Για κάποιους –τους περισσότερους– πρόκειται για μια τάση που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Μια ηθική θέση απέναντι στα δικαιώματα των ζώων και ένα μέσο προστασίας του πλανήτη από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Στην πραγματικότητα, όμως, η λέξη «vegan» και ο βιγκανισμός γεννήθηκαν το 1944. Ήταν τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς –σε μια εποχή που ο όρος «κλιματική αλλαγή» ήταν παντελώς άγνωστος– που μια ομάδα Βρετανών χορτοφάγων οι οποίοι απείχαν και από ζωικά παράγωγα, όπως τα αυγά και τα γαλακτοκομικά, ίδρυσαν τη Vegan Society με πρωτεργάτες τον υποστηρικτή των δικαιωμάτων των ζώων Donald Watson και την ακτιβίστρια Elsie Shrigley. Ο Watson επινόησε τον όρο «vegan» χρησιμοποιώντας τα τρία πρώτα (veg) και τα δύο τελευταία γράμματα (an) της λέξης «vegetarian», που θα πει χορτοφάγος.
Υποστηρίζοντας από την πρώτη στιγμή την αρχή της απελευθέρωσης των ζώων από την ανθρώπινη εκμετάλλευση, είτε πρόκειται για τροφή είτε για εργασία, κυνήγι, πειράματα κ.ά., ο βιγκανισμός μετράει 77 χρόνια ζωής, είναι όμως πιο ενεργός και επιδραστικός από ποτέ. Δεν αφορά πια ένα κλειστό γκρουπ ανθρώπων, που από κάποιους χαρακτηρίζονταν γραφικοί. Το 2020 η αγορά των vegan προϊόντων και η σχετική καταναλωτική τάση ήταν από τις πλέον αναπτυσσόμενες παγκοσμίως. Σε αυτό συντέλεσε, όπως εκτιμάται, η πανδημία, αφού ευαισθητοποίησε περαιτέρω τους καταναλωτές στα ζητήματα της υγείας και της διατροφής. Τα εστιατόρια, τα σούπερ μάρκετ, η βιομηχανία της μόδας, οι εταιρείες καλλυντικών, ακόμα και οι φαρμακοβιομηχανίες αναζητούν τρόπους για να δημιουργήσουν φυτικές εκδοχές καθημερινών προϊόντων, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τον αυξανόμενο vegan πληθυσμό παγκοσμίως.
Υπάρχει vegan διαμονή;
Ωστόσο, μια παρερμηνεία ως προς το vegan lifestyle εξακολουθεί να υπάρχει. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους χίπικο κίνημα, αλλά για ενημερωμένους, συνειδητούς και αυστηρούς καταναλωτές, οι οποίοι, όταν θεωρούν ότι πληρούνται μια σειρά από προδιαγραφές, θα ξοδέψουν αρκετά χρήματα προκειμένου να ζήσουν και να διασκεδάσουν σύμφωνα με τις αρχές τους. Αυτήν ακριβώς την ιδέα υπηρετούν και τα vegan ξενοδοχεία, μια άφιξη στον κόσμο της φιλοξενίας τόσο φρέσκια, που ακόμη δεν έχει δημιουργηθεί κάποιος φορέας πιστοποίησης ή επίσημος οδηγός που να ορίζει ποια καταλύματα μπορούν να αυτοαποκαλούνται vegan (υπάρχουν ωστόσο δύο αξιόπιστα apps, τα Air Vegan και Veg Visits).
Τον Ιανουάριο του 2019, το ξενοδοχείο Hilton London Bankside εγκαινίασε την πρώτη 100% vegan σουίτα στον κόσμο: από τα χαλιά μέχρι την τελευταία διακοσμητική λεπτομέρεια, ό,τι υπάρχει στους χώρους της είναι κατασκευασμένο από πρώτες ύλες φυτικής προέλευσης (κοκοφοίνικα, μπαμπού, κ.ά.). Έξι μήνες αργότερα, άνοιξε στο Πίτλοχρι της Σκωτίας το Saorsa 1875, το πρώτο πλήρως vegan μπουτίκ ξενοδοχείο με 11 δωμάτια. «Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές καταφύγιο για τους vegans αλλά και έναν προορισμό που να αποδεικνύει πως ο vegan ταξιδιώτης δεν χρειάζεται να συμβιβάσει την ηθική του για να έχει μια υψηλής ποιότητας εμπειρία. Καταβάλαμε επίσης κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσουμε ότι το ξενοδοχείο μας είναι όσο το δυνατόν πιο φιλικό προς το περιβάλλον», λένε οι ιδρυτές, Sandra και Jack MacLaren-Stewart.
Αλλά και στα καθ’ ημάς, στην Άνω Μερά της Μυκόνου λειτουργεί το μοναδικό vegan ξενοδοχείο στην Ελλάδα. «Το Koukoumi είναι στην πραγματικότητα μια ατελείωτη λίστα από αποφάσεις», περιγράφει η Γεωργία Κοντιζά, ιδιοκτήτρια και γενική διευθύντρια του ξενοδοχείου. «Πουθενά δεν θα συναντήσετε το παραμικρό ζωικής προέλευσης, όπως δέρμα, πούπουλα, γαλακτοκομικά ή μέλι. Αποφεύγουμε το χαρτί και το πλαστικό στις συσκευασίες, επεξεργαζόμαστε τα λύματα με βιολογικό καθαρισμό, ζεσταίνουμε το νερό με ηλιακά πάνελ και το επαναχρησιμοποιούμε για πότισμα του κήπου. Τα λευκά είδη και οι χώροι του ξενοδοχείου καθαρίζονται με πιστοποιημένα οικολογικά απορρυπαντικά, το νερό φιλτράρεται μέχρι και με επεξεργασία αντίστροφης ώσμωσης, διαθέτουμε πισίνα μαγνησίου και κάνουμε συστηματική ανακύκλωση συσκευασιών. Τόσο στο μενού της κουζίνας όσο και στην πιστοποιημένη vegan λίστα κρασιών μας δεν υπάρχει ίχνος ζωικών προϊόντων, ούτε για το φαγητό του προσωπικού».
Στην άλλη πλευρά της Μεσογείου, στη Selva της Μαγιόρκα, λειτουργεί από το 2013 ως vegan ξενοδοχείο η Villa Vegana μέσα σε ένα κτήμα τριών στρεμμάτων με ελιές, αμυγδαλιές, λεμονιές και πορτοκαλιές, πρόβατα που βόσκουν ελεύθερα, γουρούνια, γαϊδούρια και άλογα. Η συνιδιοκτήτρια Miriam Spann εξηγεί: «Είμαστε χορτοφάγοι εδώ και πολλά χρόνια και πάντα νιώθαμε ξένοι με τον υπόλοιπο κόσμο. Όταν χρειαζόμασταν κάτι, απευθυνόμασταν στο Facebook για να βρούμε άλλους vegans και να συνδεθούμε μαζί τους. Έτσι, ξεκινήσαμε με μόλις τέσσερα δωμάτια να προσφέρουμε vegan διακοπές σε άτομα που γνωρίζαμε. Τώρα, οκτώ χρόνια μετά, είμαστε περισσότερο από ποτέ χαρούμενοι που έχουμε τόσο πολλούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο που επισκέπτονται το κατάλυμά μας. Προσφέρουμε τέσσερα διαφορετικά χορτοφαγικά μενού μεσογειακής, ινδικής, ασιατικής και σκανδιναβικής κουζίνας, ενώ το εστιατόριό μας έχει τη δική του δυναμική και κοινό, ανεξάρτητα από το ξενοδοχείο».
Ταξίδι δεν είναι μόνο το ξενοδοχείο
Πέρα όμως από τη διαμονή, πόσο εύκολο είναι να ταξιδέψει ένας vegan χωρίς να προδώσει τις αρχές του; Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν εντάξει πια στα μενού τους vegan επιλογές – χαρακτηριστικά, κατά τη διάρκεια του 2021 η Emirates παρείχε περισσότερα από 113.000 vegan γεύματα στα δρομολόγιά της. Σύμφωνα με τον Justin Francis, συνιδρυτή και CEO του ταξιδιωτικού πρακτορείου Responsible Travel, «ο βιγκανισμός είναι ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής, που ήρθε για να μείνει. Προσφέρει όμως και ένα ενδιαφέρον πεδίο δράσης, μιλώντας με επιχειρηματικούς όρους. Γιατί ακόμα και οι μη vegan ανησυχούν για το τι είδους προϊόντα καταναλώνουν είτε για το καλό της υγείας τους είτε για εκείνο του πλανήτη, πράγμα που επηρεάζει και τις ταξιδιωτικές συνήθειες. Παρατηρούμε retreats και ξενοδοχεία να μετασχηματίζουν τον χαρακτήρα και τις παροχές τους με χορτοφαγικά γεύματα, καλλυντικά και καθαριστικά προϊόντα μη δοκιμασμένα σε ζώα, στρώματα από κοκοφοίνικα, λινά λευκά είδη, εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Στο Responsible Travel οι κρατήσεις για vegan διακοπές αυξήθηκαν κατά 126% από το 2016 έως το 2019. Απευθύνονται εξάλλου σε όλους όσοι θέλουν να αισθανθούν πιο υγιείς και να βιώσουν μια πιο φυσική και φιλική προς το περιβάλλον εμπειρία».