περιηγηθείτε στα αμπέλια απ’ όπου παράγεται το κρασί του κτήματος, θα γνωρίσετε τη διαδικασία της καλλιέργειας και της οινοποίησης και θα ενημερωθείτε για το Μοσχοφίλερο. Θα σας ξεναγήσουν με κέφι στις αίθουσες παραγωγής αλλά και στον ατμοσφαιρικό χώρο του πωλητηρίου. Κι όταν ο καιρός το επιτρέπει, ο εξωτερικός χώρος σάς περιμένει! Με κόστος 12 ευρώ μπορείτε να δοκιμάσετε όλες τις ετικέτες του οινοποιείου, σας επισημαίνω όμως αυτές που μου έχουν κλέψει την καρδιά: Φτέρη (λευκό και ροζέ), Τομή, Route gris, Hoof & Lur και Εκατό.
❙Φτέρη Μαντινείας, τηλ. 2710-411434, troupiswinery.gr, επισκέψεις όλο τον χρόνο κατόπιν συνεννόησης, Δευτέρα-Σάββατο 09.00-15.00
Για να περνάμε καλύτερα
Η «κοσμική» καρδιά της Μαντινείας χτυπάει στο Λεβίδι, την ιστορική κωμόπολη με τα πετρόκτιστα αρχοντικά και τη μεγάλη πλατεία, όπου συμβαίνουν όλα. Εκεί βρίσκεται ο παραδοσιακός ξυλόφουρνος με το ζυμωτό ψωμί, που έχει γίνει must, εκεί οι ωραίες ταβέρνες με τις πεντανόστιμες γουρουνοπούλες στη σούβλα. Το Λεβίδι επιλέγουμε για να ψωνίσουμε τοπικά προϊόντα και κυρίως το εξαιρετικό μέλι ελάτης Βυτίνας, αλλά και για να διανυκτερεύσουμε.
H διαφορετικότητα στη διαμονή στην περιοχή ονομάζεται Villa Vager. Ένα ζευγάρι δημιουργικών και καλόγουστων ανθρώπων, o Nίκος και η Μαρίνα Βάγγερ, μεταμόρφωσαν ένα ερειπωμένο αρχοντικό του 1843 σε ξενοδοχείο με στιλ, ατμόσφαιρα και όλες τις ανέσεις που αναζητά ο ταξιδιώτης. Τα έπιπλα, τα χρώματα, η διακόσμηση είναι προσεγμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, ενώ η εμπειρία φιλοξενίας κορυφώνεται με το πρωινό, που θα σας μείνει αξέχαστο. Κι αφού βρεθήκατε εδώ αναζητώντας τους δρόμους του κρασιού, ζητήστε να σας οργανώσουν ένα δείπνο οινογνωσίας! Και ύστερα παραδοθείτε στην απόλαυση ενός χαλαρωτικού μασάζ στον χώρο σας, πριν πάτε για ύπνο.
❙Villa Vager, Λεβίδι Αρκαδίας, τηλ. 27960-22073, hotelvager.gr, από 140 ευρώ το δίκλινο. Οι υπηρεσίες μασάζ προσφέρονται κατόπιν κράτησης.
Τα μη επισκέψιμα οινοποιεiα
Οινοποιία Μποσινάκη: Δοκιμάστε την ξεχωριστή Μαντινεία του και το εξαιρετικό ροζέ Ιέρεια (Στενό Μαντινείας, τηλ. 2710-572767, [email protected]).
Κτήμα Μορόπουλου: Δύο ετικέτες από Μοσχοφίλερο παράγει το κτήμα, τη Μαντινεία του και το Μορόπουλος Ροζέ (Νεοχώρι Μαντινείας, τηλ. 2710-572356, moropoulos.gr).
⇒ Αρκαδική γαστρονομία
2. Στη Villa Incognito αφήστε την Υακίνθη και τον Σωτήρη να σας ξεναγήσουν στις αρκαδικές νοστιμιές και στα κρασιά του τόπου.
Αν φύγετε από την Αρκαδία χωρίς να επισκεφθείτε τη Villa Incognito στην Τρίπολη, έχετε χάσει το μισό νόημα του ταξιδιού. Σε αυτό το ιδιαίτερο εστιατόριο στον κεντρικό πεζόδρομο της πόλης, η Υακίνθη Τυροβολά και ο Σωτήρης Κούρος, δύο νέοι άνθρωποι με αγάπη για τα προϊόντα και τις συνταγές της Αρκαδίας, μαγειρεύουν παραδοσιακά με έναν δικό τους τρόπο που εντυπωσιάζει. Περιβολίσια χόρτα με καπνιστή πέστροφα αυγολέμονο, κόκορας με τραχανά, αργοψημένο μοσχαράκι με κρέμα κρεμμυδιού, χοιρινό με σέλινο κι ένα γαλακτομπούρεκο new age μάς ενθουσίασαν, όσο και η απίστευτη λίστα κρασιών που θα ζήλευαν πολλά αθηναϊκά εστιατόρια.
❙Villa Incognito, Τάσου Σεχιώτη 43 και Δεληγιάννη 1, Τρίπολη, τηλ. 2710-222111
Οδηγώντας προς τον Αρχαίο Ορχομενό, αναζητήστε το Χάνι της Κανδύλας. Περιτριγυρισμένη από ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο, η ταβέρνα σερβίρει τοπικές γεύσεις και συνταγές με σπιτική φροντίδα. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τα χόρτα γιαχνιστά, τη γίδα βραστή και τον κόκορα με χυλοπίτες.
❙Το Χάνι της Κανδύλας, Κεφαλόβρυσο Κανδύλας, τηλ. 27960-22350, taverna-hani.gr
Παρότι η Βυτίνα δεν ανήκει στη ζώνη ΠΟΠ Μαντινεία, ο δρόμος είναι πιθανόν να σας οδηγήσει στο ορεινό κεφαλοχώρι της Γορτυνίας, που είναι και το πιο ανεπτυγμένο τουριστικά χωριό του Μαινάλου. Η ατμοσφαιρική ταβέρνα Κληματαριά αποτελεί σταθερή γαστρονομική αξία στην ευρύτερη περιοχή και είναι ανοιχτά από Παρασκευή έως Κυριακή τη χειμερινή περίοδο.
❙Κληματαριά, Λαμπρινοπούλου 6, Βυτίνα, τηλ. 27950-22226.
ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας στο μικρό χωριό Αλέα αναβαθμίστηκε και επαναλειτουργεί από το 2014 με την ευθύνη και τη φροντίδα της δρος Άννας-Βασιλικής Καραπαναγιώτου, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας. Η σύγχρονη εκθεσιακή αφήγηση οργανώνεται με επίκεντρο τον άνθρωπο, που αποτελεί σημείο αναφοράς είτε ως δημιουργός των εκθεμάτων και πρωταγωνιστής των κοινωνικών και ιστορικών εξελίξεων είτε ως θεατής επισκέπτης. Αφιερωμένο στην Τεγέα, την ισχυρότερη αρκαδική πόλη της αρχαιότητας, είναι ένας υποδειγματικός χώρος πολιτισμού, που αποτελεί από μόνος του λόγο επίσκεψης στην περιοχή. Κορύφωση της μουσειακής εμπειρίας η τελευταία αίθουσα, όπου γίνεται ιδιαίτερη μνεία στο ιερό της Αλέας Αθηνάς, γύρω από το οποίο συγκροτήθηκε η αρχαία πόλη της Τεγέας. Τα θεμέλια του ολομάρμαρου ναού του 4ου αιώνα π.Χ., που ήταν έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα και γλύπτη Σκόπα, σώζονται σήμερα εντός του σύγχρονου οικισμού, λίγα μέτρα πιο κάτω από το μουσείο.
❙Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας, τηλ. 2710-556540, tegeamuseum.gr, είσοδος 4 ευρώ, καθημερινά εκτός Τρίτης 09.00-16.00.
