Το φαινόμενο έγινε αισθητό όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλη τη Μεσόγειο. Στη χώρα μας, εντυπωσιακές εικόνες με τη στάθμη της θάλασσας να έχει υποχωρήσει αισθητά αποκαλύπτοντας τμήματα του βυθού καταγράφηκαν σε πολλές περιοχές, από τις αλυκές της Ελούντας ως τις θρακικές ακτές, από την παραλία της Καλαμάτας και το Ποντικονήσι της Κέρκυρας ως το Καβούρι και από την Αρτέμιδα Αττικής ως τον Θερμαϊκό. Αιτίες; Οι πολύ υψηλές ατμοσφαιρικές πιέσεις πάνω από τη Μεσόγειο, ένας εκτεταμένος αντικυκλώνας, αλλά και η ευθυγράμμιση Ηλίου-Γης-Σελήνης, η βαρυτική έλξη των πλανητών. Ο συνδυασμός μετεωρολογικής και αστρονομικής παλίρροιας, όπως λένε οι ειδικοί, προκάλεσε το φαινόμενο που απασχολεί μέρες τώρα την επικαιρότητα. Με την άμπωτη τα νερά κατέβηκαν ακόμη και κατά 60 εκατοστά σε ορισμένες ακτές της Μεσογείου, ενώ περίπου κατά μισό μέτρο σε περιοχές της χώρας μας.
Πολλοί ανησύχησαν, μήπως επρόκειτο για προσεισμικό φαινόμενο, κάτι που απέκλεισαν οι επιστήμονες. Ούτε σπάνιο φαινόμενο είναι, ούτε επικίνδυνο, είπαν. Μάλιστα στις αρχές τις δεκαετίας του 1990 είχε καταγραφεί μια παρόμοια ή και μεγαλύτερη πτώση της στάθμης της θάλασσας. Όμως, ποιες περιοχές επηρεάζει περισσότερο; Πώς εξελίσσεται χρονικά;
Τη δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς την εξέλιξη του φαινομένου προσφέρει η πλατφόρμα ωκεανογραφικής παρατήρησης και πρόγνωσης Marinomica (http://odysseaplatform.eu/) που δημιουργήθηκε μέσω του ευρωπαϊκού έργου ODYSSEA, το οποίο συντονίζεται από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και στην εκτέλεση του οποίου συμμετέχει, την τελευταία τετραετία, το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ). Η πλατφόρμα φιλοξενεί μια διευρυμένη βάση ωκεανογραφικών δεδομένων από παρατηρήσεις και προγνώσεις, συμβατή με άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές βάσεις, όπως αυτή των θαλασσίων υπηρεσιών του Copernicus (https://www.copernicus.eu/el). Επίσης συνδέεται με οκτώ παρατηρητήρια στις ακτές της Μεσογείου, στο βορρά από το λιμάνι της Βαλένθια μέχρι την Καβάλα, και στο νότο από το Μαρόκο μέχρι την Αίγυπτο, τα οποία συλλέγουν σε πραγματικό χρόνο επιτόπιες ωκεανογραφικές μετρήσεις.
«Η πλατφόρμα συγκεντρώνει και ομογενοποιεί δεδομένα από πολλές διαφορετικές πηγές -παρατηρητήρια, παλιρροιογράφους, σημαδούρες καταγραφής ωκεανογραφικών παραμέτρων-, από οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα, υπηρεσίες διαφορετικών μεσογειακών χωρών, ανακτά και συμπληρώνει δεδομένα που έχουν χαθεί, ενώνει μοντέλα ωκεανογραφικών προγνώσεων για την κατάσταση της θάλασσας αλλά και την εξέλιξη των οικοσυστημάτων» εξηγεί ο κ. Νίκος Καμπάνης, Επικεφαλής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ. «Ομογενοποιεί και συμπληρώνει ιστορικά ωκεανογραφικά δεδομένα, δεδομένα από προγνωστικά μοντέλα αλλά και δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από τα παρατηρητήρια της ODYSSEA και άλλες σημαδούρες που είναι λειτουργούν και καταγράφουν την κατάσταση στη Μεσόγειο, και παρέχει πληροφορίες για τα κύματα, τα θαλάσσια ρεύματα, τη στάθμη της θάλασσας, τη χημεία και τη θερμοκρασία του νερού». Χαρακτηριστικά, η ODYSSEA λειτουργεί παρατηρητήριο μετρήσεων και προγνώσεων στη Καβάλα, ενώ στην Κρήτη δημιουργήσαμε με χρηματοδότηση από την εταιρεία MERCATOR που προωθεί τα θαλάσσια προϊόντα του Copernicus, την προγνωστική υπηρεσία για κύματα και ρεύματα γύρω από νησί, με ευκρίνεια τετραπλάσια από αυτή των δεδομένων του Copernicus».
Η πλατφόρμα Marinomica προβλέπει την εξέλιξη της παλίρροιας, παρέχοντας οπτικό υλικό από όλη τη Μεσόγειο. Η ένταση της άμπωτης ποικίλει από περιοχή σε περιοχή. «Ο παλιρροιογράφος στο Θρακικό πέλαγος μέτρησε περί τα 45 εκατοστά πτώση της στάθμης της θάλασσας, ενώ στις νότιες ακτές της Μεσογείου η πτώση κυμάνθηκε στα 20 με 25 εκατοστά. Το φαινόμενο έγινε έντονα αντιληπτό στις 27 με 28 Φεβρουαρίου και αναμένεται να έχει σταδιακά πλήρως υποχωρήσει στις 14 Μαρτίου» σημειώνει ο κ. Καμπάνης.
«Η αστρονομική παλίρροια αποτελεί το υπόβαθρο του φαινομένου. Είχαμε πανσέληνο στις 8 Μαρτίου, που συνοδεύεται από υψηλά επίπεδα παλίρροιας, και στις 20 Μαρτίου έχουμε την εαρινή ισημερία, την ημέρα με τη μικρότερη απόσταση μεταξύ Ηλίου και Γης. Η μετεωρολογική παλίρροια οφείλεται σε δύο παράγοντες, τους ανέμους μεγάλης έντασης και διάρκειας πνοής, οι οποίοι μετακινούν όγκους νερού προς την αντίθετη πλευρά από εκείνη από την οποία πνέουν· στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχαμε ιδιαίτερα έντονα τέτοια φαινόμενα, όπως έδειξαν οι καταγραφές της MARINOMICA. Και από τη βαρομετρική πίεση. Είχαμε πολύ υψηλές ατμοσφαιρικές πιέσεις μεγάλης διάρκειας, υψηλότερες στη βόρεια Μεσόγειο, λιγότερο υψηλές στις ακτές της Β. Αφρικής. Ενας τρίτος παράγοντας, είναι το ‘φράγμα’ εισροής νερού από τον Ατλαντικό στη Μεσόγειο που δημιούργησαν οι διαφορετικές στάθμες νερού στη Θάλασσα. Αυτή ακριβώς η περί το 1/3 μείωση της εισροής νερού ενέτεινε περαιτέρω το φαινόμενο» αναφέρει ο κ. Καμπάνης. «Εγινε ιδιαίτερα εμφανές σε στενούς κόλπους και σε παραλίες με χαμηλή κλίση, όπου η θάλασσα υποχώρησε κατά πολλά μέτρα. Οι παλίρροιες, σε μικρότερη ένταση, είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο, το οποίο σπάνια παρατηρεί ο κόσμος, λόγω της κακοκαιρίας και του κυματισμού που το κρύβουν».