Μουσείο Guggenheim: Oργανική αρχιτεκτονική
Η αρχιτεκτονική βόλτα ολοκληρώνεται με τους ασυνήθιστους όγκους που δημιουργεί η οργανική αρχιτεκτονική. Πρόκειται για ένα στιλ του οποίου η εικόνα δημιουργεί συνδέσεις με το φυσικό περιβάλλον όχι γιατί μιμείται φυσικές οργανικές μορφές, αλλά επειδή ο σχεδιασμός του εμπεριέχει, εμπνέεται και μετασχηματίζει στα κτίρια μηχανισμούς που διέπουν τις φυσικές διεργασίες.
Πιο γνωστό παράδειγμα οργανικής αρχιτεκτονικής στη Νέα Υόρκη αποτελεί το Μουσείο Solomon R. Guggenheim, το οποίο σχεδίασε ο Frank Lloyd Wright. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα και οι χαρακτηριστικές καμπύλες του βρίσκονται σε έντονη αντίθεση με τις τυπικές μορφές των άλλων κτιρίων που το περιβάλλουν. Στο εσωτερικό του οι σπειροειδείς ράμπες διαμορφώνουν, καθώς ξεδιπλώνονται, το εξαώροφο οικοδόμημα αφήνοντας στη μέση ένα αίθριο, πλάτους 28 μέτρων, που καλύπτεται από έναν γυάλινο θόλο και λούζει με φυσικό φως όλες τις αίθουσες. Η ρευστή, δυναμική, γλυπτική μορφή του πυροδότησε τον διάλογο ανάμεσα στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τον δημόσιο χώρο.
New York Public Library: η ώρα της Beaux-Arts
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης χτίστηκε το 1911 σε στιλ Beaux-Arts, το προοδευτικό ύφος που επικράτησε στα δημόσια κτίρια της πόλης μεταξύ 1890-1920. Πολλά από αυτά τα σχεδίασαν απόφοιτοι της σχολής εικαστικών τεχνών École des Beaux-Arts του Παρισιού, φέρνοντας γαλλικό αέρα στον ορίζοντα της πολυπολιτισμικής μητρόπολης. Βασικά χαρακτηριστικά του στιλ είναι οι διακοσμήσεις με επιβλητικές μπαρόκ και ροκοκό λεπτομέρειες, οι κολώνες στην πρόσοψη και οι τερατόμορφες φιγούρες στα ακρωτήρια – που στην πραγματικότητα εξυπηρετούσαν τα συστήματα υδρορροών.
Το κτίριο της Βιβλιοθήκης είναι μια εμβληματική κατασκευή από μάρμαρο με κολώνες κορινθιακού ρυθμού, αγάλματα στο επιστύλιο και δυο επιβλητικά γλυπτά λιονταριών εκατέρωθεν της εισόδου. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του ύφους Beaux-Arts, ωστόσο ο τρόπος που συνδυάζει τα διαφορετικά στοιχεία μεταξύ τους είχε σαν αποτέλεσμα ένα μοναδικό οικοδόμημα, μοντέρνο και λειτουργικό. Οι χρήσεις στο εσωτερικό είναι διακριτές ακόμα και από μακριά, καθώς τα αετώματα σηματοδοτούν τα αναγνωστήρια, ενώ τα μακριά, στενά παράθυρα τις αίθουσες με τα βιβλία.
Chrysler Building: Αρ Ντεκό oυρανοξύστης
Το κίνημα της Αρ Ντεκό αντικατέστησε αυτό της Beaux-Arts και είναι το τελευταίο, όσον αφορά την αρχιτεκτονική, με έντονα στοιχεία εξωραϊσμού. Παρότι κράτησε αποστάσεις από τις διακοσμητικές φόρμες των προηγούμενων ετών δεν κατήργησε τις εντυπωσιακές όψεις των κτιρίων, αλλά τις επένδυσε με συμμετρικές γεωμετρικές επαναλήψεις.
Ο σχεδιασμός αυτός επικράτησε στις δεκαετίες 1920 και 1930 και εμπνέεται από την εξέλιξη και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών που αναζητούσε γόνιμο έδαφος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι μεγάλες κατασκευές από ατσάλι που συναντάμε στο Empire State Building (1931).
Όμως ένα χρόνο νωρίτερα ήταν το εμβληματικό Chrysler Building (1930) που άλλαξε για πάντα το τοπίο της Νέας Υόρκης με την καθηλωτική κωνική μεταλλική οροφή του και το ύψος του. Φτιαγμένος από γρανίτη, γυαλί και ασβεστόλιθο, ο ουρανοξύστης που σχεδίασε ο William Van Alen για να στεγάσει τα γραφεία της αυτοκινητοβιομηχανίας Chrysler, ήταν το πρώτο κτίριο στον κόσμο με ύψος 318,82 μέτρων, γεγονός που επέφερε αλλαγές όχι μόνο στους οικοδομικούς κανονισμούς αλλά και στη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, η οποία έπρεπε να προσαρμοστεί για να φτάνει το φυσικό φως μέχρι τον δρόμο.
Seagram Building, μινιμαλισμός και Διεθνές Στιλ
Η δεκαετία του 1950 έφερε τα πάνω-κάτω στην αμερικανική μητρόπολη. Οι λιτές γεωμετρίες της σχολής του Bauhaus ξεπερνούν τα σύνορα της Γερμανίας γοητεύοντας με τη λειτουργικότητα και την απλότητά τους ολόκληρο τον κόσμο. Η αρχιτεκτονική προσέγγιση που εξυμνεί την τυποποίηση και επικράτησε στις ΗΠΑ με τον όρο Διεθνές Στιλ είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά το 1932 στην έκθεση που είχαν επιμεληθεί οι Philip Johnson και Henry-Russell Hitchcock στο MoMA.
Χαρακτηριστικά παράδειγμα αυτού του σχεδιασμού είναι το Seagram Building (1958) και το Lever House (1951), που βρίσκονται το ένα απέναντι από το άλλο στην Park Avenue. Το Seagram Building είναι ένα κτίριο γραφείων 38 ορόφων από γυαλί και χάλυβα. Το σχεδίασε ο Mies Van Der Rohe κάνοντας χρήση σύγχρονων υλικών και τεχνικών και ενσωματώνοντας το κτίριο στην πόλη. Ο Van Der Rohe επιχείρησε να δημιουργήσει ένα νέο πρότυπο εταιρικών γραφείων, που συνδυάζουν την επαγγελματική χρήση με τη λειτουργικότητα και τον δημόσιο χώρο, καθώς το κτίριο βρίσκεται αρκετά μέσα από τον δρόμο, αφήνοντας ελεύθερο χώρο για τη δημιουργία μιας πλατείας – τυπολογία που ακολουθήθηκε έπειτα και από άλλους αρχιτέκτονες. Απεικόνισε επίσης στις όψεις του κτιρίου την εσωτερική του δομή, με εμφανείς μεταλλικές δοκούς στην πρόσοψή του και όχι κρύβοντας τις κολόνες από μπετόν μέσα στον σκελετό του.
Το μπρουταλιστικό Whitney Museum of American Art
Η πρωτοποριακή χρήση ακατέργαστου σκυροδέματος επικράτησε ως Νέος Μπρουταλισμός και η τραχιά εικόνα του εκτόπισε τη μίνιμαλ αισθητική του Διεθνούς Στιλ με τις μεγάλες διάφανες επιφάνειες από γυαλί. Ο μπρουταλισμός δίνει έμφαση στους μεγάλους όγκους και τις αδρές επιφάνειες υποστηρίζοντας μια αισθητική προσέγγιση πιο κοντά στη φύση των υλικών. Πολλά κτίρια της περιόδου 1950-1970, όχι μόνο στη Νέα Υόρκη αλλά και σε άλλες πόλεις, αργότερα θεωρήθηκαν «δύστροπα», «αποπνικτικά», «από φανταστικούς κόσμους» και κατεδαφίστηκαν ή υπέστησαν σημαντικές αλλοιώσεις.
Ο μπρουταλισμός, που αρχικά βρήκε απήχηση σε βιομηχανικά κτίρια και χώρους, συνδέθηκε τελικά και με τα δημόσια κτίρια. Ορόσημο του συγκεκριμένου στυλ αποτελεί το κτίριο του Μουσείου Whitney (1966), το οποίο είναι κατασκευασμένο από γρανίτη και όχι από σκυρόδεμα, όπως τα περισσότερα κτίρια αυτού του στιλ. Σχεδιασμένο από τον Marcel Breuer, προκάλεσε με τη συμπαγή ανεστραμμένη μορφή του το βλέμμα αλλά και την κριτική. Ο Breuer, ωστόσο, εκμεταλλεύτηκε έξυπνα και κυρίως αποδοτικά τον μικρό οικοδομήσιμο χώρο με προβόλους, που πρόσθεταν τετραγωνικά, και με καινοτόμα πτυσσόμενα χωρίσματα στο εσωτερικό, που μεταβάλλουν εύκολα τις αίθουσες.