Η Αθήνα του Πικιώνη επιστρέφει… μερικώς

Η Αθήνα του Πικιώνη επιστρέφει… μερικώς

4' 38" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πλησιάζοντας τον αριθμό 70 της Σίνα, ακούγονται οι πρώτες παιδικές φωνές. Η πύλη του 14ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών «Δημήτρης Πικιώνης» ανοίγει και με υποδέχεται η διευθύντρια, Παναγιώτα Καπροΐτη. Το σχολείο αποτελεί υπενθύμιση του μεγαλείου του σπουδαίου αρχιτέκτονα από τον οποίο πήρε το όνομά του. Και σχεδιάζεται να αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή.

Τουλάχιστον αυτό θα προσπαθήσει να κάνει η μη κερδοσκοπική εταιρεία «Δημήτρης Πικιώνης», σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων, με τον οποίο προχθές υπέγραψε σύμφωνο συνεργασίας για τη συντήρηση και αποκατάσταση των έργων του αρχιτέκτονα στα όρια της Αθήνας: το 14ο Δημοτικό Σχολείο, τις διαδρομές της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, αλλά όχι και το συγκρότημα του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη με το εμβληματικό αναπαυτήριο, όπως ο ίδιος ο Πικιώνης το ονόμαζε, δηλαδή το γνωστό περίπτερο-αναψυκτήριο δίπλα ακριβώς από τον ναό. Γιατί όχι; Διότι το υπουργείο Πολιτισμού και το ΚΑΣ αρνούνται, σύμφωνα με πληροφορίες, να δώσουν τις απαιτούμενες άδειες…

Η κ. Καρποΐτη ενθουσιάστηκε με τα νέα –που έμαθε από εμάς– για τις εργασίες που θα λάβουν χώρα στο σχολείο. Η ξενάγηση που μας έκανε στους χώρους του σχολείου έδειξε δύο πράγματα: αφενός, την ευφυΐα του Δημήτρη Πικιώνη, ο οποίος σχεδίασε υπαίθριες αίθουσες διδασκαλίας – κάθε κλειστή τάξη έχει τη δική της ασφαλή βεράντα με θέα στον αχανή αθηναϊκό ορίζοντα. Οι αδρές γραμμές (ο Πικιώνης είχε συχνή επαφή με τον ιδρυτή της σχολής Bauhaus, Βάλτερ Γκρόπιους) είχαν από τότε μετατρέψει το κτίσμα σε εξαίσιο δείγμα πρώιμου μοντερνισμού. Αφετέρου, όμως, ούτε το σχολείο αυτό κατάφερε να διασωθεί από τις κρατικές παρεμβάσεις –κυρίως επέκτασης και καταπάτησης πρασίνου– αλλά και από τις… καλλιτεχνικές παρεμβάσεις διά των σπρέι. Οπως ενημερωνόμαστε, «ειδική μέριμνα θα ληφθεί για τις υπαίθριες τάξεις, την αφαίρεση της ασφαλτόστρωσης, που δημιουργεί επιπλέον υγρασία, αλλά και των ακρυλικών χρωμάτων που έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί. Με το δάσος που καταπάτησε το κράτος για να κάνει γήπεδο μπάσκετ εντός της αυλής δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι».

Φεύγω από το 14ο Δημοτικό Σχολείο «Δημήτρης Πικιώνης» με κατεύθυνση τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Στον δρόμο χτυπάει η πρώτη ερώτηση μέσα μου: πότε και πώς θα γίνουν όλα αυτά που σχεδιάζει ο Δήμος Αθηναίων; Το ερώτημα εκκρεμεί, μέχρι που φτάνω στην είσοδο του Φιλοπάππου, στη συμβολή των οδών Δ. Αρεοπαγίτου και Απ. Παύλου. Εκεί τα ξεχνάς όλα. Κυρίως, ξεχνάς ότι τα δρομάκια και τα μονοπάτια που ενώνουν το Ηρώδειο και την είσοδο της Ακρόπολης είναι όλα διά χειρός Δημήτρη Πικιώνη. Με υλικά από κατεδαφισμένα κτίρια της εποχής του, με επιλογές λιθόστρωσης που υπενθυμίζουν όλη την αρχιτεκτονική ιστορία της πρωτεύουσας, ο ιδιοφυής αρχιτέκτονας δημιούργησε διαδρομές για τον διαβάτη των αιώνων, κατά τις οποίες «ενώνεται» με το πλούσιο –ελληνικό– φυσικό περιβάλλον και διατηρεί επαφή με το αστικό τοπίο. Ο Δημήτρης Πικιώνης είχε πάντοτε κατά νου την ιστορία αυτής της χώρας, τον πολυεπίπεδο πλούτο της αλλά και το τοπίο καθαυτό – όπως, επίσης, υπηρέτησε τη σύνθεση οικουμενικότητας και ελληνικότητας.

«Ηξερε την Ιστορία»

Στον Λόφο των Μουσών, ο Αγιος Δημήτριος ο Λουμπαρδιάρης είναι ένα ακόμη δείγμα της σκέψης του Πικιώνη. «Οταν ο ίδιος σχεδίασε την ανακατασκευή του ναού, ήξερε ότι εκείνος υπήρχε 1.000 χρόνια πριν από τον ίδιο. Γνώριζε, όπως όλοι, ότι εδώ εκκλησιαζόταν ο άγιος Νεκτάριος Αιγίνης και διετέλεσε εφημέριος ο άγιος Ραφαήλ της Μυτιλήνης», λέει στην «Κ» ο πατήρ Αναστάσιος, ο νεαρός εφημέριος του ναού. Ο ίδιος δεν ακούγεται ιδιαιτέρως αισιόδοξος ότι όλα θα γίνουν όπως σχεδιάζονται, αλλά πάντοτε διατηρεί μια ελπίδα. Ο ιερωμένος μού τα λέει όλα αυτά, ενώ παρατηρώ τις λεπτομέρειες του λαμπρού αρχιτέκτονα: τις προσθήκες αντικειμένων-ειδών λαϊκής τέχνης, τον «καθαρό» τρόπο με τον οποίο επεξέτεινε τον ναό, τα πλακόστρωτα και τα παγκάκια, όλα μέσα σε έναν καταιγισμό πρασίνου. Ο Δημήτρης Πικιώνης ήθελε φυτά που δεν θα χρειάζονταν πότισμα, δεν ήθελε παρεμβάσεις στο φανταστικό τοπίο των Μουσών – ήθελε ο φυσικός κόσμος να μπορεί να επιβιώνει μόνος του. Μάλιστα, οι γεωπόνοι τον είχαν αποκαλέσει πατέρα της ελληνικής κηποτεχνίας.

Και τι κρίμα… Ακριβώς δίπλα στον Αγιο Δημήτριο τον Λουμπαρδιάρη είναι το αναπαυτήριο, όπως έλεγε ο αρχιτέκτονας το κοινώς γνωστό περίπτερο Πικιώνη. Εγκαταλελειμμένο στην… ατυχία του, το μοντερνιστικό κτίσμα με τις υπέροχες βεράντες και τη θέα στη «ζούγκλα» του λόφου, έρημο έπειτα από χρόνια κακής χρήσης, όπως συνάγεται, περιμένει κι εκείνο να αποκτήσει ξανά ζωή – ή, τουλάχιστον, να λάμψει ξανά ως δείγμα και κληρονομιά ενός σπουδαίου αρχιτέκτονα, έστω και άδειο.

Το αρχικό ερώτημα, περί του πώς θα αποκτήσει η ξεχασμένη προσφορά του Δημήτρη Πικιώνη ξανά την αίγλη και, ασφαλώς, τη λειτουργικότητα που της αρμόζει, επανέρχεται καθ’ όσον κατεβαίνω προς το θέατρο της Δόρας Στράτου. Αναζήτησα απαντήσεις στον Δήμο Αθηναίων. Κανείς δεν ήταν σε θέση να μας μιλήσει για τον προγραμματισμό και τη χρηματοδότηση αυτού του μεγάλου έργου, ούτε ποιος θα αναλάβει, εκ μέρους του δήμου, την επίβλεψη. Ενα τόσο ενθουσιωδώς διαφημιζόμενο έργο για έναν τόσο σπουδαίο Αθηναίο δεν έχει, φαίνεται, κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο πραγματικής υλοποίησης, πέρα από τις μελέτες που έχει ώς τώρα ολοκληρώσει η ομάδα της Αγνής Πικιώνη.

Θα είναι άλλο ένα πολλά υποσχόμενο και ελάχιστα επιτυχές έργο που έχει σχεδιαστεί; Η μόνη απάντηση που έφτασε στα χέρια μας ήταν: «Η χρηματοδότηση είναι το εύκολο. Το θέμα είναι να καταφέρουμε να πάρουμε άδειες από το υπουργείο Πολιτισμού, που αγνοεί κάθε κρούση επί του θέματος, την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και το ΚΑΣ. Με την Εκκλησία, ευτυχώς, τα πάμε καλά». Αυτός, εξάλλου, είναι και ο λόγος για τον οποίο το πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ Δήμου Αθηναίων και της εταιρείας «Δημήτρης Πικιώνης» περιορίζεται στο πράσινο του Φιλοπάππου και στο 14ο Δημοτικό Σχολείο. Τα υπόλοιπα θα περιμένουν το κράτος να ξυπνήσει. Εως τότε, πηγαίνετε μια βόλτα ξανά στου Φιλοπάππου, έχοντας στο μυαλό σας ότι αυτός ο επίγειος αθηναϊκός παράδεισος είναι έργο ενός μυαλού που περπάτησε σε αυτή τη γη – και την αποθέωσε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή