Την άνοιξη του 2021 ο Δήμος Αίγινας έλαβε μια επιστολή από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (Παράρτημα Ανατολικής Στερεάς) ύστερα από έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής για τον τρόπο που κλαδεύονται τα δέντρα στις γειτονιές τους. Ακολούθησε επιστολή και από τον Συνήγορο του Πολίτη που, αφού εξέτασε τι συμβαίνει με το μη ορθολογικό κλάδεμα των δέντρων στον Δήμο, συμπέρανε πως ενώ πραγματοποιήθηκε από συνεργείο δημοτικών υπαλλήλων κατόπιν υποβολής ερωτήματος σε γεωπόνο, τελικά δεν υπήρξε κάποια ενημέρωση για το αν έγινε σύμβαση με συγκεκριμένο γεωπόνο ούτε και για την ακριβή διαδικασία που ακολουθήθηκε.
Στην απαντητική του επιστολή ο δήμαρχος Αίγινας Ιωάννης Π. Ζορμπάς επιβεβαίωσε πως δεν υπήρχε σύμβαση με συγκεκριμένο επιστήμονα, παρά μόνο ρωτήθηκαν προφορικά γεωπόνοι του νησιού. Οσο για την κλάδευση, αυτή πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη των τεχνικών υπηρεσιών του δήμου, μιας και σύμφωνα με τον δήμαρχο, η αρμόδια υπηρεσία πρασίνου δεν στελεχώνεται από προσωπικό.
Σε μια περίοδο που οι πυρκαγιές είναι όλο και συχνότερες και ο πλανήτης εκπέμπει SOS μέσα από την κλιματική αλλαγή, το πράσινο στον αστικό ιστό δεν είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ελαφρότητα, ούτε ως κάποιου είδους πολυτέλεια.
Και αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα. Το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας γίνεται συχνά αποδέκτης παραπόνων πολιτών για τον τρόπο διαχείρισης του αστικού πρασίνου, που σε πολλές περιπτώσεις διαταράσσεται ή και «πεθαίνει». Είναι κάτι που απασχολεί τους πολίτες, αν κρίνει κανείς και από την ιδιαίτερα δραστήρια στο Facebook ομάδα «Cut It Right» που απαριθμεί 8.500 μέλη ευαισθητοποιημένων πολιτών, οι οποίοι μοιράζονται εικόνες από «βίαια» κλαδέματα πρασίνου.
Σε μια περίοδο που οι πυρκαγιές είναι όλο και συχνότερες και ο πλανήτης εκπέμπει SOS μέσα από την κλιματική αλλαγή, το πράσινο στον αστικό ιστό δεν είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ελαφρότητα, ούτε ως κάποιου είδους πολυτέλεια. Οφείλει να είναι ένα καλά φροντισμένο και αναπόσπαστο κομμάτι της αστικής ζωής. Και όμως, «το κλάδεμα των δέντρων σε πολλές περιπτώσεις, δεν συμβάλλει στη διατήρηση και ανάπτυξη των αστικών δέντρων, αλλά αποτελεί διεκπεραίωση αφαίρεσης φυτικής μάζας με χαμηλό κόστος και σε ανεπίκαιρο και συμπιεσμένο χρονικό διάστημα», όπως διαβάζουμε σε σχετικό δελτίο Τύπου του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου.
Τι προβλέπεται για το κλάδεμα των δέντρων και τι συμβαίνει τελικά;
Τα δέντρα και το αστικό πράσινο διαχειρίζονται οι δήμοι και τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Οφείλουν, λοιπόν, να έχουν μια επαρκώς στελεχωμένη υπηρεσία πρασίνου με το απαραίτητα καταρτισμένο προσωπικό, προκειμένου οι όποιες εργασίες στο αστικό πράσινο να προχωρούν στη σωστή κατεύθυνση. Για όσες εργασίες δεν γίνονται με αυτεπιστασία, η ανάθεση πρέπει να γίνεται σε αναδόχους επαρκώς καταρτισμένους. Φυσικά, για όλα αυτά, οι δήμοι και τα ΝΠΔΔ θα πρέπει να διαθέτουν τους κατάλληλους πόρους, να εφαρμόζονται οι τεχνικές προδιαγραφές των εργασιών και η διαχείριση του πράσινου να γίνεται σύμφωνα πάντα με τους κανόνες της επιστήμης.
Ομως, η Ελληνική Τεχνική Προδιαγραφή που ισχύει σύμφωνα με υπουργική απόφαση για το κλάδεμα των δέντρων έχει και ένα «παραθυράκι»: η εφαρμογή των τεχνικών προδιαγραφών είναι υποχρεωτική μόνο σε δημόσια έργα και μελέτες και όχι στην παροχή υπηρεσιών διαχείρισης πρασίνου. Ετσι, πολλές φορές οι προδιαγραφές αυτές δεν τηρούνται.
Επιπλέον, οι εν λόγω τεχνικές προδιαγραφές αφορούν κάποιους γενικούς κανόνες, που δεν είναι απαραίτητα εφαρμόσιμοι σε όλα τα είδη δέντρων. Συν τοις άλλοις, απαιτείται και μία Φυτοτεχνική Μελέτη ανά περίπτωση που θα αναδείξει τις εξειδικευμένες απαιτήσεις του κάθε έργου.
Οπως επιβεβαιώνει και ο Λουκιανός Κοντέλας, γεωπόνος MSc και μέλος του ΓΕΩΤΕΕ, ενώ το Δημόσιο αναγνωρίζει τις επιστημονικές γνώσεις που απαιτούνται για τέτοιες εργασίες στο πλαίσιο δημοσίων έργων και μελετών, στο επίπεδο παροχών υπηρεσιών των δήμων αντιμετωπίζονται ως «γενικές υπηρεσίες». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διαχείριση του αστικού πρασίνου να αναλαμβάνουν μέχρι και μηχανικοί και απόφοιτοι Λυκείου που δεν διαθέτουν ούτε στοιχειώδεις γνώσεις βιολογίας και οι κλαδεύσεις να γίνονται σε μεγάλο βαθμό από ανειδίκευτους εργάτες.
Δεν είναι βέβαια και λίγες οι περιπτώσεις δημοτών που παρεμβαίνουν με δική τους πρωτοβουλία και κλαδεύουν δέντρα, προχωρούν σε συγκομιδή καρπών ή ακόμα και σε δεντροφύτευση όπως σημειώνει η Αναστασία Σαρχόσογλου, γεωπόνος MSc, MEd και μέλος της διοικούσας επιτροπής του ΓΕΩΤΕΕ. Παρά την καλή τους πρόθεση, τελικά προκαλούν μεγαλύτερο κακό, διαταράσσοντας την βιολογία των δέντρων και τη χλωρίδα του αστικού πρασίνου.
Οπως εξηγεί με την σειρά του και ο Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος και Πρασίνου του Δήμου Κηφισιάς, Γεώργιος Σκορδίλης, πολλές φορές, κάποιος δημότης μπορεί να αιτηθεί το κλάδεμα ενός δέντρου στο πεζοδρόμιο της γειτονιάς του, ο δήμος να εξετάσει το αίτημα και να το εγκρίνει. Στη συνέχεια, όμως, ο εκάστοτε δημότης μπορεί να προσλάβει κάποιον ιδιώτη για να προχωρήσει στο κλάδεμα, ο οποίος δεν ακολουθεί πάντα τους κανόνες κλαδέματος και τις υποδείξεις που έχουν γίνει από τους αρμόδιους του δήμου.
Πώς μπορούν να προστατευθούν τα δέντρα της πόλης;
Η βιωσιμότητα των πόλεων εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πράσινό τους, το οποίο, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, δεν αντιμετωπίζεται πάντα με την απαιτούμενη προσοχή και την σωστή διαχείριση.
Το Παράρτημα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας του ΓΕΩΤΕΕ αυτή την στιγμή έχει βάλει μπροστά κάποιες δράσεις που θέλει να υλοποιήσει και συνοψίζονται, σύμφωνα με την Αναστασία Σαρχόσογλου, στα εξής τέσσερα σημεία:
1) Δημιουργία καταλόγου γενικών οδηγιών για την εκτέλεση εργασιών διαχείρισης αστικού πρασίνου και δημιουργία καταλόγου με είδη δέντρων που είναι κατάλληλα για φυτεύσεις σε διαθέσιμες θέσεις του αστικού περιβάλλοντος (στενά πεζοδρόμια, φαρδιά πεζοδρόμια, νησίδες δρόμων, ερείσματα δρόμων, σχολεία, δίπλα από πολυκατοικίες κ.α.). Οι κατάλογοι αυτοί έχουν σκοπό να ενημερώσουν τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους πολίτες και θα διανεμηθούν μέσω μιας ποικιλίας μέσων (έντυπων και ηλεκτρονικών).
2) Δημιουργία παρατηρητηρίου κατάστασης αστικού πρασίνου στην περιοχή αρμοδιότητάς του.
3) Διοργάνωση εκπαιδευτικής διαδικασίας για τους δημόσιους υπαλλήλους και τεχνικούς των ΟΤΑ και της Περιφέρειας που σχετίζονται με τη διαχείριση του αστικού πράσινου.
4) Παρεμβάσεις προς τους αρμόδιους φορείς που θα στοχεύουν στην ανάδειξη της ανάγκης εξορθολογισμού των τιμών των Ενιαίων Τιμολογίων Εργων Πρασίνου, προκειμένου αυτές να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις που έχει η πραγματοποίηση εργασιών κλαδεύσεων εντός αστικού ιστού.
Την ίδια στιγμή, η Πανελλήνια Ενωση Επαγγελματιών Γεωτεχνικών & Επιχειρήσεων Πρασίνου (ΠΕΕΓΕΠ) που αποτελείται απο γεωπόνους, δασολόγους και αρχιτέκτονες τοπίου, αφιερώνει την δράση της στην ανάπτυξη του αστικού πρασίνου. Πριν μερικά χρόνια είχε κάνει μία ημερίδα για το αστικό δέντρο, ενώ διοργανώνει και σεμινάρια που σκοπό έχουν την σωστή διαχείριση του δέντρου. Οπως εξηγεί βέβαια και η πρόεδρος της ΠΕΕΓΕΠ, Σταυρούλα Κατσογιάννη, τον πρώτο λόγο έχει το κλάδεμα και είναι αρκετοί οι δημοτικοί υπάλληλοι που δίνουν το παρόν στα σεμινάριά της. Στα μελλοντικά σχέδια της ΠΕΕΓΕΠ, ωστόσο, βρίσκονται και δράσεις ενημέρωσης προς την Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδος και όποιον επί μέρους δήμο ενδιαφέρεται για την σωστή διαχείριση του αστικού πρασίνου.
Ενα δέντρο για κάθε δέντρο
Υπάρχουν, και τα θετικά παραδείγματα κάποιων δήμων που αντιμετωπίζουν με φροντίδα και οργάνωση τα δέντρα της πόλης τους.
Στον Δήμο Αμαρουσίου, κάθε δέντρο που κόβεται, αντικαθίσταται. Μετά το αίτημα ενός δημότη για κοπή ενός δέντρου, γίνεται αυτοψία από την σχετική υπηρεσία. Αυτή με την σειρά της κάνει την πρώτη διάγνωση για το αν το δέντρο πρέπει όντως να κοπεί ή όχι. Μετά γίνονται εισηγήσεις από την υπηρεσία προς την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, ένα όργανο του δήμου που συνεδριάζει τακτικά. Αν η απάντηση από αυτή είναι θετική, ο δήμος προχωράει στο να βγάλει άδεια μικρής κλίμακας για να γίνει η ολική κοπή.
Πριν λίγο καιρό, στο Πολύδροσο Αμαρουσίου ο δήμος προχώρησε στην κοπή κάποιων δέντρων λόγω της διάνοιξης ενός δρόμου. Μετά από αυτή την αναγκαστική κοπή, προχώρησε σε δενδροφύτευση περίπου 60 μικρών δέντρων σε άλλο σημείο του. Συγχρόνως, έχει φτιάξει μια λίστα με το ποια δέντρα πρέπει να φυτεύονται πού και αυτή τηρεί.