Η Αθήνα έχει μπει στον θερμοθάλαμο, με το κλίμα της να αλλάζει με πιο γοργούς ρυθμούς, συνεπεία της κλιματικής αλλαγής, αλλά και του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας, που εντείνει το πρόβλημα σε πυκνοδομημένες πόλεις. Τα επικαιροποιημένα στοιχεία, αποτέλεσμα επεξεργασίας επιστημονικής ομάδας του ΕΚΠΑ, που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα από τον οργανισμό διαΝΕΟσις, είναι εντυπωσιακά, καθώς καταγράφουν την άνοδο των μέσων ετήσιων θερμοκρασιών στην Αθήνα σε επίπεδο δεκαετίας. Αποτυπώνονται έτσι πιο καθαρά οι τάσεις, χωρίς να επικεντρώνεται η προσοχή σε «ακραία» φαινόμενα.
Ετσι, λοιπόν, ενώ η μέση μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία τη δεκαετία 1971-1980 ήταν 20,55 βαθμούς Κελσίου, τη δεκαετία 2011-2020 είχε ανέβει ήδη στους 22,15 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή σημείωσε μια άνοδο 1,6 βαθμό! Ας σημειωθεί πως στόχος της Διάσκεψης του Παρισιού για το Κλίμα το 2015 ήταν να συγκρατηθεί η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό σε σχέση όμως με τα προβιομηχανικά επίπεδα (σήμερα βρισκόμαστε περίπου σε +1,2-1,3 βαθμό διεθνώς).
Οπως βλέπουμε, η θερμοκρασία στην Αθήνα ανεβαίνει με γρηγορότερο ρυθμό. Η μέση ανώτερη θερμοκρασία αυξάνεται με ρυθμό 0,32 β. ανά δεκαετία. Οσον αφορά τη μέση ελάχιστη θερμοκρασία (αυτή που σημειώνεται τις ψυχρότερες ώρες της νύχτας) τη δεκαετία 1971-80 ήταν 12,37 βαθμοί, για να φτάσει τη δεκαετία 2011-20 στους 13,5 β., καταγράφοντας μια αύξηση κατά 0,23 β. ανά δεκαετία (μέσος όρος).
Παρουσιάζοντας τα στοιχεία ο Κώστας Καρτάλης, καθηγητής του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ε.Ε. για την Κλιματική Αλλαγή, επισημαίνει πως «αναδεικνύουν μια συστηματική ανοδική τάση στη θερμοκρασία, η οποία αποδίδεται στην αστικοποίηση και στην κλιματική αλλαγή». Οπως σημειώνει χαρακτηριστικά, «οι πόλεις είναι ιδιαίτερα ευπαθείς στην κλιματική αλλαγή, καθώς αυτή προστίθεται στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, επιδεινώνοντας τους κινδύνους λόγω υψηλών θερμοκρασιών ή επεισοδίων καύσωνα.
Ειδικότερα, οι αστικές περιοχές τείνουν να είναι θερμότερες από τις γειτονικές περιοχές υπαίθρου. Αυτό οφείλεται στη χαμηλότερη κάλυψη από βλάστηση, στην ισχυρότερη απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας –ως απόρροια της γεωμετρικής δομής της πόλης και των ιδιοτήτων των υλικών των επιφανειών– και στις ανθρωπογενείς πηγές θερμότητας», εξηγεί ο κ. Καρτάλης. Η αστική θερμική νησίδα είναι κατά κανόνα ισχυρότερη τις νυχτερινές ώρες, καθώς είναι βραδύτερος ο ρυθμός ψύξης των αστικών περιοχών συγκριτικά με την ύπαιθρο. Από την άλλη πλευρά, τις μεσημεριανές ώρες σημειώνονται η δυσμενέστερη θερμική επιβάρυνση και η υψηλότερη ενεργειακή κατανάλωση στα κτίρια για δροσισμό.
Οσον αφορά τα επεισόδια καύσωνα, ο κ. Καρτάλης αναφέρει ότι «τα τελευταία έτη παρουσιάζεται σαφής αύξηση του πλήθους των επεισοδίων καύσωνα». Η ομάδα του ΕΚΠΑ ανέλυσε τα δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο για το διάστημα 1901-2020. Αυτό που ήταν εξαίρεση τη δεκαετία του ’70, ακόμη και για την Αθήνα, και χρειάζονταν τρία χρόνια για να εμφανιστεί ένας καύσωνας, στα τελευταία έτη δεν υπάρχει καλοκαίρι χωρίς έναν ή παραπάνω καύσωνες. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1971-1990 είχαμε 0,3 περιστατικά το έτος, με μέσο όρο 1,5 μέρα, ενώ την περίοδο 2001-2020 σημειώνονταν 2,2 καύσωνες κάθε καλοκαίρι, με 10,5 ημέρες συνολικά.
Προσομοιώσεις
Το πιο ανησυχητικό είναι πως οι εκτιμήσεις από προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων για την περίοδο 2046- 2065 σε υψηλή χωρική ανάλυση για το δυσμενέστερο κλιματικό σενάριο δείχνουν περαιτέρω θερμική επιβάρυνση στην Αθήνα. Πιο συγκεκριμένα: Εως και 10 επιπλέον ημέρες καύσωνα, +2,4 βαθμοί στη μέση μέγιστη θερμοκρασία και ακόμη 17 ημέρες με θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών. Και όλα αυτά δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε, καθώς οι τάσεις έχουν ήδη ξεκινήσει.